Lekker warm?

Het klimaatprobleem is vooral een kwestie van ongelijke verdeling en van een beleid dat ongelijkheid in stand houdt en uitvergroot, schrijft MO*columnist Bieke Purnelle. Een ‘one size fits all’-beleid met wat sociale correcties hier en daar. Aan de kern van de zaken wordt niet geraakt.

De zomer is nog maar net begonnen en overal puffen en zweten mensen zich een ongeluk. Spanje doorstaat de ergste hittegolf sinds de jaren vijftig. Ook Zuid-Frankrijk, Italië, Portugal en Griekenland kreunen onder de aanhoudende hitte. In Andalusië wierpen duizenden jonge gierzwaluwen zich uit hun oververhitte nesten, een gewisse dood tegemoet. Bosbranden legden er 25.000 hectare woud in de as.

Pakistan en het noorden van India tekenden de heetste maand maart ooit op, met temperaturen boven de 47 graden. Overal worden warmterecords verpulverd aan een schrikwekkend tempo.

Het ziet er niet naar uit dat het snel beter wordt. De voorspellingen voor komende decennia zijn weinig opbeurend. We zullen vaker en langer te maken krijgen met hittegolven en extreme temperaturen. Volgens Klimaatportaal Vlaanderen gaan we van een gemiddelde van 4 hittegolfdagen naar 11 tegen 2030 en 19 tegen 2050.

Vanaf 37 graden krijgt het menselijk lichaam het moeilijk. We koelen onvoldoende af en ons hart draait overuren. Wie kwetsbaar is of zich niet kan beschermen tegen de hitte loopt het hoogste gezondheidsrisico. Hitte maakt doden. Ook de natuur kreunt en kraakt. Gras wordt knapperig stro, bladeren hangen slap aan de bomen. Dieren drogen uit.

We weten het allemaal, en al best lang, maar de vraag is wat we eraan doen?

Aircobedrijven doen goede zaken

Gisteren wandelde ik door onze buurt met een hijgende en sjokkende hond en zag ik een bestelwagen met daarop “zwembaden X”. Twee straten verder waren villabewoners druk met het besproeien van 250 m₂ frisgroen gazon. Geen madeliefje of klaverbloem te bespeuren. Niet dat er ooit iemand komt, op dat gazon. Veel te warm, zo’n groene woestijn zonder bomen.

Aircobedrijven kunnen de bestellingen amper bijhouden. Wie het zich kan permitteren koopt verkoeling.

Individuele oplossingen lossen niet enkel geen collectieve problemen op, ze maken ze vaak ook erger.

Bovendien blijken al die airco-systemen net tot meer ellende te leiden. 20% van de energie die wereldwijd wordt opgewekt gaat naar koeling. De CO₂ die hierbij wordt gegenereerd draagt bij aan de opwarming van de aarde. Bovendien doet een airco de temperatuur binnen dalen, maar buiten net stijgen, vooral in de stad. Bovendien maken de meeste koelsystemen gebruik van fluokoolwaterstof, een broeikasgas dat zich opstapelt in de atmosfeer.

Individuele oplossingen lossen niet enkel geen collectieve problemen op, ze maken ze vaak ook erger.

MEEST GELEZEN

• 1
  Schrijfster Tuly Salumu: ‘Dat gekwetste kind van toen ben ik nog altijd’
• 2
  Europese militaire ambities werpen schaduw over klimaatprioriteiten
• 3
  Schone energie gaf economie in 2023 een flinke duw in de rug 

Een vorm van machtsongelijkheid

Het fascineert me dan ook mateloos hoe men het klimaat blijft framen als een probleem van de hogere middenklasse, van de “linkse elite”. Het valt nochtans lastig te ontkennen dat de klimaatopwarming sommige mensen harder treft dan anderen. De villabewoner met airco en zwembad redt zich beter dan de bewoner van een slecht geïsoleerd huurappartement. De kantoorwerker die 3 dagen per week in een gekoelde salariswagen naar een kantoor met airco rijdt heeft het minder warm dan de vuilnisman, de poetsvrouw, de stratenlegger en de kantinekok die de hitte niet kunnen omzeilen. Toch bedraagt de CO2-uitstoot van de lage inkomens slechts een fractie van de uitstoot van de welgestelden.

De klimaatstrijd valt enkel te winnen met een complexe mix van maatregelen op verschillende niveaus.

De strijd tegen de opwarming van de aarde gaat ook over ongelijkheid. Overal ter wereld zijn de mensen onderaan de maatschappelijke ladder de grootste slachtoffers van een oververhit klimaat. Wie er het minst aan bijdraagt ondervindt er het meeste last van.

Mensen met weinig geld kunnen niet investeren in goede isolatie, zonnepanelen, warmtepompen, cargofietsen en elektrische wagens, maar zijn als eerste de pineut wanneer het klimaat op hol slaat. Klimaatongelijkheid is een vorm van machtsongelijkheid die maakt dat sommigen geen verweer hebben tegen extreem weer, terwijl anderen zich makkelijk kunnen beschermen.

Achilleshiel

Het klimaatprobleem is niet alleen een wetenschappelijke kwestie, maar een kwestie van ongelijke verdeling en van een beleid dat ongelijkheid in stand houdt en uitvergroot, een ‘one size fits all’-beleid met wat sociale correcties hier en daar. Aan de kern van de zaken wordt niet geraakt.

Beleid is nochtans sterker en rechtvaardiger wanneer het gedragen wordt door de burgers over wie het gaat. Betaalbare en energiezuinige huisvesting en mobiliteit zijn goed voor klimaat én sociale gelijkheid.

Zolang maatregelen tegen de klimaatopwarming niet gepaard gaan met sociale rechtvaardigheid blijft het nodige draagvlak voor een duurzame transitie uit.

De klimaatstrijd valt enkel te winnen met een complexe mix van maatregelen op verschillende niveaus: hoe we wonen, werken en ons verplaatsen, wat we eten, hoe we de publieke ruimte inrichten zijn fundamentele vragen in een debat dat links, noch rechts is, maar over iedereen zou moeten gaan.

Wanneer oorlog en inflatie het nieuws domineren komt de steun voor een doortastend klimaatbeleid nog meer onder druk te staan, een tendens waar populistische actoren gretig munt uit slaan. Marine Le Pen maakte er geen geheim van dat ze windparken wil opdoeken en wil snijden in de subsidies voor duurzame energie. Want de koopkracht.

Het is de achilleshiel van elk klimaatplan: zolang maatregelen tegen de klimaatopwarming niet gepaard gaan met sociale rechtvaardigheid zal het aantal klimaatnegeerders toenemen en blijft het nodige draagvlak voor een duurzame transitie uit.

In de plaats daarvan maakt men mensen wijs dat het probleem hen niet betreft zodat ze er geen rekening mee hoeven te houden in het stemhok. Tot het hen midscheeps raakt.