Wij willen die slonzige, ruziënde, spartelende democratie

‘We zijn zo geschrokken van Troef en Brexit, dat we de democratie herontdekken’, schrijft columnist Geert Van Istendael. Mensen willen weer méér politiek, niet minder. 

  • © Brecht Goris Geert Van Istendael © Brecht Goris

Meneer Troef heeft afgelopen maand zichzelf overtroefd. Even herinneren: Troef is de exacte Nederlandse vertaling van de achternaam van de Amerikaanse president.

Meneer Troef doet keer op keer dat waar ervaren kaarters een hekel aan hebben: hij overspeelt zijn hand. Hij kan het niet laten. Hij is ervan overtuigd dat hij alle troeven in handen heeft. Alleen zichzelf heeft hij af en toe niet in de hand.

Kijk maar eens naar de heldendaden van meneer Troef:

  • Ontslag van dienstdoend minister justitie Sally Yates. Hij beschuldigde haar van verraad. Dat doen maffiabazen ook. Het verschil is dat mevrouw Yates niet koud wordt gemaakt. Een wezenlijk verschil toch.
  • Meneer Troef vindt dat de stafchef defensie en de nationale directeur inlichtingen van de Verenigde Staten niet in de nationale veiligheidsraad hoeven te zetelen. Dat is bijzonder onverstandig. Zo haal je je de vijandschap op de hals van de legertop en de top van de veiligheidsdiensten. Dat leger en die veiligheidsdiensten zijn de machtigste ter wereld.
  • Intussen doet meneer Troef zijn uiterste best om ook het hele justitieapparaat tegen hem in het harnas te jagen. Het is niet dat al die rechters zo vreselijk links zijn. Maar je kent dat. Binnenskamers zijn ze het gloeiend oneens, maar als dan zo’n bullebak van buitenaf hun de huid begint vol te schelden, sluiten ze de rangen.
  • Maak de optelling: leger + veiligheidsdiensten + justitie. Meneer Troef geeft gezwind zijn troefkaarten uit de hand. Straks wil niemand nog met hem te maken hebben.
  • Wie of wat blijft over? Alleen gelijkgezinden. Vleiers. Kruipers. Machiavelli waarschuwde al voor gli adulatori de’ quali le corte sono pieni (de vleiers, waarvan de hofhoudingen vol zijn, Il Principe, XIII).
  • En nu slaagt hij er niet eens in zijn geliefde programmapunt door het Congres te krijgen. Troefzorg gaat roemloos ten onder. Niet dat Obamazorg zo geweldig is. Ons systeem van ziekteverzekering is lichtjaren superieur, maar goed. Meneer Troef bewijst nog maar een keer dat zakenlieden die denken dat zij veel betere politici zijn dan de doordeweekse politieke meisjes en jongens, geen flauw benul hebben van politiek.

Twee mokerslagen

Ondanks al het voorgaande gejuich (of verdriet, kies maar), biedt meneer Troef enkele onmiskenbare voordelen.

Zo denk ik bijvoorbeeld dat de aanwezigheid van meneer Troef in het Witte Kaartenhuis een zegen is voor ons, Europeanen. Zoals Brexit een zegen is voor ons, continentalen.

We zijn zo geschrokken van Troef en Brexit, dat we de democratie herontdekken.

We zijn zo geschrokken van Troef en Brexit, dat we de democratie herontdekken. De technocratie die ons bestaan beheerste, dat zogezegd objectieve en dus onbetwistbare beheer van de zaken, dat alle problemen wel zou oplossen, lost bedroevend weinig op. Maar twijfelen was niet toegestaan en is volgens sommigen nog steeds niet toegestaan. Hoe zou je kunnen, hoe zou je durven twijfelen, er is immers geen alternatief. Geen alternatief, dat wil zeggen, geen democratie.

Welnu, in allerlei kernlanden van de EU zeggen burgers massaal, tut tut, er is wel degelijk een alternatief. Wij willen die slonzige, luid ruziënde, spartelende democratie.

