Federaal migratiecentrum Myria focust in Migratierapport 2019 op Europa

Europees asielbeleid offert grondrechten vluchtelingen op

Mstyslav Chernov (CC BY-SA 4.0)

Myria verwijt de Europese politici dat zoek- en reddingsoperaties op de Middellandse Zee niet structureel georganiseerd worden.

De Europese verkiezingen zijn achter de rug, de topposities zijn verdeeld en de onderhandelingen voor het vijfjarenplan van de Europese Commissie kunnen beginnen. Een betere timing kon het federaal migratiecentrum Myria (*) niet bedenken om bij de voorstelling van zijn jaarlijkse rapport een sterke focus te richten op het Europese asielmodel.

De kritiek van Myria is niet mals. De waakhond voor migratiebeleid verwijt de Europese Unie dat ze haar interne onenigheid over het asielbeleid niet kan oplossen, en dat ze daarom haar verantwoordelijkheid wegduwt naar de landen buiten haar grenzen.

Het volledige Myria-rapport ‘Migratie in cijfers en in rechten 2019lees je hier.
Myria brengt elk jaar een rapport uit met reflecties en de meest recente cijfers over migratie. In 2017 klaagde het centrum bijvoorbeeld het gebrek aan transparantie aan bij de toekenning van humanitaire visa, nog vóór het schandaal over het gesjoemel met die visa uitbrak in de media.

Het nieuwe Myria-rapport verwijst naar de ‘antimigratiestem’ die luid klinkt in veel EU-lidstaten en die ook blijkt uit de Belgische stembusgang.

Het centrum ziet het als zijn taak om het beleid ‘kritisch en globaal onder de loep te nemen en te zoeken naar oplossingen gebaseerd op een betere feitenkennis en met respect voor de (internationale) rechtsnormen.’ Een welkome missie in deze tijden van nepnieuws, schandalen met humanitaire visa en kritiek op het Marrakeshpact.

Interne onenigheid maakt dat de EU haar verantwoordelijkheid naar de landen buiten haar grenzen duwt

Die opdracht is niet altijd even gemakkelijk te volbrengen: het centrum verloor in 2014 subsidies door een beslissing van de federale regering. Enkel door besparingen op hun beheer, op studies en op communicatiecampagnes kon Myria dit jaar een klein financieel overschot boeken, zo vermeldt het rapport.

De waakhond voor migratie laat ook dit jaar zijn scherpe tanden zien in de bijdrage Een nieuw paradigma voor het Europese asielmodel? Toegang tot bescherming onder druk. Opmerkelijk: dit jaar staan vooral de tekortkomingen van het Europese asielmodel centraal, terwijl vorige rapporten de focus op het Belgische grondgebied hielden. ‘Het Belgische asielbeleid wordt bepaald op Europees niveau. Voor dat grotere verhaal is relatief weinig plaats in het Belgische parlement,’ stelt Myria. ‘Dat moeten we opnieuw helder overbrengen.’

EU denkt enkel nog aan irreguliere migratie

Toen de Europese Unie in 2015 geconfronteerd werd met een groot aantal migranten, was haar eerste reactie binnen een gevoel van controleverlies een domino van sterkere interne grenscontroles, ondanks het Schengenakkoord. Dat ondermijnde het project van de EU, stelt Myria.

Nu moet de EU opletten dat zulke emotionele reacties en drastische maatregelen het beschermingsbeleid niet uithollen. Daarvoor ontbreekt nog steeds een voldoende structureel, coherent en menselijk beleid, zo bleek op de persconferentie.

Mstyslav Chernov (CC-BY-SA 2.0)

Myria roept op pushbacks onmiddellijk stop te zetten, omdat die in strijd zouden zijn met het internationaal recht. Toch zijn het aantal reddingsoperaties in aantal verminderd, terwijl pushback-praktijken in stijgende lijn evolueren.

De discussies over welke EU-landen verantwoordelijk zijn voor de behandeling van asielaanvragen, zijn gebleven. Ze verdeelden de EU-landen en lijken intussen zelfs te zijn doodgelopen. Myria ziet een evolutie: interne onenigheid maakt dat de EU haar verantwoordelijkheid naar de landen buiten haar grenzen duwt, zoals uit de EU-Turkijedeal en de dubbelzinnige houding tegenover Libië blijkt.

In maart 2016 kwamen de EU en Turkije tot een overeenkomst om illegale migratie tussen Turkije en Griekenland te stoppen. Dat kon enkel na de erkenning van Turkije als ‘veilig derde land’ door Griekenland. De EU zou migranten die illegaal op Griekse eilanden aankomen terugsturen naar Turkije via een versnelde asielprocedure. Voor elke migrant die Turkije op die manier opneemt, zouden de Europese landen een Syrische vluchteling naar Europa overbrengen.

Dat soort beslissingen en praktijken is in strijd met hoe de Unie zich in theorie wil profileren. In mei 2016 verklaarde de Europese Commissie dat ze irreguliere migratie wil aanpakken, maar enkel als dat samengaat met het zorgen voor veilige en legale routes. Wie internationale bescherming nodig heeft, moet daar volgens de Commissie toegang toe krijgen.

Steeds meer asielverantwoordelijkheden worden nu uitbesteed aan derde landen, buiten Europa

Dat recht staat volgens het centrum onder druk. De EU mag het migratieverhaal dan wel nog steeds publiekelijk zo uitdragen, de laatste jaren vond volgens Myria een paradigmawissel plaats. Steeds meer asielverantwoordelijkheden worden nu uitbesteed aan derde landen, buiten Europa.

De Myria-experts stellen vast dat de focus op bestrijding van irreguliere migratie de andere prioriteiten in het migratiebeleid van de kaart lijkt te vegen.

