De hand in linkerboezem steken

Ik zie een mogelijk antwoord op die vraag al eens op een muur gekalkt staan: the next big thing is going to be a lot of small things. De optelsom van kleine actietjes zou de nieuwe revolutie zijn. Ik wil het graag geloven, maar ik weet het nog zo niet. Is het mogelijk om in verspreide slagorde een paradigmashift teweeg te brengen? Toch koester ik elke sprankel hoop.

Een wat oudere vrouw vertrouwt me tijdens een vrijwilligersfeest in het lokale dienstencentrum toe, dat ze blij is met het engagement dat ze sinds kort opneemt in de huiswerkklas. Ze voelt zich onmachtig tegenover wat er op grote schaal gebeurt en zoekt een plek waar ze deel kan uitmaken van een lokale maar diverse gemeenschap. Hier komt ze een beetje thuis en door wat van haar tijd te investeren, krijgt ze enorm veel terug. ‘We moeten zoals kolibries zijn, onophoudelijk fladderend, en zo met positieve trillingen een grotere beweging in gang zetten.’

Protest is de nieuwe brunch

In de Verenigde Staten vertaalt de urgentie om iets te doen zich in kleine en grotere dynamieken. Het Moma in New York vervangt een deel van de vaste collectie door werken van kunstenaars die uit een van de landen van het inreisverbod komen.

De verkiezing van Trump heeft een deel van de “liberals” brutaal wakker geschud.

Nadat Trump directieven uitbracht waarin stond dat vrouwelijke medewerkers zich vrouwelijker moesten kleden, steeg de hashtag #dresslikeawoman. Bij de Women’s March, de dag na Trumps inauguratie, kwamen mensen voor het eerst sinds lang weer op straat. De verkiezing van Trump heeft een deel van de “liberals” brutaal wakker geschud. Protest is the new brunch in Washington DC.

De podcast van een aantal hooggeplaatste oudgedienden uit de Obama-administratie, zoals Pod Save America, besteedt aandacht aan de vele protestbewegingen. Waar ze vroeger smalend deden over Occupy Wall Street, piepen ze nu toch anders. Hun insidersblik zet het contrast met de vorige president nog scherper aan. Hun terugblik op het Obama-tijdperk echter grenst aan het hagiografische. Ik proef iets van de zelfgenoegzaamheid die een deel van de Amerikanen in de armen van de grote Dorito heeft geduwd.

Betogers van het eerste uur kijken dan weer met gemengde gevoelens naar die nieuwe zee van roze gebreide mutsen. Ik herken er de drang naar orthodoxie van segmenten van onze eigen linkerzijde in. ‘Waar waren al die mensen toen Obama aan de macht was?’

De haat tegenover het Amerikaanse imperialisme zit bij sommigen zo diep, dat ze met enig leedvermaak kijken naar de capriolen van Trump en zijn gevolg. Er wordt evenzeer meewarig gekeken naar wie deze president als trigger nodig had om voor het eerst een lijn in het zand te trekken, een muts te breien en op straat te komen.

Groentjes in het verzetswezen wordt gewezen op de parallellen in Europa! Waar mensen voor het eerst opstaan, hebben ze niet de behoefte om te horen dat ze beter wat vroeger op straat waren gekomen, of ook voor andere zaken op het appèl moeten verschijnen. Hoe wil de linkerzijde ooit nieuwe slagkracht krijgen als iedereen die initiatief neemt, onmiddellijk op de korrel wordt genomen? Natuurlijk moeten we kritisch zijn, maar wat steken we veel energie in het afkatten van elkaar en het afbranden van elkaars methodieken.

Roze mutsen, Music for Life, Mobile School, voedselbedeling aan daklozen, foster parent-kindjes en conservenkaartingen ten voordele van een weeshuis in Afrika. Je kan daar kritische kanttekeningen bij plaatsen. Maar op al die plaatsen worden zaadjes geplant. Mensen proeven van engagement en van het plezier om in groep iets constructiefs te doen.

Waarom sparen we de roede niet voor mensen die nietsdoen en voor beleidsmakers, en zijn we niet wat milder voor zij die zich belangeloos inzetten voor een ander?

Jarenlang heb ik verkondigd, in het kader van mijn job in de noordzuideducatie, dat het decadent was, contraproductief zelfs, om met jongeren naar het zuiden te trekken en daar de handen uit de mouwen te steken. Ik begrijp dat neokoloniale reflexen zo in stand worden gehouden, maar ik heb ook gezien wat zo’n ervaring in het zuiden kan doen met iemand. Wie getekend is door zo’n ervaring, gaat op den duur ook zijn engagement lokaal vertalen, of gaat later net wel op zoek naar structurele verandering.

