Ik heb iets nodig, al weet ik dat nog niet

Wat zou je leven zijn zonder een krant… Bij het ontbijt mijn eerste krant lezen, het is een vertrouwd en veilig gevoel. Het krantgebeuren verloopt volgens vaste rituelen. De eerste krant krijg ik in mijn brievenbus, lekker vroeg. De tweede krant koop ik in het station, op weg naar het werk. Meteen doemt een eerste vraag op. Heb ik behoefte aan twee kranten? (Nee, het mogen er ook meer zijn.) Heb ik behoefte aan kranten? (Ja, denk ik, al begin ik te twijfelen na wat ik in de krant las.)

Heb ik behoefte aan papieren kranten? (Goh, dat woord behoefte is dan weer wat sterk. Maar het is alleszins een heel fijn gevoel, helemaal verbonden met de ritmes van een dag. De rest van de dag kan ik op het internet nog zoveel nieuws lezen, terwijl ik ook naar de radio luister. Maar die papieren krant daarnaast doet me telkens weer glimlachen van een of ander genot.)

Wat we nodig hebben

Iets nodig hebben. Dat is op zich al een eindeloze discussie. Laten we ervan uitgaan dat je een aantal dingen nodig hebt om een waardig leven te leiden. Genoeg te eten hebben, ergens kunnen wonen, naar school kunnen gaan, je beschermd weten als er iets fout gaat… In die zin is het nog relatief gemakkelijk.

Als je jezelf vervolgens de vraag stelt wat je echt nodig hebt om gelukkig te zijn, krijg je meteen een interessante innerlijke dialoog. Het is een heel boeiende oefening trouwens. Stel dat je dat lijstje tot vijf dingen moet beperken, wat zou je dan zeggen? Ik heb die discussie al vaak gevoerd, onder meer met jonge mensen, en er komen altijd ontroerende antwoorden uit.

‘Er lijkt me toch nog een verschil te zijn, of te mogen zijn, tussen verlangen naar woorden of naar iemand die je voorzichtig aanraakt, of verlangen naar zo’n onnozele dikke SUV’

Als je jezelf daarna de vraag stelt wat je graag zou willen krijgen van sinterklaas, dan wordt het ineens anders. Bij de gelukvraag komen er vaak antwoorden die niets met geld te maken hebben. In mijn geval zou onder meer muziek op het lijstje staan, naast woorden. Ik kan me eerlijk gezegd geen dag zonder muziek voorstellen. Ik zou bij wijze van spreken midden in de nacht gewoon kunnen denken aan de Goldbergvariaties en dat alleen al zou iets veranderen in mijn lichaam. Bij de sintvraag is de kans toch groot dat je bij dingen uitkomt die in een ander soort lijstje staan.

Het woord verlangen is ook weer een erg ingewikkeld woord, voor mij toch. Het is een woord dat ik toch vaak met enige schroom gebruik. Daar zullen wel allerlei diepe verklaringen voor te geven zijn. Maar het is op zich wel goed om zorgvuldig met zo’n woord om te gaan. Er lijkt me toch nog een verschil te zijn, of te mogen zijn, tussen verlangen naar woorden of naar iemand die je voorzichtig aanraakt, of verlangen naar zo’n onnozele dikke SUV.

Met het woord behoefte is het ook zo. Ik denk dat ik behoefte heb aan verhalen. Een mens is een verhalen vertellend wezen. Verhalen raken iets van de diepste laag in ons, denk ik. Maar dat wil nog niet zeggen dat ik evenzeer behoefte heb aan een megagrote televisie in mijn huis om een film te zien met een mooi verhaal in.

