De kracht van de mens die gehoord wordt

De analyse van zijn overwinning, daar zijn we rustig vier jaar zoet mee.

Ik weet alleen dat de geglobaliseerde wereld al onze instellingen doet kraken. En de systemische foutmeldingen steeds frequenter worden.

Een week later en in Vlaanderen zit men weer helemaal in de comfortzone: pal in de eigen navel. Op de site van de Franstalige openbare omroep is geen mijter te bespeuren. In het noorden van het land is dat wel even anders, buiten de regio van Aalst en Peutie waar Sint-Maarten sinds mensenheugenis in zijn eentje met de pakjes zeult en dus geen personeelsperikelen kent.

Een aantal verkozenen des volks vallen bijzonder laag en schuwen echt niets meer.

Een week later en de internettrol die president werd, maakt verder school. Een aantal verkozenen des volks vallen bijzonder laag en schuwen echt niets meer. In het debat over sint en piet worden foute cartoons en bedenkelijke syntaxissen niet geschuwd. De heftigheid van het debat doet vermoeden dat er een fundamentelere onvrede aan ten grondslag ligt. Communicatiestijlen zijn besmettelijk: ik proefde de bitsigheid op mijn eigen tong toen ik me in de discussie begon te mengen en vond het ook moeilijk om man en bal van elkaar te onderscheiden. De vorm is wel degelijk belangrijk.

Een week later, de onderwerpen van het debat veranderen, maar het overheersende sentiment blijft: hoe zijn we in godsnaam op dit punt beland?

Eloquentia

‘Treur niet, organiseer jezelf!’ klonk het ettelijke uren na Trumps overwinning al. Daar zijn, in de luwte, al heel wat mensen op de meest uiteenlopende manieren mee bezig. Er staat een prachtige documentaire online. “A voix haute” volgt het wedervaren van een groep jongeren in Saint-Denis, een banlieue rond Parijs.

De universiteit Paris 8 organiseert er sinds vier jaar de wedstrijd waarbij de beste redenaar van het district wordt verkozen. Ze bereiden zich voor op een voordrachtwedstrijd ‘Eloquentia’. Zes maanden lang leren jongens en meisje van de straat articuleren, argumenteren, hun lichaamstaal gebruiken om hun standpunten bij te zetten. Advocaten, slammers en theaterdocenten helpen hen op weg.

Aanvankelijk vliegen de ‘connards’ en ‘fils de putes’ nog in het rond, maar een strenge maar bevlogen coach wijst hen echter terecht. ‘Met vulgair zijn, heeft nog nooit iemand iets gewonnen.’ Een instelling die na vorige week misschien wankelt, maar hier wordt gehandhaafd. Het is een prachtig portret van een generatie jonge inwoners van Frankrijk die letterlijk hun rug rechten en hun stem vinden. Debatoefeningen verplichten hen om zich in de huid van hun tegenstander te verplaatsen. Het is één lange ode aan ‘la parole’, wat in het Frans zowel woord als spraak betekent. Je hoort hen rijmen, scanderen, roepen en fluisteren. De finales vinden plaats in een bomvolle aula die de kandidaten vleugels geeft. Taal als een feest.

Er gebeurt iets met een mens als naar hem geluisterd wordt.

Er gebeurt iets met een mens als naar hem geluisterd wordt. Er gebeurt iets met een mens als ie gedwongen wordt naar de ander te luisteren. Als je je kan laten meevoeren door het verhaal van een ander die zijn ideeën met woorden boetseert en ze voor je neerlegt. De jongeren leren taal te geven aan hun moeilijke parcours. Ze leren de realiteit van de wijk waarin ze opgroeien in hun voordeel te gebruiken, doordat ze die onder woorden kunnen brengen.

Bij ons is er genoeg potentieel om een eigen versie van ‘Eloquentia’ op poten te zetten. De slamscène in Vlaanderen en Brussel bruist en bloeit. Daar gebeuren interessante dingen! Op Slam-avonden waar mensen het tegen elkaar opnemen zie ik een groep mensen voor wie diversiteit een vanzelfsprekendheid is, maar geen thema.

‘Slameke’ is zo’n Brussels collectief dat een keer per maand het podium bestormt in het café van de Pianofabriek, een gemeenschapscentrum in Sint-Gillis. Rond het kleine podium drinken toeschouwers muntthee en Westmalle. Op het podium volgen een twintigtal mensen elkaar in snel tempo op. Soms overstijgt iemand zichzelf, soms gaat iemand af als een gieter. Er zijn mensen vanuit Luik en Doornik gekomen om vijf minuten iets te declameren.

Het gaat soms over politiegeweld, maar vaker over de liefde.

Het publiek is genereus, ook voor MC Ravi Shankar, een Indische hiphopper, die nog op zoek is naar zijn flow. De twee mannen die de boel aan elkaar praten, declameren haiku’s en proberen T-shirts te slijten van hun slamcollectief. Het gaat soms over politiegeweld, maar vaker over de liefde. Tot een onschuldige hand hun naampje uit een hoed vist en bepaalt dat het hun beurt is, zie ik mensen werken aan hun teksten, schrijven en schrappen. Taal als grondstof voor een fijne avond. Het is bijna onmogelijk om hier niet optimistisch te vertrekken.

Het woord verenigt en verdeelt. De kracht van Trump waren zijn rally’s, die bijeenkomsten waar hij mensen opzweepte. Met duizenden kwamen ze aangelopen, wilden ze er bij zijn, om aan zijn dunne, geperste lippen hangen. Tegen zijn woord, moet een wederwoord te verzinnen zijn.

Als we dan toch op een keerpunt zitten, laat ons dan zelf de nieuwe bocht bepalen. Door plaatsen op te zoeken waar we kunnen luisteren naar het verhaal van iemand anders. Waar die plaatsen er niet zijn, kunnen we ze samen creëren. Niet geleid door het algoritme van een sociaal medium dat enkel gelijkgezinden aan het woord laat, maar door een onschuldige hand die iemand aanduidt en hem het podium ophijst.