De stomme razernij van de trojka

Is het toegestaan u een boek aan te bevelen? Een hedendaags boek?

Het is geen postmoderne romaneske deconstructie waar een kat haar jongen niet in vindt.

Het is geen futuristische fantasterij waarbij je al lezend vergeet adem te halen.

Het is geen dichtbundel, boordenvol oneetbare taalknollen.

Geen moordverhaal, geen liefdesgeschiedenis, geen sprookje. Geen Don Quijote, geen Candide, geen Buddenbrooks, geen Kaputt, geen Kapellekensbaan.   

Het is non-fictie. Dus in tegenstelling tot romans en verhalen, niet verzonnen.

Twee opmerkingen daarbij.

 

Titel en auteur:

Yanis Varoufakis, Volwassenen onder elkaar. Mijn gevecht tegen het Europese establishment, Amsterdam, De Geus, 2017, 637 blz. (Vertaling Robert Neugarten en Huub Stegeman)

Ongetwijfeld zullen commentatoren proberen dit feitenrelaas laatdunkend weg te zetten als één lange aaneenschakeling van verwrongen feiten, om niet te zeggen regelrechte leugens, opgedist door een schaamteloze en volslagen onverantwoordelijke egotripper. Het kan verhelderend zijn eens na te gaan wat de exacte belangen zijn die zulke commentatoren menen te moeten dienen.

Ik stel vast dat het boek uitbundig wordt geprezen in rioolkrantjes als daar zijn de NRC, Financial Times, New York Review of Books, Die Zeit, en Le Monde (“document saisissant”). Zelfs de stevig rechtse El Mundo doet er aan mee (brillante y polémico académico), gedeeltelijk toch, over de laatste 300 bladzijden laat deze krant zich zeer negatief uit: Varoufakis is volgens dit Madrileense dagblad behept met blinde arrogantie.       

Ik ben beland op blz. 364, over de laatste driehonderd zal ik dus niets schrijven, nu toch niet. Stel dat de lectuur van de tweede helft mij dwingt El Mundo gelijk te geven, dan zal ik dat hier beargumenteren. Beloofd.

 

Onderwerp van dit boek:

De onderhandelingen die de toenmalige Griekse minister van financiën Yanis Varoufakis gevoerd heeft met de vertegenwoordigers van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank, het Internationaal Muntfonds, de fameuze trojka (hoge ambtenaren van voornoemde drie) die Griekenland moesten dwingen tot gigantische besparingen en ook met de Eurogroep, waarin de ministers van financiën zetelen uit de landen die deel uitmaken van de eurozone. Hete hangijzers: moet Griekenland in de eurozone blijven? Moet Griekenland nog meer ontwrichtende besparingen aanvaarden? Hoe zal Griekenland zijn gigantische schuldenberg afgraven?

 

Geheugensteun:

Op 25 januari 2015 worden de Griekse verkiezingen overtuigend gewonnen door de partij Syriza. Twee dagen later is Varoufakis minister van financiën. Hij zal op post blijven tot de maand juli van hetzelfde jaar.

Varoufakis is doctor in de economie, gespecialiseerd in de wiskundige kant ervan en in speltheorie. Hij studeerde aan de universiteit van Essex en die van Birmingham. Was daarna hoogleraar o.m. in Cambridge, Sydney en Austin, Texas. Voor hij zelf minister werd, heeft hij enige tijd de sociaaldemocraat Giorgos Papandreou geadviseerd.

 

Waarschuwing:  

Aan de partijnaam Syriza wordt door bijna alle journalisten en politici wereldwijd, van bijna alle strekkingen, haast werktuiglijk het bijvoeglijk naamwoord extreemlinks toegevoegd. Het lijkt wel een epitheton ornans uit het epische dichtwerk van Homeros, ook een Griek, zij het een van drieduizend jaar geleden. Achilles-met-de-snelle-voeten. Hektor-met-de-fonkelende-helm (in de vertaling van Patrick Lateur). Het extreemlinkse Syriza. Dat soort taalgebruik. Als Syriza toen één epitheton verdiende, dan was het sociaaldemocratisch.  Op 5 januari 2015 beschreef ik op deze plek het programma van Syriza als “rationeel, gematigd, realistisch en evenwichtig”. Lees dat programma zelf maar na, het staat op het internet.        

In januari 2015 greep dus in Athene een bende vervaarlijke, bloedrode fanatici de macht. Zo keken de dames en heren (toch vooral heren, hoor) vanuit de instellingen die de Grieken tot de bedelstaf hadden veroordeeld naar ingenieur Tsipras en zijn trawanten. Echter, geen Griekse amfoor gebroken, in die instellingen gold het als een evidentie, een waarheid als een koe, dat democratische verkiezingen nooit ofte nimmer hun beleid al was het ook maar een millimeter kunnen doen verschuiven. Technocratie moet altijd en overal absolute voorrang krijgen op democratie. Technocratie heeft het volste recht om democratie te vermorzelen.

 

En toen kwam Varoufakis.