De herontdekking van de democratie haalt zowel het slechtste als het beste boven. Voorlopig, heel voorzichtigjes, zou ik zeggen, ziet het ernaar uit dat het beste begint boven te drijven. Wat nog niet wil zeggen dat het beste ook zal overwinnen. Wacht op Frankrijk. Wacht op Duitsland.

Laten we eens kijken wat in een aantal Europese, continentale democratieën gebeurd is na Troef en Brexit. Na twee mokerslagen.

Politiek, nieuw, anders, eigentijds

In Oostenrijk won groene opa Alexander Van der Bellen tegen haast alle opiniepeilingen in de presidentsverkiezingen. Meer ontroefs en onbrexits dan Van der Bellen kun je niet zijn. Hij leek wel de klaveren twee van een blote miserie. De Oostenrijkers zeiden ja tegen hem. Krap ja, maar ja.

85% van de Nederlanders stemde voor partijen die de vreemdelingenangst in laatste instantie afwijzen. De Europa-angst is wij verbreid, maar Nexit is ook voor heel eurosceptische Nederlanders eigenlijk geen optie. De opkomst was uitzonderlijk hoog. Het aantal blanco en ongeldige stemmen was minimaal. Een niet zo vrolijke bedenking hierbij: het o zo linkse gidsland van weleer is vervaarlijk naar rechts opgeschoven. Als ik even de grote dichter Hendrik Marsman mag parafraseren, nauwelijks vervormd wordt Wilders’ stem, zoals de stem van het water, in alle partijen gehoord en helaas niet meer gevreesd.

In Duitsland lijkt de vooruitgang van AfD te stokken. De sociaal-democratie herrijst, een feniks gelijk, uit haar lauwe as.

In Frankrijk lijkt mevrouw Le Pen ineens niet meer zo zeker van haar stuk. Ik heb grote bezwaren tegen Macron, niet tegen zijn jonge leeftijd, ach nee, integendeel zelfs. Maar ik lust Macrons zogezegd moderne programma niet (te conformistisch, te glad liberaal, schromelijk onrechtvaardig enz. enz.). Macron lijkt op weg te zijn naar een overwinning in de tweede ronde (mochten de schandalen uitblijven, je weet maar nooit). Dat is niet meer of niet minder dan een omwenteling, want Macron lapt de oeroude Franse waterscheiding tussen le peuple de gauche en la droite aan zijn laars. Hij heeft niet eens een partij achter zich. Wel mensen.

Blijkbaar lusten wij, continentalen, de Angelsaksische fratsen niet. Meneer Troef, nee, dank u beleefd. Brexit, jullie je zin, wij zullen beenhard onderhandelen.

In menig land herrijzen de partijen volgens de aard van de burgers. Geen anti-politiek, nee, politiek, nieuw, anders, eigentijds en toch ook klassiek.

Een eigen kerkbank

In Nederland halen de splinterpartijen 12% van de stemmen en 14 kamerzetels (op 150). De Staatkundig Gereformeerde Partij tel ik er dan niet eens bij.

Het verbaast me geen seconde. Wie het in Nederland met zijn buur oneens is over één woord in de Bijbel, één enkel woord, die wil met zijn buur nooit meer in dezelfde kerkbank zitten. Men sticht dus een nieuw kerkgenootschap. Ieder zijn eigen kerk, die het monopolie heeft op de enig zaligmakende, zuivere leer. Nederland is dan ook het land van (diep ademhalen): de Remonstrantse Broederschap, de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Nederland Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband), de Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld), de Hersteld Hervormde Kerk, de Protestantse Kerk in Nederland, de Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland, de Oud Gereformeerde Gemeenten buiten verband, de Gereformeerde Kerken Nederland, de Gereformeerde Bond, het Gekrookte Riet, de Doopsgezinden en de fijnere schakeringen kan ik hier niet weergeven, anders weigert mijn computer dienst.

