Gekkenhuis België

België staat aan de top van Europa met het hoogste aantal coronabesmettingen in verhouding tot het bevolkingsaantal. En dat in een land dat niet minder dan zeven ministers van Gezondheid kan hebben. Het is een cliché te zeggen dat iedereen bevoegd, maar niemand verantwoordelijk is. Maar clichés vertellen vaak de waarheid, schrijft Walter Zinzen.

We hebben ons hier eerder al eens vrolijk gemaakt over de groteske uitlatingen des heren Jan Jambon, maar dit keer was de hilariteit, neen, de verontwaardiging, algemeen. Hij wou, zo zei hij in De Zevende Dag, zijn huis pas blussen als er brand was uitgebroken. Hij had het, je gelooft het niet, over de corona-crisis.

De ziekenhuizen schreeuwden moord en ja, ook brand omdat ze bezweken onder de toeloop van zieke mensen maar dat had onze minister-president niet gehoord. Hij besefte niet, zo schreef De Morgen, dat zijn keuken al in lichterlaaie stond.

Wat een geluk dat Jambon geen echte brandweerman is of zijn geliefde Vlaanderen was volledig uitgebrand.

“Kwaadwillige” journalisten zeiden te weten waarom hij zo hardleers was: als Vlaams-Nationalist wou hij Wallonië en Brussel niet achterna lopen. Twee dagen later prijkte België, Vlaanderen inbegrepen, aan de top van Europa met het hoogste aantal besmettingen in verhouding tot het bevolkingsaantal. Wat een geluk dat Jambon geen echte brandweerman is of zijn geliefde Vlaanderen was volledig uitgebrand.

Zelfs in deze benarde tijden slagen politici er niet in communautaire motieven buiten beschouwing te laten bij het nemen van hoogst noodzakelijke maatregelen. Dat bewijst andermaal dat ons land een gekkenhuis is geworden. Toen Brussel, volgens vele Brusselaars veel te laat, eindelijk besefte dat het ook in de hoofdstad brandde, werd o.m. voor de onderwijsinstellingen code rood afgekondigd. Maar alleen voor de Franstalige! De Nederlandstalige gingen uit eigen beweging over naar code rood, maar ze hadden het net zo goed niet kunnen doen. Hoe is dat mogelijk?

Een ingewikkeld verhaal

Onze federale staat kent drie gewesten (Vlaanderen, Wallonië, Brussel) en drie gemeenschappen: de Vlaamse, de Franse en de Duitstalige. Die laatste bevindt zich in Oost-België en heeft geen band met Brussel, dus die kunnen we hier even buiten beschouwing laten. De Vlaamse gemeenschap, dat betekent: de Nederlandstaligen in Vlaanderen plus die van Brussel, en de Franste: de Franstaligen in Wallonië plus die van Brussel.

Ruw gesproken zijn de gemeenschappen bevoegd voor onderwijs en cultuur, de gewesten voor al de rest. Het gewest Brussel is geen gemeenschap en dus voor zijn onderwijs afhankelijk van de gemeenschappen. Concreet: de Franstalige universiteit ULB (Université libre de Bruxelles) valt onder de Franstalige gemeenschap, de Vrije Universiteit Brussel (VUB) onder de Nederlandstalige.

Wat was er nu gebeurd? De Franstalige gemeenschap was over gegaan naar code rood, de Nederlandstalige (nog) niet. Het Brussels gewest voerde op zijn grondgebied ook code rood in. De ULB moest dus volgen, de VUB niet… Maar gelukkig: de VUB en alle andere Nederlandstalige instellingen in Brussel voerden code rood eveneens in, zij het op vrijwillige basis.

Waanzin zal u zeggen? Gelijk heeft u, maar dat is nog maar het topje van de ijsberg. Onderwijs en cultuur worden in Brussel geregeld door zogenaamde Gemeenschapscommissies, een Nederlandstalige en een Franstalige, of wat had u gedacht?

Het is een cliché te zeggen dat iedereen bevoegd maar niemand verantwoordelijk is. Maar cliché’s vertellen vaak de waarheid.

Soms komen die twee bijeen om gemeenschappelijk iets af te spreken, fantastisch niet? Dan heet zo’n vergadering de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie ! Ik verzin het niet. En nog is het toppunt niet bereikt. Gemeenschappen en gewesten hebben ieder hun eigen regering en hun eigen parlement. Aan Vlaamse kant werden die samengevoegd tot één enkele regering en één enkel parlement, aan Franstalige kant niet.