Kop kaalgeschoren als die van een galeiboef. Zonder stropdas, stel je voor. En dat verwerpelijk sujet zouden ze moeten dulden aan hun onderhandelingstafel? Vernietigen zouden ze hem. Binnen de kortste keren.

Kop kaalgeschoren als die van een galeiboef. Zonder stropdas, stel je voor. En dat verwerpelijk sujet zouden ze moeten dulden aan hun onderhandelingstafel? Vernietigen zouden ze hem. Binnen de kortste keren.

Het heeft toch nog een half jaar geduurd en werkelijk, ze hebben geen middel geschuwd om de internationale openbare mening en ook zijn eigen Griekse entourage tegen hem op te stoken.

Maar er liep meer volk in en uit bij Varoufakis dan zijn Griekse medestanders, die gaandeweg door twijfel werden bevangen, waarna messen in de rug en meer van dat leuks. Er was internationaal volk. Fraai volk, uiterst fraai volk dat de top van de internationale economische Olympus bewoont, dat wisten Draghi, Dijsselbloem en vooral hun adviseurs maar al te goed.

Bv. Jeffrey Sachs, die men niet zelden de belangrijkste hedendaagse econoom ter wereld noemt. Bv. Larry Summers, minister van financiën in de tweede Clinton-administratie, hoofdeconoom van de Wereldbank geweest, president van de universiteit van Harvard geweest. Bv. Thomas Mayer, die gewerkt heeft voor het IMF en Goldman Sachs en hoofdeconoom geweest in van de Deutsche Bank. Ik hou maar op, maar de lijst van de economische bollebozen is nog lang.

Onze technocratie 

Wat men niet wist en wat men Varoufakis nu verwijt, is dit:

Van bij zijn eerste internationale vergadering heeft hij discreet alle onderhandelingen geregistreerd op zijn telefoon. Hij heeft daar trouwens geen geheim van gemaakt. Wat hem niet vergeven wordt en na dit boek nooit vergeven zal worden, is dat hij de wazige sluier wegtrekt die de zorgvuldig verborgen geheimen van de onderhandelaars aan oog en oor onttrok. Alles ligt in het schrille licht, open en bloot: de brute chantage, de onwil (onmacht?) om fouten toe te geven (Schäuble, trojka), de lafheid (Draghi, Dijsselbloem) en iets wat ik bij gebrek aan een algemeen Nederlands woord kazakdraaierij zal noemen (Europees commissaris Moscovici en anderen), soms in luttele minuten tijd. En telkens opnieuw de stomme razernij van de trojka-mannen. Het is een verschrikkelijk gezicht. Het is ook wezenlijk om de schier onbekommerde wreedheid te kunnen analyseren waarmee de Europese en internationale instellingen de Griekse bevolking in het stof hebben gedwongen. Het eigengereide dogmatisme van de technocraten kon zelfs een gerenommeerd econoom als Varoufakis, omringd door de beste koppen in zijn vak, niet aan het wankelen brengen. Maar storen, dat deed hij, en juist daarom werd hij gehaat.      

Het is ook wezenlijk om de schier onbekommerde wreedheid te kunnen analyseren waarmee de Europese en internationale instellingen de Griekse bevolking in het stof hebben gedwongen.

Ik mag natuurlijk niet verklappen wat in dit boek staat, het is er een dat je met rode oren blijft lezen, tot diep in de nacht. Maar één passage wil ik u toch niet onthouden.

Varoufakis maakte zijn econometrische huiswerk. Zijn analyses waren gegrond en bovendien nagekeken door de beste deskundigen uit Wall Street en de Londense City, niet bepaald obscure communisten dus. Telkens als Varoufakis de resultaten voorlegde aan de mannen van de trojka ontmoette hij slechts lege blikken.

‘Het leek wel alsof ik helemaal niets had gezegd en alsof er geen document op tafel lag. Uit hun lichaamstaal bleek overduidelijk dat ze zelfs het bestaan van dat stapeltje papier dat ik hun had aangeboden, niet wensten te erkennen. Als ze er al op antwoordden, gingen ze nooit werkelijk in op wat ik had gezegd. Ik had net zo goed het Zweedse volkslied kunnen zingen … In de academische wereld zijn we gewend dat je theses soms met weinig omhaal onderuit worden gehaald, maar er hangt in elk geval nooit een doodse stilte, een totale weigering om er zelfs maar op in te gaan, en er wordt nooit gedaan alsof er helemaal geen these is voorgelegd.’ (blz. 344-345)

Varoufakis wilde dan ook dat ze de vervaarlijke onzin van hun economische gifrecepten zouden toegeven. Het was van zijn kant een vermetele, zij het intelligent onderbouwde wens.

Ten tweede wilde Varoufakis een minimum van sociale rechtvaardigheid voor de Grieken. Sociale rechtvaardigheid komt in de woordenschat van trojkavolk en aanverwante lieden niet voor.

Ik kijk uit naar de tweede helft van dit even schitterende als angstaanjagende boek.

Eén waarschuwing nog:

Het kan bij vlagen vreselijk economisch-technisch zijn. Maar laat dat u vooral niet afschrikken.