VS willen Midden-Oosten democratiseren via economische liberalisering

Volgens de Amerikaanse adviseur voor Nationale Veiligheid Condoleezza Rice zal de top van de G8, volgende week in Sea Island in de Amerikaanse staat Georgia, de grenzen zal verleggen in verband met het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het ‘Initiatief voor het ruimere Midden-Oosten’ van Washington draagt voortaan de naam ‘Initiatief voor het ruimere Midden-Oosten en Noord-Afrika’. Het wil de regio die traditioneel als het Midden-Oosten wordt beschouwd uitbreiden met enkele niet-Arabischtalige landen als Israël, Turkije, Pakistan en Afghanistan. Washington mikt met het initiatief vooral op een versterking van de handel en het bedrijfsleven in de regio en zoekt daarvoor de steun van de G8. Een ontwerpnota voor de top stelt dat de bevordering van de intraregionale handel een prioriteit is voor de economische ontwikkeling van het ruimere Midden-Oosten en Noord-Afrika. De uiteindelijke versie van het document wordt op 9 juni tijdens de top voorgesteld.

Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Rusland en het Verenigd Koninkrijk zullen deelnemen aan de top, net als de Europese Unie, vertegenwoordigd door de voorzitter van de Europese Commissie. Daarnaast zullen ook het staatshoofd van Afghanistan, Algerije, Bahrein, Jordanië, Turkije en Jemen aanwezig zijn. De leiders van Egypte, Saoedi-Arabië, Marokko en Tunesië, enkele van de meest invloedrijke landen in het Midden-Oosten, hebben de uitnodiging van president Bush afgewezen.

Sinds de aanslagen van 11 september 2001 wil de Amerikaanse regering zich toeleggen op een hervorming van het Midden-Oosten, de regio waar al de kapers van de vliegtuigen die de aanslagen pleegden vandaan kwamen. Uiteindelijk moet een nieuwe sociale en politieke omgeving ontstaan in de regio waar de meeste internationale terroristische dreiging haar oorsprong vindt, stelt senator Richard Lugar, voorzitter van de senaatscommissie Buitenlandse Zaken.

Het nieuwe plan voor het Midden-Oosten wordt beschouwd als het geesteskind van Alan Larson van het departement Economie, Handel en Landbouw van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Tijdens een hoorzitting over het plan vertelde Larson dat hij denkt aan regionale handelscentra en ondersteuning voor de plaatselijke kamers van koophandel. Hij omschreef het plan als een opdracht op langere termijn - voor een hele generatie - ter ondersteuning van de economische, sociale en politieke hervormingen in de ruime regio van het Midden-Oosten.

Op korte termijn zou de hervorming bestaan uit een initiatief op het vlak van microkredieten om de ondernemers in de regio - en vooral de vrouwelijke zakenlui - wat meer financiële armslag te bieden. Over een periode van vijf jaar worden microkredieten voorzien voor meer dan twee miljoen potentiële ondernemers. Er komt ook een adviescommissie inzake microkredieten onder leiding van de Adviesgroep van de Wereldbank voor Hulp aan de Armen CGAP. Deze commissie zou bestaan uit vertegenwoordigers van de landen van de G8 en regionale en internationale donors. Het voorstel voorziet ook dat de G8 seminars zou steunen, waarop vooral vrouwen deskundigheid kunnen verwerven in samenwerking met plaatselijke bedrijven en kamers van koophandel.

Het voorstel van Larson voorziet ook een fonds bij de Internationale Financieringsmaatschappij (IFC), de afdeling van de Wereldbank voor de privé-sector. Dat fonds zou worden gefinancierd door de G8 en moet leningen verstrekken aan de ondernemers uit de regio. Het fonds zou voortbouwen op de deskundigheid, ervaringen en financiële middelen van de IFC en de IFC aanzetten om zich meer toe te spitsen op de regionale investeringsportefeuille van kleine en middelgrote ondernemingen. Verder bepleit het initiatief ook een samenwerking tussen vooraanstaande zakenmensen uit de G8 en hun partners in de Arabische Bedrijfsraad, die deel uitmaakt van het Wereld Economisch Forum. Samen zouden zij bij de regeringen uit het Midden-Oosten kunnen aandringen op economische hervormingen.

Het plan van de VS wil ook dat de G8 de regeringen van de regio aanspoort om eerlijke, veilige en goed functionerende systemen van eigendomsrechten op te zetten en inspanningen te leveren om marktgerichte financiële instrumenten en programma’s uit te breiden om witwaspraktijken tegen te gaan. De VS denkt ook aan een Vrijhandelsakkoord voor het Midden-Oosten (MEFTA) dat zou gelden voor alle landen van de regio. De VS heeft zelf al bilaterale akkoorden gesloten met Jordanië en Israël en is ook zo goed als rond met een akkoord met Bahrein en met Marokko. Met het nieuwe initiatief kan de G8 de regio helpen om de obstakels uit de weg te ruimen voor investeringen en om de handel te bevorderen, deels ook via technische bijstand om lid te worden van de Wereldhandelsorganisatie.

Het voorstel van Washington is in de regio zelf met scepticisme onthaald. Vele leiders menen dat het plan van buitenaf wordt opgelegd en dat er helemaal geen sprake is van overleg. Maar VS-ambtenaren stellen dat zij hun ideeën willen blijven bespreken met regeringen, niet-gouvernementele organisaties en zakenlui uit het Midden-Oosten en dat zij maar al te goed beseffen dat de verandering van binnenuit moet ontstaan. Dit is een kans voor de G8 om de landen uit de regio de mogelijkheid te bieden om samen met de G8 te discussiëren over de hervormingen. Maar het meeste werk moet uiteraard op het terrein in het Midden-Oosten gebeuren, aldus Condoleezza Rice. En wij zullen die discussies ook voortzetten. Dit wordt een heel goede discussie met enkele van de hervormingsgezinde staten uit het Midden-Oosten, voegde zij er nog aan toe. (LDM/ADR)