De Irakese melkboer van menselijke tederheid

De melkboer van menselijke tederheid. The milkman of human kindness. Die titel van een vroege Billy Bragg song zette ik als titel boven het voorwoord dat ik schreef voor Iraqi Mornings, het zopas verschenen fotoboek van de Belgisch-Irakese fotograaf Karim Abraheem. Hij verzorgde de fotografie van de twee jongste reportages van Tine Danckaers in Bagdad en de zuidelijke moerasgebieden van Irak. Maar Karim werkt al meer dan tien geregeld voor MO*. En hij is altijd bereid, zoals Billy Bragg zingt, om een liter extra aan je deur af te zetten. Uit de beelden hieronder blijkt hopelijk dat die titel niet overdreven is.
 

Spreek de naam Irak uit, en iedereen ziet beelden van oorlog en brutaal geweld. De moorddadige oorlog met Iran in de jaren 1980. De invasie van Koeweit en de moordende sancties in de jaren 1990. Halabja. Desert Storm. De illegale invasie door de troepen van de VS en het VK in 2003. Abu Graibh, Fallujah. Sectarische geweld. Al Qaeda en Islamitische Staat.
 

De beelden en hun betekenissen zijn zo waar en triest, dat het steeds moeilijker geworden is om media-aandacht te krijgen voor wat er echt gebeurt in Irak. Voor de reële mensen die er leven. Voor de onvoorstelbare diversiteit van de Irakese landschappen en geschiedenissen.
 

En dan zijn er de Irakese ochtenden. Zonsopgang boven roerloos water in de moerassen van Zuid-Irak. Een meisje met ongelooflijk mooie ogen. Mannen die samen thee, de waterpijp of gewoon elkaars gezelschap savoureren. En er is tederheid. Een man met zijn vrouw, een moeder met haar kind, het kind met de waterbuffels.

Dit alles, en veel meer, maakt Irak tot een samenleving, ook al is het tegelijk een land dat verpletterd wordt onder de geopolitieke strategieën van grootmachten en transnationale niet-statelijke actoren. Dit is het Irak dat we zien door de lens van Karim Abraheem.
 

Karim heeft het wel en het wee van zijn geboorteland intensief gedocumenteerd de voorbije jaren. Hij keerde terug naar waar hij thuishoorde, ontdekte zijn eigen erfgoed en onderhandelde zijn weg doorheen de vele gevaren, concurrerende belangen en beperkingen. Hij vermeed oorlog en geweld, waarvan al zo overvloedig veel beelden werden gemaakt en verspreid, maar stelde scherp op de ecologie en het erfgoed van Irak.
 

En op de mensen, zijn geliefkoosde onderwerp. Op individuen, niet vertegenwoordigers. Mannen, vrouwen, kinderen: elkeen wordt benaderd met zoveel erbarmen dat er, als bij toverslag, een heel nieuw Irak tevoorschijn lijkt te komen. Een land dat tegelijk verontrustend en geruststellend is.

Karim Abraheem is geen indrukwekkende oorlogsfotograaf. Hij is niet de reporter die alles doet wat maar nodig is om dat ene, unieke beeld te maken. Hij is een bescheiden chroniqueur van menselijke tederheid, en dat maakt zijn beelden anders, en uniek. Sommige fotografen lijken geobsedeerd door het creëren van een eigen stijl die elk beeld dat ze maken herkenbaar maakt, waardoor ze zelf het enige onderwerp worden van hun werk. Niet zo Karim: hij lijkt op te lossen in zijn eigen beelden. Zoals een klontje suiker in sterke koffie: je ziet dat niet meer als je wat geroerd hebt, maar je proeft het des te meer.
 

Toen Karim me de beelden toonde die hij wilde gebruiken voor Iraqi Mornings wou gebruiken, bleef de gebroken amfora uit Uruk hangen. Het beeld vat een verleden dat verbrijzeld en verlaten is. De scherven werden achtergelaten in het stof van de geschiedenis en de verwaarlozing is zo totaal dat zelfs kunstdieven geen poging gedaan hebben om deze mijlpaal uit de oudste stedelijke beschaving die we kennen mee te nemen. In Irak is de onveiligheid zo alomtegenwoordig dat niemand deze site nog bezoekt, ook al werd de stadswal volgens de legende nog gebouwd door Gilgamesj en al is dit de plek waar alle mythologie en literaire geschiedenis zijn oorsprong vindt.
 

Vandaag is de amfora aan het zicht van de wereld onttrokken, alleen Karim Abraheem, die helemaal alleen was tijdens zijn bezoek aan Uruk, merkt haar op. En hij weet hoe belangrijk het is om haar te bewaren. Hij maakt een beeld van de amfora om haar te delen met al wie hier niet geraakt. Hij fotografeert dit Sumerische overblijfsel met evenveel tederheid als hij de mensen van Bagdad portretteert, of de bewoners van de moerassen, de gelovigen en de ongelovigen.
 

I
raqi Mornings is Karim Abraheems amfora waarin hij het leven bewaart dat hij moest ontvluchten maar dat zij verbeelding en zijn beelden blijft bewonen. Laat deze vaas niet vallen, laat haar niet achter. Giet de inhoud in je eigen verbeelding, want zijn Irak is onze gedeelde bakermat. Laat het niet verworden tot onze gedeelde dodenakker. Nu niet. Nooit.