WK bevrijdt Duits patriottisme van spook Nazi-tijdperk

“Dat Duitsland vlekkeloos kan organiseren, wisten we al. Wat we niet verwacht hadden, was de fantastische atmosfeer,” zegt Leonard Novy, een politiek analist van de Bertelsmann Stichting, een Duitse denktank. “Niet de Fifa of de sponsors hadden de bovenhand, maar de man op de straat met zijn feestjes.” De typische nuchterheid en stuursheid van mensen op straat leek verdwenen als sneeuw voor de zon.

Zwarte, rode en gouden vlaggen, lang taboe omwille van de Nazi-jaren, wapperden volop in de hete wind. Duitse voetballers zongen uit volle borst met het volkslied, dat voordien hoogstens gemompeld werd. En zelfs kanselier en voetbalsceptica Angela Merkel sprong op als Duitsland scoorde.

De Duitse politiek en de analisten zijn blij met het nieuwe patriottisme. Volksliederen en vlaggen lokten voor het eerst geen schuldgevoelens en zelfonderzoek meer uit. Zo’n 60 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog voelt een nieuwe generatie zich moreel minder verantwoordelijk, luidt de verklaring. Een ‘normaal’ patriottisme is weer mogelijk, en het WK was er een uitlaatklep voor.

De festiviteiten hebben wonderen gedaan voor het Duitse imago in het buitenland. “”We hebben het WK dan wel niet gewonnen, maar we hebben er zoveel van teruggekregen”, zei de Duitse president Horst Koehler. “Bezoekers en tv-kijkers hebben een utgelaten, zelfbewust en gastvrij land gezien. Ik geloof dat dit voetbalfestival ons Duitsers een nieuw venster heeft gegeven op onszelf en op ons land.”

Gelukkig was er geen spoor van vooraf gevreesd extreemrechts geweld. Een neonazibetoging in Munchen werd op tijd afgeblazen. De straten in Berlijn waren een toonbeeld van een harmonieus multiculturalisme. Turkse en Arabische families hingen de Duitse vlag buiten en stapten gewoon in de auto om mee te doen aan de toeterstoeten die volgden op Duitse zeges. De aanwezigheid van miljoenen fans leidde slechts tot een paar incidenten.

Een beeld dat bijblijft, is dat van hordes euforische fans onder de Brandenburg Poort, ooit een symbool van de opdeling van Duitsland. Romanschrijver Guenter Grass, zelf een hevige voetbalfan, geeft alle krediet voor de positieve atmosfeer aan het Duitse elftal, dat een besmettelijk enthousiasme tentoon spreidde. “Het publiek binnen en buiten de stadiums reageerde op een jong team dat naar Duitse maatstaven een verwonderlijk nieuw spel speelde: klaar om in het offensief te gaan”, zei Grass in een interview met de Sueddeutsche Zeitung. “Hun eendracht werd overgedragen op het publiek.”

Held van de dag was Juergen Klinsmann. Met zijn onbedwingbare energie en vooral met zijn weigering om toe te geven aan de roep van journalisten om zijn ontslag kreeg de fans op zijn hand.

Voor kanselier Angela Merkel was het WK een welkome bliksemafleider. Met stijgende werkloosheidscijfers, een tegenvallende economische groei en dreigende overheidsschulden zijn Merkels wittebroodweken definitief voorbij. Tijdens het WK beleefde de kanselier haar moeilijkste twee weken: meningsverschillen doken op in de coalitie, de grootste belastingverhoging in de Duitse geschiedenis werd doorgevoerd en er brak een debat uit over de vraag hoe de gezondheidszorg betaalbaar kan blijven.

Kan Merkel lessen trekken uit het succes van Klinsmann? “Merkel wordt internationaal erg gewaardeerd. Ze moet dat in eigen land ook zien door te trekken. Geen makkelijke taak”, zegt Novy van de Bertelsmann Stichting.