Snelle vrouwen, trage mannen

Op 8 maart gingen de vrouwen van KVS de stad in om te manifesteren, en samen te praten over wat er beter en anders kan. In de maatschappij en op de eigen werkvloer. Met meer dan dertig gingen ze op pad. Vrouwen van allerlei slag en komaf, die samen rond hetzelfde project in hetzelfde theater werken, met roots van over heel de wereld. Uit het hoge Noorden, van Europa tot diep in Afrika, van hartje Brussel tot rand of platteland. Technici, mensen van onthaal of poetsploeg, boekhouding, horeca. Allemaal gingen ze mee. Een uniek moment was het.

Zelf ben ik op dat ogenblik, samen met mijn collega Kathy, op het VIE festival in Bologna. Vanuit Brussel krijg ik wel de foto’s door. En in een out-of-office-reply van een andere collega, hoofd planning, krijg ik nog een keer glashelder uitgelegd waarom het nodig is dat vrouwen zich verenigen en de straat opkomen.

Het is best een lange mail, met overdonderend duidelijke cijfers. De essentie: ‘Vrouwen vormen 50 procent van de wereldbevolking. Vrouwen doen wereldwijd 66 procent van al het werk, maar verdienen slechts 10 procent van het wereldinkomen. Vrouwen hebben 1 procent van alle bezittingen. Van alle armen op de wereld is 75 procent vrouw. Van alle analfabeten op de wereld is 66 procent vrouw. Van alle vluchtelingen op de wereld is 75 procent vrouw. Nog steeds gaan zo’n 80 miljoen meisjes in de wereld niet naar school.’

Het zijn cijfers die doen duizelen. En het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om deze structurele ongelijkheid te aanvaarden. Veel werk dus, in het streven naar echte gelijkwaardigheid, ook al gaat het de goede kant op, en is er ontegensprekelijk sprake van een nieuwe feministische golf, van een verhoogd bewustzijn, en van een grotere alertheid tegenover vrouwendiscriminatie. Ook in de culturele sector. #Metoo is er de bekendste uiting van.

Maar er zijn meer voorbeelden. Op de opiniepagina’s van onze kranten wordt het thema steeds vaker aangesneden. Soms boos en militant, soms grappig of geduldig. Naast een rist andere interessante pennen, onder andere de talrijke collega’s op deze pagina, is theatermaker Julie Cafmeyer in De Morgen voor mij een ware ontdekking. Er wordt eindelijk getracht muzieklijsten als ‘de tijdloze’ voldoende te vervrouwelijken en er wordt gezocht om in straatnamen niet alleen mannen te eren en te gedenken.

Ook de taal kraakt, net als de tijd. Al is het daar nog moeilijk een duidelijke lijn te ontwaren. Vele van mijn (vrouwelijke) Franstalige collega’s beginnen een brief of mail met Cher.e.s. ami.e.s. In het Frans heeft men het meer en meer over une auteure, of une autrice – term die een oud Frans woord terug tot leven roept — om een vrouwelijke auteur te benoemen.

In het Nederlands lijkt de directrice dan weer directeur geworden. Sommige eisen tot verandering of aanpassing nemen malle vormen aan. Dat de Franse grammatica bijvoorbeeld mannelijk georienteerd is, is een feit. Als twaalf mooie meisjes en één jongen naar het strand gaan, alors, ils sont beaux et vont à la plage. Zo zeggen Franstaligen het. Zo heeft de spraakkunst het vervolgens, normatief vastgelegd. Of het zin heeft daar wat aan te doen, wat soms geopperd wordt, en of dat een nuttige strijd is, is een andere vraag.

Mimosa

Tot tweemaal toe hebben Kathy en ik een vrouwelijke tassista om ons te vervoeren in Bologna. De tweede schenkt mijn collega Kathy een stronkje van een gele mimosa. ‘Omdat het Internationale Vrouwendag is,’ zegt ze erbij.

