Slechte skiërs op een ijzige piste

In Frankrijk heerst een zonnepresident die over de afgrond tussen de roemruchte burgerlijke droite en het al even roemruchte peuple de gauche een brede, hypermoderne brug heeft geslagen en nu bezig is de gapende kloof te dempen. De legendarische Franse fronde, het volksprotest, sputtert zwakjes tegen en sterft weg.

In Nederland houdt rubberen Rutte samen met een Friese landjonker, een half Zweedse edelvrouwe en een kuddeke steile protestanten de welvaartsstaat dan toch nog minimaal overeind.

In Luxemburg proberen ze het nu al een tweede keer met paars-groen.

Achter de krijtrotsen van Dover kreunt een der oudste democratieën ter wereld, decennia lang een burcht van rust en aristocratische zelfspot, onder de mokerslagen die de telgen van de upper class elkaar met de moed der wanhoop blijven toedienen. De wereldvermaarde stijve bovenlippen bloeden overvloedig.

En in een van de nieuwere Europese democratieën, de Duitse, niet de geringste, wankelt de hoge beschermvrouwe des lands op haar voetstuk. Het is alsof Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes voor de grot laat afkondigen, lieve pelgrims, ga naar huis, de mirakelen zijn opgebruikt.

In eigen land stinken we gewoon voort. Wel is onze opperdemagoog nog een paar treden dieper in de hel afgedaald, achtste kring, zesde kloof, als we er bij Dante de drieëntwintigste zang op nalezen:

Di fuor dorate son, si ch’elli abbaglia,
ma dentro tutte piombo …

(van buiten goud, vol glans en schittering, / Maar binnenin van lood… vertaling Ike Cialona en Peter Verstegen)

Dat de Duitse kolos dreigt af te brokkelen, baart menig Europaminnaar grote zorgen. Net nu de Franse Emmanuel (wat betekent God met ons) zich met wijd open armen naar het oosten keert, wordt Merkel, de eeuwige, de onaantastbare, danig aangetast. Hoe moet dat nou met de gouden as Parijs-Berlijn? Werd die plots gebroken? Of verwrongen? Of is die er nooit echt geweest?

Ja, Merkel. Ze ziet er nog grauwer uit dan voorheen, want een lichte grisaille was altijd al haar handelsmerk.

Ja, Merkel. Ze ziet er nog grauwer uit dan voorheen, want een lichte grisaille was altijd al haar handelsmerk.

Eerst verkocht de Duitse kiezer haar een dreun.

Geen nood, ze zei na haar verkiezingsnederlaag, het slechtste resultaat ooit, dat ze niet goed inzag wat ze anders had moeten doen dan ze gedaan had en begon gezwind een christelijk-liberale-groene combinatie uit te rekenen.

Haar rekening klopte niet. Met enige luidruchtigheid liep de liberale partijleider Christian Lindner weg van de onderhandelingstafel, maar dat groot lawijt van liberalen zijn ze in Duitsland gewend.

Wat nu gezongen? Of liever, berekend? Nieuwe verkiezingen?

De peilingen, die in Duitsland iets betrouwbaarder zijn dan bij ons, wijzen op een nog groter pak slaag.

Een minderheidsregering?
Merkel heeft de gewoonte de baas te zijn. Dat is iets anders dan overgeleverd te zijn aan de genade van tegenstanders.

Met de sociaal-democraten dan maar? Een Groko ofte grote coalitie, die trouwens niet zo geweldig groot meer is, ze haalt nog 53 procent?

Ook de sociaal-democraten haalden het slechtste resultaat ooit. Geen wonder dat ze op verkiezingsdag, vijf minuten nadat de eerste voorspellingen binnenliepen, uit volle borst schreeuwden: wij gaan in de oppositie.

Na de eerste mislukte onderhandelingen van Merkel had Duitsland de vermanende vinger van de bondspresident, zelf een sociaal-democraat, nodig om de kameraden onder leiding van de onfortuinlijke Martin Schulz richting onderhandelingstafel te stompen.

Een dag of vijf later hadden Merkel, Schulz en de hunnen een blauwdruk klaar, een mager documentje, het telt nog geen dertig bladzijden. Die blauwdruk moest eerst worden goedgekeurd op een buitengewoon congres van de sociaal-democraten. Heel wat prominenten en heel wat afdelingen zeiden publiekelijk dat ze niet weinig zin hadden om ja te zeggen.