Want ja, Wilders hééft stevig gewonnen, wie dat ontkent, vertelt fabeltjes. En de regering Rutte heeft een kolossaal pak rammel gekregen.

Splitsingslust, splitsingsdrift, splitsingsdwang, dat is nationaal patrimonium, maar het betekent ook dat de Nederlanders politiek weer ter harte nemen. Alleen heeft hun oeverloze drang om een eigen kerk, pardon, partij te stichten zware gevolgen.

Randen worden afgeknabbeld, marges krimpen. Voeg er de kloeke winst van Wilders aan toe en je formatie wordt de kwadratuur van de cirkel. Want ja, Wilders hééft stevig gewonnen, wie dat ontkent, vertelt fabeltjes. En de regering Rutte heeft een kolossaal pak rammel gekregen.

Rutte’s handigheidjes van, we zullen het hier eens gauw oplossen, Rutte’s managementsideologie, die hij voor de objectieve waarheid aanziet, de Nederlanders lusten er geen pap meer van. Ze willen standpunten, meningsverschillen, keuzes, spetterende debatten, kortom, de Nederlanders willen politiek.

De bovenmoerdijkse sociaaldemocratie is veel te willig meegedreven in de neoliberale, technocratische zwemband van Rutte. Ze is daarvoor afgestraft en ligt op sterven. Dat vind ik niet minder dan een ramp. Bij de PvdA zeggen ze nu dat het overal in Europa hetzelfde is. Wat een zelfbedrog.

Kleine politiek

Want in Duitsland is een rooie meneer aangekomen die jaren in de besloten paleizen van Europa heeft gediend. Weken geleden zag ik Martin Schulz’ eerste openbare gesprek op tv. Ik was totaal verrast. Dit was lekker ouderwetse sociaaldemocratie. Gerechtigheid. Meer gelijkheid. Waarachtige kommer om kleine mensen. En Schulz rode boodschap verblijdde de Duitsers. In januari en februari heeft de SPD meer dan 6000 leden gewonnen. Peilingen (wat ze ook waard zijn) dragen Schulz tot op ellebooghoogte met Merkel.

Partijen passen nu eenmaal niet als maatpakken.

Jonge Duitsers lopen weer te hoop voor de trage, weerbarstige, vaak zo ondankbare kleine politiek. Wat kan ik in deze of gene partij doen voor mijn buurt? Voor het ophalen van vuilnis? Voor die lagere school? Voor dat bushokje desnoods. Ze willen niets meer te maken hebben met de klagende burger die nooit, maar dan ook nooit tevreden is, met de burger die zichzelf ziet als consument van staatsdiensten. En de staat kan hen nooit genoeg verwennen.

De redenering van die actieve jongeren gaat zo: ik verdien behoorlijk, ik heb voldoende tijd, ik ben slimmer dan de meesten, in ieder geval beter opgeleid dan de meesten, kritisch ben ik, zijn we allemaal, maar vanuit onze makkelijke leunstoel kijken we alleen naar geëngageerde documentaires en leveren we neerbuigend commentaar bij de enormiteiten die volgens ons politici debiteren op ons scherm. Engagement? Ho maar.

Dan komt de schok. En de vraag: wat zit ik hier in godsnaam te doen? Zou ik niet beter…?

Ikzelf ben nooit lid geweest van welke partij dan ook. Wel van de vakbond, trouw lid, bij tijd en wijle zelfs militant lid, tot ik dan kleine zelfstandige werd. Maar een partij? Nee. Nooit genoeg eens. Zestig procent in het beste geval en dan nog. Partijen passen nu eenmaal niet als maatpakken. Zou ik op mijn oude dag misschien niet beter…?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijver & voormalig journalist

    Geert van Istendael (°Ukkel, 1947) studeerde sociologie en wijsbegeerte. Hij werkte bij het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, over ruimtelijke ordening.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.