‘Vrouwen moeten hun stempel kunnen drukken op de maatschappij.’

Het meest opvallende van Colombia is niet het geweld, maar wel de creativiteit waarmee de Colombianen naar uitwegen en nieuwe zuurstof zoeken, onder andere in de verbeeldingskracht van verhalen. De Colombiaanse schrijver James Cañón kijkt naar de realiteit in zijn land van op afstand, en ziet dingen die hij niet eerder zag. Met zijn debuutroman wil hij een antwoord geven op Marquez’ Honderd jaar eenzaamheid.
Een guerrillagroep valt binnen in het dorp en neemt alle mannen ouder dan 12 jaar mee om te gaan vechten. De vrouwen blijven alleen achter. Dit is geen fictie, het gebeurt in tal van dorpen in Colombia. En het gebeurt ook in Het dorp van de weduwen, dat zich ergens in het noorden van Tolima, waar ik ben opgegroeid, afspeelt. Terwijl de mannen naar de wapens grijpen om een communistisch land op te bouwen, proberen de vrouwen in het verhaal hetzelfde te realiseren zonder bloedvergieten, in de manier waarop zij het dagelijks leven opbouwen en dragen.
Het verhaal loopt over een tijdspanne van 16 jaar, maar het is een cyclische tijd: het begint in 1992 en eindigt ook in 1992. In het jaar 2000 staat de tijd stil. Het enige horloge van het dorp, de klok van de kerk, stopt met tikken en het blijkt onmogelijk om ze terug op gang te krijgen. De vrouwen moeten een nieuwe tijdsindeling uitvinden en dat wordt een kalender gebaseerd op hun menstruatiecyclus. En in plaats van dat de tijd voorwaarts evolueert, loopt die achterwaarts.

De vrouwen willen de klok terugdraaien om al wat fout liep in het verleden te kunnen uitwissen: de conquista, de onafhankelijkheidsoorlogen, de decennia van burgeroorlog. Het is voor deze vrouwen een manier om een tweede kans te grijpen. Ik zou willen dat vrouwen in ons land de ruimte kregen om hun stempel te drukken op de maatschappij en dat hen meer expliciet een rol werd gegeven in het zoeken naar uitwegen. Het boek is eigenlijk een antwoord op Honderd jaar Eenzaamheid.

Op het einde van zijn roman schrijft Marquez dat ‘de geslachten, die gedoemd zijn tot honderd jaar eenzaamheid, geen tweede kans krijgen op aarde’. Ik geloof wel in de tweede kans. Ik geloof in nieuwe kansen als wij, met die machistische cultuur van ons, de vrouwen meer inspraak en meer ruimte geven. Ik verkies ook een meer positieve opstelling tegenover de toekomst.

Zwaar leven


Van kinds af aan heb ik gezien hoe vrouwen zich inspannen, wat een zwaar leven ze hebben. Ik ben zelf sterk beïnvloed geweest door twee vrouwen, mijn grootmoeder en mijn moeder, aan wie ik het boek opdraag. Mijn grootmoeder was een heel sterke persoonlijkheid die zich geweldig hard heeft ingezet voor de twaalf kinderen die ze ter wereld heeft gebracht.

Op een bepaald moment is ze van haar man gescheiden en heeft ze die kinderen alleen opgevoed. Dat was in de jaren ’40 – ’50 en zij was een vrouw zonder schoolse vorming, een indiaanse die niet kon lezen of schrijven maar met een heel sterke wil. Mijn moeder was het tegendeel, zij was heel ondergeschikt aan mijn vader en stil en gereserveerd wijdde ze haar leven volledig aan hem. Maar toch was zij het die mijn vader beïnvloedde en deed doen wat zij wou. Door de kracht van haar zwijgen. Pas toen ik begon te schrijven, merkte ik welk een diepe invloed deze twee vrouwen op mij hebben gehad. 

Nooit vrede en rust


Ik ben in 1968 geboren, ik heb nooit een periode van vrede en rust meegemaakt. Ik heb niet anders gekend dan het geweld dat van alle kanten op de mensen inbeukt: van guerrillagroepen als de Farc, ELN of M19, van het leger, de paramilitairen, de regering. Ieder voor zijn zaak. Ooms en neven van mij zijn vermoord omdat ze tot de verkeerde politieke partij behoorden. Mijn vader is weggevlucht uit Tolima en heeft de koffieboerderij die hij daar had, verkocht omdat hij voortdurend onder druk werd gezet door de guerrilla. Bij mijn broer, die een handel in veevoer had in de stad, kwam de guerrilla op bezoek om belastingen af te dwingen. Ikzelf heb Colombia verlaten in 1994.

