Eén land dat aan zijn lot wordt overgelaten, kan de hele wereld bedreigen

De coronacrisis herinnert ons aan het mondiale karakter van de uitdagingen waarmee onze wereld wordt geconfronteerd: van klimaatverandering tot migratie, van veiligheid tot volksgezondheid. Ze ook ook het definitieve begin van de wereld na de Noord-Zuidtegenstelling, zegt Jean Van Wetter, algemeen directeur van het Belgische ontwikkelingsagentschap Enabel.

De COVID-19-crisis drukt ons met de neus op de feiten, op de onderlinge afhankelijkheid tussen mensen en het mondiale karakter van de grootste uitdagingen waarmee de wereld wordt geconfronteerd: van klimaatverandering tot migratie, van veiligheid tot volksgezondheid. Soms denken we dat sterke grenzen of goed geleide lokale gemeenschappen ons kunnen beschermen tegen die wereldwijde uitdagingen, maar de coronacrisis bewijst het tegendeel.

Vandaag worden we geconfronteerd met een pandemie, morgen worden we wakker geschud door weer een andere mondiale uitdaging. We moeten stoppen met geïsoleerd te denken. Mondiale uitdagingen vragen om mondiale antwoorden.

Meer, meer, meer

De COVID-19-crisis is een wake-upcall voor meer solidariteit. Ons wereldwijde gezondheidsstelsel is maar zo sterk als zijn zwakste schakel. Als een land aan zijn lot wordt overgelaten, kan het de rest van de wereld in gevaar brengen. Daarom is het van cruciaal belang om in alle landen minimumnormen te waarborgen en een niveau van wereldwijde investeringen te garanderen zodat aan die normen kan worden voldaan.

Gezondheidszorg is een cruciale sector, maar de minimumnormen moeten ook gelden voor onderwijs, bestuur, veiligheid, milieu …

De gezondheidszorg bijvoorbeeld is een cruciale sector, maar de minimumnormen moeten ook gelden voor andere sectoren. Denk aan onderwijs, bestuur, veiligheid, milieu … Het verbaasde me hoe verschillende Europese landen de afgelopen drie weken hun nationale beleid grondig hebben kunnen wijzigen. Ze hebben de overheidsuitgaven verhoogd en miljarden euro’s toegezegd om te investeren in de gezondheidssector en economie. Het budget dat momenteel naar internationale samenwerking gaat, vertegenwoordigt slechts een miniem deel van die herstelplannen.

De coronacrisis is een wake-upcall voor meer gelijkheid en sociale bescherming. Een goede gezondheid is een fundamenteel mensenrecht en een minimale sociale bescherming is essentieel om dit soort crisissen het hoofd te bieden. Ik kan alleen maar hopen dat deze crisis een eyeopener is voor de verschillende landen. Dat ze ervan overtuigd raken dat iedereen recht heeft op goede gezondheidszorg en dat ze dus voldoende in de sector moeten investeren.

De private sector kan zijn steentje bijdragen, het proces versnellen en innovaties aanreiken, maar het is de primaire rol van overheden om iedereen toegang te geven tot een goede gezondheidszorg.

Interessant is dat deze crisis ook laat zien dat goedkope innovatie effectiever kan zijn dan dure hightechoplossingen. Landen met slechts beperkte middelen kunnen ons veel leren, omdat zij over het algemeen een vruchtbaarder bodem bieden voor out of the box oplossingen. Je ziet hetzelfde nu gebeuren in “rijke” landen die met ongekende moeilijkheden worden geconfronteerd. Moderne ziekenhuizen maken gebruik van snorkelbenodigdheden om beademingsapparatuur te maken.

Veel artsen in Europa worden gedwongen om hun patiënten vanop afstand op te volgen, terwijl veel van hen zich al zo lang tegen deze nieuwe manier van werken hebben verzet. In Afrika is telegeneeskunde al jaren gemeengoed … Veel rijke landen herzien hun normen om sneller vaccins en medicijnen te kunnen ontwikkelen. Veel landen in Afrika hadden deze luxe al jaren niet.

Dit is het einde

Deze crisis betekent echt het einde van het Noord-Zuid-paradigma. Het monopolie van de traditionele ontwikkelingsactoren in de afgelopen veertig jaar zal snel verdwijnen. China en Zuid-Korea waren tot voor kort ontvangers van hulp. Nu helpen zij de WHO, Italië en andere Europese landen om de crisis het hoofd te bieden. Chinese liefdadigheidsinstellingen delen maskers uit aan Europese regeringen, zoals Europa en de Verenigde Staten dat al jaren doen in ontwikkelingslanden.

Chinese liefdadigheidsinstellingen delen maskers uit aan Europese regeringen, zoals Europa en de Verenigde Staten dat al jaren doen in ontwikkelingslanden

Enkele van de grootste ziekenhuizen in Europa vragen nu om donaties van het publiek. Artsen zonder Grenzen (AZG), bekend om zijn internationale operaties in conflictgebieden en arme regio’s, zet nu medische tentenkampen op in het centrum van Brussel.

In deze veranderende context zullen ontwikkelingsagentschappen geen legitimiteit meer hebben als ze louter geïsoleerd en vanuit een Noord-Zuidperspectief werken. Een dergelijke houding moet absoluut veranderen.

Als we relevant willen blijven, moeten we ons specialiseren in bepaalde kernthema’s waar we internationaal leiderschap, toegevoegde waarde en comparatieve kennis kunnen tentoonspreiden. We moeten allianties aangaan met verschillende belanghebbenden: niet alleen met de traditionele ontwikkelingspartners, maar ook met academische instellingen, lokale en internationale ngo’s, stichtingen en particuliere bedrijven.

Ons personeelsbestand en bestuur dienen divers te zijn zodat we een internationaal perspectief hebben in onze besluitvorming, innovatie en dienstverlening. We moeten in onderling verbonden netwerken werken, met een sterke lokale aanwezigheid en kennis van zaken, en tegelijkertijd actief zijn op de internationale ontwikkelingsagenda.

Belanghebbenden in de ontwikkelingssamenwerking, zoals de VN-agentschappen, overheidsinstellingen en internationale ngo’s, moeten hun rol en hun toegevoegde waarde in deze mondiale crisis laten zien. Doen we dat niet, dan lopen we het risico op mondiale onstabiliteit en onveiligheid, want wereldwijd zijn we maar zo sterk als onze zwakste schakel.