Het lijken wel slechte skiërs op een ijzige piste: ze glijden steeds sneller en helemaal beneden gaapt een afgrond.

Kenners en commentatoren van allerlei strekking waren het erover eens. Behalve een nee, was het ergste wat Schulz en de partijleiding kon overkomen een onduidelijk ja. Er werd zelfs een percentage aan gehecht: 55 procent, ja, dat zou pas rottig zijn. Het werd 56 procent.

Hoe hebben de roden en de zwarten (de CDU dus) zich in die rottige hoek gemanoeuvreerd? Het lijken wel slechte skiërs op een ijzige piste: ze glijden steeds sneller en helemaal beneden gaapt een afgrond.

 

Zijn de maatschappelijke problemen dan zo onoplosbaar in Duitsland?
Niet meer of niet minder dan bij ons.
Neem nu de twee zwaarste: klimaat en vluchtelingen.
Inzake klimaat stellen de Duitsers schaamteloos de ommezwaai uit. Net Belgen dus.

Inzake vluchtelingen willen de Duitsers er per jaar tweehonderdduizend binnen laten. Dat is omgerekend naar bevolking goed vergelijkbaar met, alweer, wat wij, Belgen, doen. Daar bovenop komt wel nog de gezinshereniging en dat blijft een harde dobber bij de onderhandelingen.

Wat begroting betreft, de Duitsers hebben geld zat en worden voorlopig niet geplaagd door de jeukende besparingsobsessie die de Belgische regeringen nu al meer dan dertig jaar tevergeefs probeert weg te krabben.

Maar over die problemen, hoe prangend, hoe netelig, hoe dreigend ook, gaat het nu eens niet. Het gaat over het angstige onbehagen in de twee grote volkspartijen.

 

Je zult maar in de keurig gepoetste schoenen van Martin Schulz staan. Je zakt zienderogen weg in de modder en de twee vluchtwegen die je zou kunnen kiezen, zijn al even modderig.

Uitweg nummer één.

Stel, je partijcongres had tégen verdere onderhandelingen gestemd (wat niet gebeurd is, maar wacht even). Dan was je met een boog in de peilloze duisternissen geslingerd. Einde politieke carrière Schulz, einde verhaal. Hij zou enkel nog de doffe ploffen hebben vernomen waarmee de overige leden van zijn partijbestuur in zijn omgeving landden. Dat wilde hij tot elke prijs vermijden en het is hem, oef, gelukt.

Maar nu rest alleen uitweg nummer twee.

Je hebt een duizelingwekkende bocht moeten maken. Vervolgens heb voor je oprechte achterban de dure eed gezworen dat je straks op de onderhandelingstafel zult houwen met een vuurrode vuist. Dit mag niet mislukken. Je bent veroordeeld tot slagen.

Daar zit nou net het gif.

Want om te slagen moet je zoete broodjes bakken met Angela Merkel en haar onderhandelaars. Bij de Merkelianen kun je alleen in de gratie komen als je die rode vuist vlijtig afschuurt tot ze bleekroze uitslaat. Hoe kun je zoiets verbergen voor je oprechte achterban?

Europa en zijn stralende toekomst, dat moet de panacee zijn voor de diepe rode malaise. De oprechte achterban wordt er warm noch koud van.

Martin Schulz en de zijnen hebben daar het volgende op gevonden. Zij heffen een machtige koorzang aan. Die klinkt ongeveer zo: EUH! OOH! AAH!

Dat zijn geen kreten uit een pornofilm. Als je oplettend luistert, onderscheid je twee medeklinkers: r en p. Europa! Europa en zijn stralende toekomst, dat moet de panacee zijn voor de diepe rode malaise. De oprechte achterban wordt er warm noch koud van.

 

Inmiddels bij Angela Merkel.
Zij staat er nauwelijks beter voor.