Begin de jaren negentig kende het geweld van de narco’s een hoogtepunt. Overal circuleerde drugsgeld, ook al nam je niet deel aan de handel. Overal verrezen nieuwe gebouwen. Het was een indrukwekkende periode van economische opleving. Dat had ook een keerzijde, want toen de jacht op de drugsbaronnen begon, vertrokken die met al het geld, en niemand kon de hoge prijzen van huizen en gronden nog betalen. Mijn vader had enkele kleinere handeltjes, die zijn allemaal failliet gegaan.

Colombiaanse realiteit is apocalyptisch


Onze Colombiaanse realiteit is apocalyptisch. Mensen kunnen niet lang in zulke spanning leven. Ze gaan op zoek naar nieuwe utopieën en zo is ook mijn utopie tot stand gekomen. Op het moment dat je alle geweld grondig beu bent en in niets meer kan geloven ­–niet in de regering, het leger of de paramilitairen, niet in de guerrilla, niet in de Kerk– dan vind je zelf een nieuwe uitweg uit.

Al weet je heel goed dat die utopie nooit werkelijkheid wordt. Maar het kan een nieuw begin zijn, een stap naar een ander perspectief. De hoop is dat de jonge generatie, die het geweld beu is, ook op dit vlak andere patronen aanneemt. Uiteraard is het reële politieke werk noodzakelijk. De utopie werkt in de literatuur. Ze kan mensen stimuleren om na te denken over de situatie. Het werkt om mensen ook een stem te geven, in dit geval de vrouwen.
Ik bewonder en respecteer Gabriel Garcia Marquez om zijn literatuur en zijn aanpak, maar ik deel zijn politieke opvattingen niet. Hij wil zich niet uitspreken over de politieke situatie in Colombia. Ik vind dat je als schrijver ook een verantwoordelijkheid hebt. Als schrijver en publiek persoon heb je macht, jouw woorden worden gehoord, je kan mensen aan het denken zetten. Als je die macht hebt, moet je daar iets positiefs mee doen. Met dit boek wil ik de aandacht vestigen op de kracht van vrouwen. In een volgend boek heb ik het over migratie en godsdienst. Ik wil het over actuele thema’s hebben en die in een fictieve context plaatsen, zodat mensen ernaar kijken en zich er zo een mening over kunnen vormen.

Kanaliseren in kunst


Ik ben naar New York gegaan om Engels te studeren. Maar ook omdat ik de wereld wilde zien en onafhankelijk wilde zijn. Uiteraard heb ik ook racisme ervaren, heb ik me geïsoleerd gevoeld. Ik heb mijn weg moeten vinden zoals alle migranten, ik ben met jobs in restaurants aan de kost moeten komen. Maar als je al die gevoelens en ervaringen meeneemt en kan kanaliseren in kunst, dan is dat een hele stap.
Ik kon ook maar over Colombia schrijven door er afstand van te nemen en me buiten het strijdtoneel te zetten. Ik ben in het Spaans aan het boek begonnen, maar dat lukte niet. In het Engels kon ik veel beter naar die werkelijkheid kijken. Een tweede taal geeft je een ander perspectief, een afstand waardoor je minder opgeslokt wordt door de persoonlijke gevoeligheden.
Onlangs vroeg iemand me waartoe ik mezelf reken: tot de Latijns-Amerikaanse schrijvers in New York, of tot de nieuwe generatie Amerikaanse schrijvers. Zelf plaats ik me bij geen een van die twee groepen. Ik behoor tot een aparte niche, die van internationale schrijvers die schrijven in hun tweede taal. In New York zijn er heel wat schrijvers die in hun tweede taal schrijven, migranten van over de hele wereld die “van buiten af” schrijven, vanuit een nieuw perspectief. Zo ontstaan ook nieuwe manieren om de wereld te bekijken, om nieuwe modellen te zoeken. En dat is nodig want de oude voldoen niet meer.
Het dorp van de weduwen door James Cañón is uitgegeven bij Meulenhoff, ISBN 9789029078450.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.