‘Of dat leeft in Italië’, wil ik weten. ‘Zeker’, zegt ze. ‘Net daarom geven we iedereen een takje mimosa. Doen jullie dat niet? Ik heb er zeker al dertig uitgedeeld vandaag. Het meest aan vrouwen, maar ook aan mannen – feminisme is geen strijd van vrouwen alleen – met een duidelijke boodschap bij, en met de vraag het door te geven aan een vrouw die ze op prijs stellen.’

‘Is er stilaan gelijkheid tussen man en vrouw in Italië’, wil collega Kathy weten.

‘Het betert, maar er is nog veel werk’, is het antwoord. ‘En er is een groot verschil tussen het Noorden en het Zuiden van het land. Zoals in zovele dingen.’

Ze doet ons in een paar minuten de Italiaanse geschiedenis uit de doeken, en vertelt over de historiek rond internationale vrouwendag. Ze vertelt over ‘brood en rozen’ en legt uit hoe tijdens de brand in the Triangle Shirtwaist Factory, in maart 1911, 123 jonge vrouwen om het leven kwamen. De fabriek bevond zich op de achtste, negende, en tiende verdieping. Toen de brand uitbrak, bleken de deuren naar de traphal en de lift gesloten. 146 werknemers, voornamelijk vrouwen, zaten als ratten in de val. Ze kwamen om in de vlammen, stierven door verstikking of gooiden zich te pletter uit één van de ramen. Het is sindsdien, zo leer ik achteraf, een mijlpaal in het streven naar vrouwenrechten. Het waren veelal Joodse en Italiaanse migranten. Het jongste slachtoffer, een arbeidster van Italiaanse komaf, was nauwelijks veertien. Het drama liet dan ook een diepe wonde na in de Italiaanse geschiedenis, en het is dus niet verwonderlijk dat het een bekend verhaal is in Italië.

‘Er zijn maar tien procent vrouwelijke taxichauffeurs’, vertelt de tassista ons bij het afscheid. Vrouwen zijn nog altijd ondervertegenwoordigd in dit beroep.’ Wij hebben er twee die dag. Dat is merkwaardig. Want taxichauffeur is, zoals nog zovele andere beroepen, inderdaad, vooral een mannenberoep. Vorige jaar schreef ik een scenario voor Dorothée Vanden Berghe over een vrouwelijke truckchauffeur. Best mogelijk natuurlijk, al zijn die in de échte wereld haast nooit te vinden.

De monkellach van Nicole Hanselmann

En ook van tal van sporten zou je – als je tenminste de media mag geloven – menen dat alleen maar mannen ze beoefenen. Neem nu wielrennen…

Mijn vrouw van de maand rijdt met de fiets. Ook al had ze haar ‘moment de gloire’ niet op Internationale Vrouwendag maar een kleine week eerder — op 2 maart – en is ze intussen alweer vergeten. Toch breng ik haar graag nog een keer in de herinnering. De metafoor is te mooi om hier niet te vermelden.

Tijdens de laatste editie van de Omloop Het Nieuwsblad werd Nicole Hanselmann tegengehouden omdat ze te snél reed. Ook wie ‘de koers’ niet van nabij volgt, en het dus nog niet wist, leest het goed. Ze was al gevlucht na zeven kilometer, en stond op het punt de mannen, die eerder vertrokken waren, bij te halen. Hanselmann moest dus wachten, zodat de te trage mannen weer wat voorsprong konden nemen. Het is een mooi beeld. Hoe de koersverantwoordelijke haar met gespreide armen de weg verspert. Het nieuws haalde CNN. Oh ironie! Een eventuele zege had haar nergens gebracht, maar haar vroege, in de kiem gesmoorde vlucht werd wereldnieuws. Daar stond ze dan. Zelden iemand met zoveel klasse zien wachten als Nicole Hanselmann. Op haar instagram postte ze een foto. Geen verbittering of boosheid, maar een monkelend glimlachje. Beste Nicole Hanselmann, je blik was Olympisch goud, ook al stond je stil.

Vrouw haalt in haar ééntje een peloton mannen in, en moet wachten, en haalt daarmee vervolgens het wereldnieuws. Helderder kan een metafoor niet zijn.