Waarom u zeker onze Congospecial moet lezen

Het begon zoals zo vaak, met een brainstorm die zich voortsleepte: de ideeën waren talrijk en niet slecht, maar niets zorgde voor de vonk die nodig is om te weten: dit moeten we doen. Tot Floris Van Cauwelaert zei: ‘We maken het volgende nummer gewoon met de hele redactie vanuit Kinshasa. Congo staat voor een moeilijk najaar, en wij gaan de verhalen daar ter plekke gewoon al oprapen.’ Meteen wist ik: dit moeten we doen.

Het is te zeggen. Ik ken de financiële mogelijkheden van mijn organisatie goed genoeg om te beseffen dat Floris’ wilde idee onuitvoerbaar was, maar dat is de essentie van brainstormen: je kickt op het onmogelijke om er daarna een ambitieus, maar realistisch project van te maken. En dus gingen we aan de slag om het septembernummer uit te bouwen tot een Congonummer. De krachtlijnen werden: (1) het moet gaan over de toekomst van de Congolezen, en we willen niet alleen de kommer en de kwel die we uit de DRC verwachten, (2) we willen niet over Congo praten zonder ook naar de koloniale aanwezigheid en praktijk van België te kijken, inclusief de impact daarvan op de actualiteit, en (3) we willen een mix van Belgische en Congolese stemmen over deze onderwerpen.

Het Congonummer dat op 6 september in bijna 100.000 Vlaamse brievenbussen viel en dat u artikel per artikel ook online kan ontdekken, is het resultaat van de gebruikelijke tegenslagen en meevallers. Een paar auteurs die een bijdrage zouden leveren, konden dat uiteindelijk toch niet waarmaken – onder andere door tijdsgebrek. Een reportagereis werd op het allerlaatste moment afgeblazen uit veiligheidsoverwegingen. Een Congolese reporter die naar Kasaï zou gaan, kreeg geen toestemming om buiten Kananga te opereren. Een journalist had de opdracht om 12.000 tekens te leveren misbegrepen en stuurde te goeder trouw een artikeltje van 1200 tekens. Een afgesproken artikel bleek dan toch niet publiceerbaar. Anderzijds waren er even goed verrassingen en verwacht sterke teksten. We vonden zelfs enkele extra sponsors om het opzet mogelijk te maken. De Stichting Filip Decock deed een stevige duit in het zakje. Joker was bereid tot een deal en een beurs van het Fonds Pascal Decroos zorgde voor extra werktijd. Te elfder ure zorgde fotograaf Kris Pannecoucke voor een pak sterke beelden die het geheel ook visueel een extra dimensie gaven.

‘Een waardige toekomst voor het continent begint in het hart van Afrika: in “onze” Congo.’

‘Een waardige toekomst voor het continent begint in het hart van Afrika: in “onze” Congo’, schrijven Nadia Nsayi en Pascal Mugaruka. Over die “onze” is trouwens heel wat discussie geweest. Oorspronkelijk dachten we daarmee de cover te maken: ONZE CONGO!, maar dat bleek dan toch meer verwarring te creëren dan aandacht te trekken. Daarom was ik dubbel blij dat Nadia – een van de vooraanstaande stemmen van de jongere diaspora in België – en Pascal – een van de voortrekkers van een nieuw jongerenelan in Congo – zich die nostalgische term toe-eigenden en hem politiseerden tot een strijdkreet. Niet alleen tegenover de koloniale geschiedenis en actualiteit, maar ook tegenover de elite die het land leegrooft. Als aasgieren, zegt Ivan Godfroid in zijn bijdrage over de dagelijkse ervaringen van boeren en coöperaties in Butembo. Als een roofclan, zegt John Vandaele, die in Goma en Kinshasa de temperatuur ging opmeten. Hij sprak onder andere met Luc Nkulula, een van de drijvende krachten van jongerenbeweging La Lucha: ‘We werken aan een volksopstand tegen het einde van het jaar: Kabila moet weg’, zegt hij ronduit.

De beelden die gebruikt worden om de politieke machthebbers –een voor een deel ook hun uitdagers- te beschrijven, zeggen genoeg over de toekomstkansen op korte termijn. De interne instabiliteit en verarming die daarvan het gevolg is, zorgt ook in de buurlanden –en zeker in Angola- voor toenemende nervositeit, schrijft Kris Berwouts. ‘Vele Congo-watchers verwachten dat Angola, nu de presidentsverkiezingen achter de rug zijn, de druk op Kabila zal opvoeren, en dat we zelfs niet kunnen uitsluiten dat het leger hierbij zal ingezet worden. In elk geval bouwt het nu al een tijdje een militaire slagkracht op langs de Congolese grenzen om te kunnen reageren op een eventuele implosie van de Congolese staat.’

Congo beschikt niet alleen over enorm veel talent, er groeien ook echt vernieuwende initiatieven van onderuit – vaak mét de steun van de Kerk

Toch beschikt Congo niet alleen over enorm veel talent, er groeien ook echt vernieuwende initiatieven van onderuit – vaak mét de steun van de Kerk, die een machtige positie behouden heeft in de samenleving. Zowel John Vandaele als Goele Geeraert geven stem aan die jongerenbewegingen en artistieke oppositie.

Het Congonummer van MO* geeft de lezers een uniek inzicht in een land dat voor beslissende, maar niet al te hoopvolle maanden staat. Kabila moet weg, daarover lijken heel veel mensen het eens te zijn. Maar wie komt er in de plaats van Kabila? John Vandaele: ‘Katumbi lijkt de bekendste en daarom meest voor de hand liggende opvolger. Sommigen zien hem als vertegenwoordiger van de oude garde – jarenlang gouverneur van Katanga als lid van Kabila’s partij en schatrijk –, maar anderen noemen hem het minste kwaad, een goede overgangsfiguur tot er een politicus opstaat die de idealen van de jongerenbewegingen echt kan vertolken . ‘We hebben een verzoener nodig, met charisma én visie, die de corruptie wil uitroeien,’ omschrijft jurist Loochi Muzaliwa de vacature. Het wordt hoe dan ook een spannende herfst.’

(Het hele overizcht van de inhoud van het herfstnummer van MO* vind je hier. Abonneren kan hier.)