Zimbabwe laat verkrachte vrouwen in de kou staan

“Ik heb geen preventieve middelen tegen hiv-infectie gekregen en ook geen morning-after-pil om zwangerschap te voorkomen. Ik werd van het kastje naar de muur gestuurd en bad ondertussen in stilte dat ik niet zwanger zou zijn”, zegt Mapingure vanuit haar huis op het platteland van Mashonaland West in Zimbabwe.

Abortus is illegaal in Zimbabwe, tentzij het leven van de moeder in gevaar komt of de zwangerschap een gevolg is van verkrachting. Abortus is in die gevallen alleen toegestaan in de eerste drie maanden.

Toen Mapingure twee maanden na de verkrachting zeker wist dat ze zwanger was, werd met spoed een aanvraag voor een abortus ingediend bij de rechtbank in Mashonaland West. De procedure verliep echter zo traag, dat de toestemming pas kwam toen Mapingure al acht maanden zwanger was en geen andere mogelijkheid zag dan het kind geboren te laten worden.

Schadevergoeding

Vier jaar later probeert ze met hulp van de Zimbabwe Women Lawyers Association (ZWLA) een schadevergoeding te krijgen van de overheid, voor een geboorte die niet had moeten plaatsvinden en de kosten voor het verzorgen van het kind.

“Ik wacht nog steeds op de uitkomst van mijn zaak. De jongen groeit op en heeft steeds meer nodig. Ik heb geen werk en ben ongetrouwd, maar ik moet wel voor hem zorgen. Zijn schoolgeld heb ik voor deze termijn nog niet betaald”, zegt ze.
 
Ze wil niet praten over de gevoelens voor haar zoon en zegt dat ze van hem houdt, ondanks de omstandigheden waarin hij werd verwekt.

Laagopgeleid

Mapingure is niet het enige slachtoffer van het gebrekkige justitiesysteem in Zimbabwe. Emilia Muchawa, directeur van de ZWLA, zegt dat geld en steun van familie noodzakelijk zijn als iemand toegang wil tot het recht. “In elke jurisdictie heb je voldoende geld nodig. Voor vrouwen in Zimbabwe is het extra moeilijk om toegang tot het justitiesysteem te krijgen. Vaak hebben ze onvoldoende geld en komen ze niet in aanmerking voor gratis juridische bijstand”, zegt ze.
 
De weinige vrouwen die de gang naar de rechtbank maken, worden slecht vertegenwoordigd. De mannen die ze aanklagen, kunnen zich meestal veroorloven een advocaat in te huren.

“De rechtbankprocedures en de taal van de rechtbank vormen een hindernis voor vrouwen in  Zimbabwe”, zegt ze. “De meeste vrouwen hebben minder onderwijs genoten dan mannen. We hebben ook verhalen gehoord over vrouwen die bij de ingang van de rechtbank werden weggestuurd.”

Vrouwen moeten naar de rechtbank om in geval van een scheiding uitspraak te laten doen over bijvoorbeeld de verdeling van bezittingen en het gezag over de kinderen. Maar als ze een (spijker)broek of te korte rok dragen omdat ze zich niet bewust zijn van de kledingvoorschriften van de rechtbank en worden weggestuurd, komen ze meestal niet meer terug, zegt Muchawa. “Een rechtbank is vaak ver weg en de reiskosten vormen een belemmering.”

Druk van familie

Zonder steun van de familie, is het moeilijk voor een vrouw om een zaak aan te spannen. Muchawa noemt het voorbeeld van een vrouw die door haar man ernstig werd mishandeld omdat ze ontrouw zou zijn geweest. “Na een gesprek tussen beide families trok ze de aanklacht in. Dit is een goed voorbeeld van de druk die vrouwen vaak voelen om de zaak te laten rusten.”

Plaatsvervangend minister van Vrouwenzaken, Fungayi Jessie Majome, die ook advocaat is, zegt dat rechtbankprocedures en rechters “die patriarchale bagage met zich meedragen een uitdaging blijven voor vrouwen die gerechtigheid zoeken.’

“Baby’s en kinderen mogen bij de rechtbank niet naar binnen. Bijna alle vrouwen die naar de rechter stappen, hebben kleine kinderen die ze niet alleen kunnen laten”, zegt ze.

Gezinsrechtbank

Sommige rechtbankbeambten, inclusief rechters, verhinderen een eerlijke rechtsgang voor vrouwen, zegt Majome. “In 2000 deed ik een zaak van een tienermeisje en een vrouw van middelbare leeftijd die verkracht waren en zwanger waren geraakt. De rechters die de twee afzonderlijke zaken hoorden, bleven de uitspraak over een abortus maar uitstellen. Het lijkt erop alsof persoonlijke overtuigingen, zoals weerstand tegen abortus, hier een rol in spelen”, zegt ze.

De regering van Zimbabwe is volgens haar vergevorderd met plannen voor een gezinsrechtbank die rekening houdt met de noden van vrouwen.

Ondanks trainingen tonen sommige rechters weinig gevoel, zegt Netty Mushanhu, directeur van Musasa Project, een vrouwenrechtenorganisatie. “Het is niet vreemd als de voorzitter van de rechtbank tijdens een zaak uithaalt naar een slachtoffer van huiselijk geweld met de woorden “ik heb geen tijd voor tranen”. Dat alleen kan al genoeg zijn voor een vrouw om nooit meer terug te komen.”