Zo komt het dat we niet minder dan zeven ministers van Volksgezondheid kunnen hebben. We hebben immers ook zes regeringen: een federale, een Vlaamse, een Brusselse, een Waalse, een Duitstalige en een van de Franstalige gemeenschap.

En dan vraagt u zich af hoe het komt dat ons land zo slecht geleid wordt in deze corona-tijden? Ieder gewest en iedere gemeenschap strijden om de eigen bevoegdheid. Het is een cliché te zeggen dat iedereen bevoegd maar niemand verantwoordelijk is. Maar cliché’s vertellen vaak de waarheid.

Minister-president Jambon en zijn partij, de N-VA, gruwen van beslissingen die op federaal niveau, en dus voor heel België, worden genomen, want ze willen de Belgische staat zoveel mogelijk uitkleden. Ze vergeten dat hun Vlaamse deelstaat daar niet beter van wordt.

Lees ook

MO* fileert de plannen van ‘de spannendste regering ooit’

Toch blijven ze, zelfs in de rampspoed die we nu beleven, geobsedeerd door hun anti-Belgische ideologie. Bart De Wever, de N-VA-voorzitter voor het leven, bestond het zelfs om openlijk de sluiting van de restaurants te bekritiseren, een beslissing die voor heel België was genomen op het Overlegcomité, in aanwezigheid van Jan Jambon.

Ha, het Overlegcomité ! Wat krijgen we nu weer? Ja mensen, aan de ingewikkeldheid van ons bestuurlijk systeem komt geen einde. In het Overlegcomité overleggen de federale en de deelstaatregeringen om tot een gezamenlijk besluit te komen, zoals bijvoorbeeld die sluiting van de restaurants. Maar Jan Jambon en Hilde Crevits spartelden tegen omdat het Vlaamse huis nog niet in brand stond. Dachten ze.

In die omstandigheden ons Koninkrijk behoorlijk besturen, is in de meest letterlijke zin gekkenwerk.

Men zou haast medelijden krijgen met die arme De Croo, die als federaal premier zijn best doet maar steeds opnieuw botst op de ongerijmdheden van zes staatshervormingen. Steeds opnieuw moet de eerste minister onderhandelen met de deelstaten, steeds opnieuw moet hij zoeken naar compromissen met partijen die soms in de oppositie zitten en zich daar ook naar gedragen. Het is minstens één van de verklaringen waarom we sedert het uitbreken van de corona-epidemie verzuipen in chaos en kakafonie.

In ieder fatsoenlijk federaal land is er een hiërarchie: de federale regering beslist, ook als de deelstaten tegenpruttelen. Bij ons is er van een dergelijke hiërarchie geen sprake.

Wie krijgt uitgelegd dat de avondklok verschilt van gewest tot gewest? Dat in het ene gewest de cultuurhuizen wél moesten sluiten en in het andere niet? Hoe komt het dat de tweede golf voorspeld was, maar dat plan B en plan C toch niet klaar zijn, zoals De Standaard gisteren schreef?

Dat alles is, minstens ten dele, te wijten aan onze krankzinnige staatsinrichting. Al onze regeringen zijn gelijkwaardig, ze staan op dezelfde voet. Beslissingen die het hele grondgebied aangaan, zoals het afkondigen van anti-corona-maatregelen, kunnen alleen genomen worden na een politiek akkoord tussen het federale niveau en de deelstaten.

In ieder fatsoenlijk federaal land is er een hiërarchie: als het er op aankomt, beslist de federale regering ook als de deelstaten tegenpruttelen.

In de Bondsrepubliek Duitsland met zijn zestien deelstaten staat in de grondwet: Bundesrecht bricht Landesrecht, het federale recht primeert op het gewestelijke. Bij ons is er van een dergelijke hiërarchie geen sprake.

Het Belgische huis is dus dringend aan een grondige renovatie toe. Die renovatie moet ingewikkeldheid vervangen door simpelheid. De gekheid moet er uit. De gemeenschappen moeten worden afgeschaft, hun bevoegdheden overgedragen aan de gewesten. De federale regering moet het laatste woord hebben. De bevoegdheden moeten klaar en duidelijk worden afgelijnd zodat betwistingen onmogelijk worden.

Maar er is hoop. De regering-De Croo telt niet minder dan twee ministers voor Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing. Zij zullen ons gekkenhuis zonder twijfel veranderen in een modelnatie, een voorbeeld voor de hele wereld. Daar gaat u, goede MO*-lezer, toch ook van uit?