Ik zie heus het probleem als de inzet van burgers de regering ontslaat van eigen plichten. Ik zie de tegenstelling wel van een beleid dat kruimels toeschuift naar studenten die kinderen helpen met hun huiswerk, maar een broodnodige onderwijshervorming nalaat. Waarom sparen we de roede niet voor mensen die nietsdoen en voor beleidsmakers, en zijn we niet wat milder voor zij die zich belangeloos inzetten voor een ander?

Verzet en verzoening

Saddie Choua heeft een filmportret gemaakt van de geweldige Fatima Mernissi. Aanleiding is de leerstoel van de VUB die de naam van Mernissi draagt en zich drie jaar gaat buigen over macht, gender en islam. De titel van die film is meteen een citaat van deze grote dame: ‘Je crois qu’il y a une confusion chez vous. Vous croyez que moi je veux vous imiter.’ #FatimaMernissi. Ze wordt geïnterviewd door de Duitse soixante-huitard Rainer Langhans.

‘U wilt me inpassen in uw eigen revolutie, zonder te weten waaruit mijn revolutie bestaat’

In kleermakerszit, in de schaduw onder een boom, zet ze de vragensteller scherp op zijn plaats: ‘U wilt me inpassen in uw eigen revolutie, zonder te weten waaruit mijn revolutie bestaat’. Daar heeft Rainer niet van terug. Het fragment is meer dan twintig jaar oud maar de thema’s blijven actueel. Ik ben blij met die leerstoel want ik denk dat het pad van Mernissi een leidraad kan zijn voor wie verzet en verzoening wil combineren.

Een grote groep mensen voelt zich in de steek gelaten. Ze weten zich diep gekwetst door al die flinkse politici die het nodig vonden om zich laatdunkend of minstens onzorgvuldig uit te laten over moslims of Marokkanen. Ze hebben het gevoel dat ze bedrogen zijn door zij die zich voordeden als hun bondgenoten.

Daarnaast heb je bewegingen en organisaties die wel willen werken aan diversiteit, maar geen “goed volk” vinden om mee in de cockpit te komen zitten. Er wordt ook geopperd dat je best wel op een andere manier aan diversiteit kan werken, dan in de raad van bestuur. ‘We hebben echt hard gezocht naar profielen om onze bestuursorganen diverser te maken, maar we hebben niemand gevonden…’

Ondertussen hebben ‘zij die niet gevonden werden’ gewoon zelf hun eigen vzw’s opgericht waar ze met zijn allen de raad van bestuur en algemene vergadering bevolken. Dus die competente allochtonen hebben het inmiddels te druk met besturen om er nog een mandaat bij te nemen. Zo hebben zij ook hun eigen mediakanalen maar zelf opgericht. Hun eigen dans-en theatergezelschappen uit de grond gestampt. Ze sparen voor een school.

Als je jezelf niet definieert, dan doet een ander het wel voor je.

Een weekendkrant liet uiteenlopende stemmen een antwoord formuleren op de vraag: ‘quo vadis links?’ Ik verslikte me ook in mijn chiapudding toen ik zag welke “uiteenlopende stemmen” die vraag kregen voorgeschoteld.

Maar ik vrees dat we de hand in de linkerboezem moeten steken. Als je jezelf niet definieert, dan doet een ander het wel voor je. Of je nu het grote systeem wil vertimmeren, of in de luwte wil werken aan wat er komt, na de wissel op de toekomst. Je hebt daar mankracht voor nodig. Dus ben ik voor iedereen die iets probeert, die voor beweging kiest in plaats van voor stilstand.

We kunnen solidair zijn, zonder alles samen te doen. Het kan de berg niet schelen hoe hij wordt beklommen. Het helpt niemand als hem of haar verweten wordt dat hij niet vroeger in gang is geschoten. Het is niet fijn als iemand je engagement in vraag stelt. Dat is nooit empowerend. Iedereen die de dingen beter tracht te maken voor meer dan alleen zichzelf, verdient in de eerste plaats aanmoediging.

Wie zaagt over de ondernemingen van een ander, die moet een euro in een potje doen. En bij de volgende progressieve regering, waar dan ook ter wereld, gaan we daar eens goed mee gaan eten.