Zeker, haar troon torent hoog boven die van Martin Schulz uit. Maar steeds grotere drommen partijgenoten zijn geduldig en niet eens meer zwijgzaam de poten aan het doorzagen. Wie zal haar plaats op die hoge troon moeten innemen? Er is nog geen gedoodverfde opvolger op de voorgrond getreden. Namen worden gefluisterd, Jens Spahn, Annegret Kramp-Karrenbauer, misschien zelfs de voormalige Duitse wijnkoningin Julia Klöckner. En anderen.

Ik denk niet dat een van de drie vermelde tot de hielen van Angela Merkel reikt, maar met dergelijke opmerkingen moet je toch een beetje oppassen. Toen het verlegen Mädchen Angela, domineesdochter uit Oost-Duitsland, haar eerste stappen zette in de kolossale slagschaduw van Helmut Kohl, hoonden door de wol geverfde politici haar weg – ze kan het niet, hoorde je grinniken. Zuur is het hun opgebroken.

Net zoals Schulz is Angela Merkel veroordeeld tot slagen.

Net zoals Schulz is Angela Merkel veroordeeld tot slagen. Vroeger zei ze graag, als het over financiën en economie ging: Es gibt keine Alternative, een joekel van een anti-democratische uitspraak. Maar nu is er voor haar echt geen alternatief.

Tijdens grote televisiedebatten, bijvoorbeeld het druk bekeken politieke praatprogramma geleid door Anne Will, laat ze daarom vertrouwelingen als Peter Altmaier ongegeneerd Martin Schulz opvrijen. Deze Altmaier kan er dan wel uitzien als de karikatuur van een Duits zwijntje, je mag hem vooral niet onderschatten (ik zeg maar wat, hij was ooit een hoge eurocraat en hij spreekt vloeiend Frans en Nederlands). Dat Anne Will en met haar een paar miljoen Duiters mogen toekijken hoe zwaargewicht Altmaier kameraad Schulz net niet op de mond zoent, is een niet mis te verstaan teken. Dit. Moet. En. Zal. Lukken.

Gemor wordt vernomen aan de rechterkant van de christen-democratie – Merkel kan niet anders dan haar eigen rangen disciplineren en ze doet het beter een beetje snel. De Duitsers zijn, heel anders dan wij, Belgen, absoluut niet gewend aan slepende coalitiegesprekken. Zoiets werkt op hun zenuwen, zij zijn toch hét baken van soliditeit en stabiliteit in Europa of niet soms? Hoe langer de onderhandelingen duren, hoe sneller Merkels krediet wegsmelt.

Het is uiterst waarschijnlijk dat na nieuwe verkiezingen een grote coalitie wiskundig onmogelijk wordt.

En als het niet lukt? Het is uiterst waarschijnlijk dat na nieuwe verkiezingen een grote coalitie wiskundig onmogelijk wordt. De twee staatsdragende volkspartijen zullen niet eens meer de helft plus één van de zetels halen. De staatsdragende volkspartijen zijn al diep weggezakt. Het kan nog dieper.

Onverkwikkelijk mag je dat scenario noemen. Onwaarschijnlijk is het geenszins. Want er wacht nog één hindernis, een angstaanjagend hoge horde. Merkel zelf kan er niet overheen springen. Dit is werk voor Schulz.

Na onderhandelingen, waarvan we nu al weten dat ze veel moeizamer verlopen dan wat men in Duitsland gewend is (en duldt), moet het uiteindelijke resultaat nog worden voorgelegd aan alle leden van de SPD. Dat zijn er meer dan vierhonderdduizend. Zij staan voor de optie: partijbelang of landsbelang.

Als je een partijcongres organiseert, kun je nog met enige kans op slagen proberen de delegaties te beïnvloeden. Per slot van rekening moet je dan slechts op enkele tientallen mensen inpraten. Toch was het deze keer al kantje boord. Maar vierhonderdduizend? Dat wordt een oefening diepzeeduiken van epische omvang en niemand kan voorspellen of de duikers ooit weer aan de oppervlakte zullen komen. Ook Merkel niet.

Denk ich an Deutschland in der Nacht,
Dann bin ich um den Schlaf gebracht …

schreef Heinrich Heine meer dan anderhalve eeuw geleden in zijn Parijse ballingschap. Ik wil hopen dat, anders dan de gekwelde dichter, zowel Schulz als Merkel genieten van een gezonde nachtrust. Ze moeten overdag al genoeg staren in het donker.