Zuid-Afrika vergeet vrouwen in nationaal klimaatbeleid

Op de vraag of ze al iets gemerkt hebben van de klimaatverandering, knikken Mary-Anne Zimri en Katrine Scheepers met hun hoofd. De twee boerinnen zeggen dat gebrek aan regen deze winter gezorgd heeft voor een slechte oogst - en een dramatische daling van de inkomsten.
“We stuiten van het ene op het andere probleem”, zegt Zimri, die met Scheepers werkt op een coöperatie in Wuppertal, een gehucht in de Zuid-Afrikaanse provincie Westkaap. De coöperatie is gespecialiseerd in roobosthee, maar teelt ook groenten en houdt vee.
“Normaal gesproken planten we rooibos in juli, maar dit jaar was te droog om te planten”, zegt Zimri. Al decennia vertrouwen Zimri en haar collega’s op de regen die in de winter steevast valt. Maar het weerpatroon is opvallend veranderd, zegt ze.

Water halen

Omdat de coöperatie geen irrigatiesysteem heeft, moeten Zimri en anderen met emmers water halen bij een rivier enkele kilometers verderop. Het water dat ze kunnen dragen, is echter onvoldoende om te zorgen voor een goede oogst.
Niet alleen de rooibos leed onder de droogte. Ook de gewassen die als veevoer dienen, groeiden slecht en de opbrengst van de groenteoogst was lager dan vorig jaar. Door ongebruikelijke vorst in de winter werd bovendien de aardappeloogst verwoest.
“Klimaatverandering, armoede, milieu en gender zijn sterk met elkaar verbonden”, zegt Louise Naudé van het Wereldnatuurfonds (WWF) in Zuid-Afrika. Het WWF organiseerde vorige week aan de Universiteit van Westkaap een bijeenkomst over vrouwen en klimaatverandering.
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen kwetsbaarder zijn voor de klimaatverandering omdat ze minder gemakkelijk aan middelen kunnen komen. Als het weer verandert, moeten ze meer tijd steken in het verzamelen van water en brandhout. Meisjes worden dan soms van school gehaald om te helpen bij het extra werk.
Waar traditionele vormen van landbezit voorkomen, kunnen vrouwen land dat gereserveerd is voor huishoudelijke consumptie, kwijtraken aan commerciële gewassen.

E-mail

Het departement van Milieuzaken (DEA) van de Zuid-Afrikaanse regering werkt aan een nationaal klimaatbeleid waarvoor in mei enkele experts en ngo’s werden geconsulteerd.
De inhoud van het document is vertrouwelijk, maar genderexperts die inzage hebben gehad in de tekst, zeggen dat in het hele stuk het woord ‘vrouwen’ of ‘gender’ niet voorkomt. “Een effectief klimaatbeleid moet beginnen en eindigen met mensen. Dit document negeert dat”, zegt Dorah Lebelo, coördinator van Gender CC - Women for Climate Justice.
Volgens Lebelo zijn in mei te weinig partijen geconsulteerd. “Vrouwen, degenen die het zwaarst getroffen worden door de klimaatverandering, zijn te weinig gehoord.”
Lebelo keurt ook de methode die gebruikt is bij de consultatie - via e-mail - af. “Het departement van Milieuzaken gaat ervan uit dat mensen kunnen lezen en schrijven. Daarmee wordt 24 procent van de Zuid-Afrikaanse volwassenen die zwaar getroffen wordt door de klimaatverandering, buitengesloten.
Kleine boeren - meestal vrouwen - die geen computer en internet hebben, kunnen niet deelnemen aan het proces.
Uit het nog vertrouwelijke concept-document blijkt dat de Zuid-Afrikaanse regering vooral wil inzetten op grootschalige, op de markt gebaseerde klimaatoplossingen zoals kernenergie en genetische modificatie. Oplossingen waar de boerinnen niet zoveel mee kunnen.
“De prioriteit lijkt te liggen bij technologie en niet bij verandering van levensstijl die gewone mensen in hun dagelijks leven kunnen doorvoeren”, zegt Lebelo. “We hebben oplossingen nodig waarbij mensen in het middelpunt staan, oplossingen die zich richten op specifieke situaties en waarbij gebruik wordt gemaakt van plaatselijke kennis”, zegt ze. “We willen uiteindelijk omstandigheden creëren waarin vrouwen zelf het heft in handen kunnen nemen en niet afhankelijk zijn van anderen.”