‘De woede van de Peruanen zit diep en loopt uit op gewelddadige manifestaties’

In Peru heerst momenteel grote politieke en sociale onrust. Bij gewelddadige protesten zijn al verschillende doden gevallen. Journaliste en Latijns-Amerikakenner Alma De Walsche deelt haar blik op wat er aan de hand is.

Het ging allemaal bijzonder snel vorige week woensdag 7 december. Om te voorkomen dat het Congres hem zou afzetten, wilde president Pedro Castillo dat Congres ontbinden en op die manier niets minder dan een staatsgreep plegen. Waarop de Congresleden ingrepen en de president afzetten, amper achttien maanden na zijn aantreden.

Update 10 januari 2023
In het zuiden van Peru zijn maandag 9 januari zeker 17 doden gevallen bij antiregeringsprotest. Duizenden betogers raakten in de buurt van de luchthaven van Juliaca slaags met de politie. Het is de meest dodelijke dag sinds het begin van het protest tegen de afzetting van ex-president Pedro Castillo, begin december.

Met zijn poging tot staatsgreep wilde de linkse president Castillo verhinderen dat het Congres zou stemmen over een derde poging tot impeachment. De overgrote meerderheid in het Congres behoort tot de rechtse oppositie rond Keiko Fujimori, dochter van de voormalige president Alberto Fujimori (die in 1992 hetzelfde manoeuvre doorvoerde als Castillo, namelijk het Congres opdoekte en de democratie buitenspel zette).

De manifestaties zijn op sommige plaatsen bijzonder heftig en hebben al acht mensenlevens geëist.

Intussen is Castillo opgevolgd door de vice-presidente Dina Bolouarte.

Bedoeling was aanvankelijk dat zij de volledige termijn van Castillo zou uitzitten, tot 2026, maar daar is over het hele land zwaar protest tegen losgebarsten.

De manifestaties zijn op sommige plaatsen bijzonder heftig en hebben al acht mensenlevens geëist. Intussen beloofde Bolouarte de verkiezingen te vervroegen naar 2024 maar die maatregel heeft de woede nog niet kunnen bekoelen.

Vanwaar zoveel boosheid?

De woede van de Peruanen zit diep en kwam eerder al tot uiting in de protesten van 2020, toen president Vizcarra, beschuldigd van corruptie, door het Congres werd afgezet en de voorzitter van het Congres, Manuel Merino, zichzelf uitriep tot president.

Het afzetten van Castillo raakt verschillende gevoeligheden bij de Peruanen. Pedro Castillo, een onderwijzer en vakbondsleider, afkomstig uit het rurale Cajamarca in het noorden van Peru, was niet bepaald een man met een visie, schrijft Pablo Stefanoni in Nueva Sociedad. Tijdens zijn presidentschap heeft hij nooit een vaste regeringsploeg gehad, meer dan vijftig ministers zijn de revue gepasseerd. Hij had geen project en miste deskundigheid. Maar hij vertegenwoordigde wel een groot deel van de bevolking dat zich in het verleden systematisch genegeerd heeft gevoeld door de politiek.

Er wacht Bolouarte, die nooit een uitgesproken politiek profiel had, een haast onmogelijke opdracht.

Die verontwaardiging, dat gevoel van systematisch genegeerd te worden, is de sterkste motor van de protesten vandaag, schrijft analist en schrijver José Carlos Agüero in een recente analyse van de huidige crisis.

Castillo was iemand die niet behoorde tot de traditionele politieke elite, ook niet tot de linkse elites van de hoofdstad Lima. Niet dat die protesterende massa Castillo terug aan de macht wil, op een kleine minderheid na.

De Peruanen zijn ook boos op het Congres, dat volgens Agüero allesbehalve een vertegenwoordiging is van het volk maar een verzameling van belangengroepen, een netwerk van monopolies en criminele organisaties die de instellingen van de staat toegeëigend hebben voor eigengewin.

Er wacht Dina Bolouarte, die nooit een uitgesproken politiek profiel had, een haast onmogelijke opdracht, zonder programma, zonder aanhangers, zonder meerderheid in het Congres, in een land dat kampt met de nasleep van corona, waar steeds meer mensen in armoede leven en waar ook de klimaatverandering, onder meer door extreme droogte, het dagelijks leven voor de boeren bemoeilijkt.

‘Bolouarte is helemaal niet het begin van een oplossing van de diepe crisis’, stelt Marisa Glave, gewezen congreslid en onderzoekster bij de gezaghebbende ngo Desco in een interview met Nueva Sociedad. ‘We bevinden ons gewoon in een transitie naar de volgende crisis.’