Latente behoeftes van de consument

Dat brengt me terug bij de krant. Bij het ontbijt las ik een artikel over een supermarkt die nu een dienst aanbiedt waarbij je via een speciale app een personal shopper aan het werk kan zetten die voor jou de boodschappen doet en die daarna met een bakfiets tot aan jouw deur brengt, binnen 90 minuten. Ik vroeg me dus af of ik dat een leuk idee zou vinden. Als autoloze mens vind ik het wel handig als men zeg maar een wasmachine bij mij thuis komt leveren. Maar mijn tomaten zal ik zelf wel halen met de fiets. Zo kan ik ook nog een praatje maken met de winkelmevrouw en haar vragen of ze een fijne week had en of het ondertussen een beetje vlot met de liefde.

Gelukkig zijn er altijd deskundigen die duiding kunnen geven in de krant. In dit geval was het een retailprofessor (dat klinkt beter dan winkeldeskundige waarschijnlijk). Die meneer zegt het volgende: ‘ze spelen almaar verder in op de latente behoeftes van de consument. Niemand vraagt expliciet naar dergelijke oplossingen, maar eens ze gecreëerd zijn, maken we er gebruik van.’ De latente behoeftes van de consument…

Ik word hier niet als mens aangesproken, maar als consument. En als consument heb ik behoeftes die nog ergens onder het wateroppervlak krioelen of zo, zonder dat ik dat weet. Of ik die onderwaterbehoeftes ook als mens heb, is me niet duidelijk.

Op weg naar het station, ook al een beetje denkend aan de tweede krant, bleef ik maar denken aan die latente behoeftes. Heb ik die dan ook? Latente verlangens, als mens, misschien wel. Misschien heb ik wel een verlangen naar voorzichtig aangeraakt worden. Misschien is dat een verlangen dat net als de verhalen diepe lagen zou kunnen raken. Maar misschien onderdruk ik dat verlangen soms een beetje, of laat ik het gewoon bewegen, als een soort verdriet. Dat kan ik me allemaal voorstellen. Maar latente behoeftes als consument?

Onbewust shoppingtekort

En toen dacht ik ineens weer terug aan een ander ontbijtmoment, jaren geleden. Er werd voor het eerst gesproken in de krant over het waanzinnige project van Uplace. En de meneer of mevrouw van Uplace to be zei iets als: ‘er is een shoppingtekort in Vlaams-Brabant, waarvan u zich nog niet bewust bent.’ Die zin zorgde voor een soort kortsluiting in mijn hoofd, en zindert sindsdien nog altijd na. Ik heb me er ondertussen bij neergelegd dat ik definitief niet slim genoeg ben om die existentiële waarheid te vatten. Zonder dat ik het besef, heb ik dus eigenlijk behoefte aan Uplace…

De afwezigheid van Uplace in mijn hoofd zorgt wel voor extra ruimte om te denken aan Bach, of aan een memorabele zomeravond met een mooie geliefde’

Uplace staat alleszins niet in mijn lijstje van dingen die ik nodig heb om gelukkig te zijn. Zelfs niet in mijn sinterklaaslijstje. En al helemaal niet in mijn lijstje van onderdrukte verlangens. Het is duidelijk dat ik volstrekt abnormaal ben, en dat is een lot dat ik met graagte zal dragen terwijl ik me door het leven worstel.

Stel dat ik even oud zou worden als mijn lieve grootmoeder Julia, dan zou ik nog 44 jaar op deze planeet mogen verblijven. Ik ben ervan overtuigd dat ik op mijn sterfbed dan geen overweldigend spijtgevoel zal hebben door mijn Uplaceloos bestaan. De afwezigheid van Uplace in mijn hoofd zorgt wel voor extra ruimte om te denken aan Bach, of aan een memorabele zomeravond met een mooie geliefde, of aan hoe het voelde om dat ene boek te lezen, of aan hoe de geur was op de speelplaats van mijn lagere school, of aan hoe fijn het was om stukjes te schrijven en daarbij telkens de woorden in mijn handen te voelen bewegen.

Wat ook op mijn geluklijstje staat, is innerlijke vrede. Het (ondertussen niet meer latente) besef dat ik dus helemaal abnormaal ben, is bijzonder goed voor mijn innerlijke vrede. Wie weet komt het nog wel goed met mij in dit leven…