Internationale bescherming, vluchteling, asielzoeker?

Wanneer je vervolging op basis van je ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of sociale groep vreest, kan je in de EU bescherming krijgen in de vorm van de status van vluchteling. De voorwaarden daarvoor zijn bepaald in de Conventie van Genève. Een vluchteling is dus iemand waarvan een staat erkent dat hij of zij voldoet aan de voorwaarden van die conventie. Zolang je die erkenning niet hebt, geldt de term asielzoeker.

Ben je asielzoeker en kan je aantonen dat je met recht en rede voor je leven vreest, dan heb je recht op bescherming: in dit geval het tijdelijke statuut van subsidiaire bescherming. Dit statuut is er voor mensen die buiten de definitie van erkende vluchtelingen vallen, maar die toch bescherming nodig hebben omdat ze een geweldsituatie ontvluchten.

Met het statuut van internationale bescherming’ wordt verwezen naar zowel het vluchtelingenstatuut als het statuut van subsidiaire bescherming.

Negentig procent van de mensen die internationale bescherming vragen in Europese landen, komt op irreguliere wijze (zonder geldig visum) binnen. Vanaf het moment dat een migrant zich aanbiedt aan de Europese buitengrens, valt hij onder EU-recht en is de EU verantwoordelijk voor het respecteren van de grondrechten van die persoon. Voor personen met nood aan bescherming moeten lidstaten een asielprocedure toepassen.

De EU probeert die verantwoordelijkheid juridisch te ontwijken. Ze verhindert op allerhande manieren, onder andere met de beruchte pushbacks, dat migranten op Europees grondgebied belanden.

DVIDSHUB (CC BY 2.0)

Afghaans jongetje in een vluchtelingenkamp. Van de Afghanen die in België asiel aanvragen, kreeg in 2018 50% een positief antwoord. Dat komt neer op een totaal aantal van 3824.

‘EU mag niet evolueren naar Australisch model’

Myria zoomt in haar rapport in op de geografische zones waar de EU flirt met schendingen van de grondrechten van migranten (zoals Libië en Turkije).

In 2018 stierven vijf keer zoveel migranten op de Middellandse Zee als in 2015.

Het centrum licht in zijn rapport in de eerste plaats de interne praktijken door die de EU hanteert, met op kop de pushbacks. ‘De EU duwt mensen al terug vooraleer er een onderzoek is ingezet naar de omstandigheden in het herkomstland of naar hun recht op internationale bescherming,’ klinkt het bij Myria. ‘Die praktijk is in strijd met internationaal recht, maar wordt soms zelfs gebanaliseerd.’

In 2018 stierven op de Middellandse Zee 2275 migranten, wat neerkomt op twintig personen op elke 1000 aankomsten. In 2015 waren dat er vier op de 1000. ‘Dat is onlosmakelijk verbonden met het dalende aantal zoek- en reddingsoperaties,’ oordeelt Myria. ‘Ook hier ontbreekt een structureel beleid. Zoek- en reddingsoperaties worden tot nu toe ad hoc aangepakt.’Of onmogelijk gemaakt.

Het doorschuiven van verantwoordelijkheden is een rode draad in het EU-beleid en raakte gebetonneerd in procedurele termen als ‘eerste land van asiel’ of ‘veilig derde land’.

Welke EU-lidstaat welke asielaanvraag behandelt, is in theorie vastgelegd in de Dublinverordening, sinds september 2003. Het gaat telkens om de eerste lidstaat waar iemand asiel aanvraagt. Vraagt de migrant vervolgens asiel aan in een ándere EU-lidstaat, dan kan die staat de migrant terug doorverwijzen naar het eerste land van asiel.

‘Maar de procedure zorgt ervoor dat asielaanvragen in volgende landen van aankomst niet ten gronde behandeld worden,’ stellen de Myria-experts.

Met een veilig derde land wordt een niet-EU-land aangeduid dat officieel beschouwd wordt als land waar er geen sprake is van vervolging op duurzame wijze. De criteria waarmee de EU een land aanduidt als ‘veilig derde land’: de rechtstoestand van het land, de politieke omstandigheden en de mate van bescherming tegen vervolging en mishandeling. Wie internationale bescherming vraagt in een EU-land, mag teruggestuurd worden naar een veilig derde land.

Ggia (CC BY-SA 4.0)

Het aantal doden op de Middellandse Zee in 2018 bedroeg 2275, ofwel zes per dag. Bij de oversteek vanuit Libië kwamen door het gedaalde aantal reddingsoperaties 3,5 keer zoveel migranten om.

De principes van de bestaande procedures doen het fundamentele uitgangspunt van het Europese asielbeleid verschuiven: er volgt geen onderzoek naar de vraag of een asielzoeker bescherming nodig heeft, er wordt alleen bekeken of de aanvraag überhaupt kan worden aanvaard. De vraag luidt: ‘Kan deze persoon in een ander land bescherming krijgen?’

‘Sommige politici pleitten de voorbije jaren voor de invoering van een Australisch model, verwijzend naar pushback en ontrading.’

Het probleem dat zich daar stelt, is dat vele derde landen in de realiteit geen solide asielsysteem hebben en geen effectieve bescherming bieden.

Myria waarschuwt: ‘Sommige politici pleitten de voorbije jaren voor de invoering van een Australisch model, verwijzend naar pushback en ontrading van asielaanvragen. Het zijn voorbeelden van elementen uit dat model die nu ingang vinden in de Europese context.’

Opvallend: in een voetnoot verwijst het centrum wat dat betreft naar een Youtube-filmpje waarin voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo-Francken (N-VA) het Australisch model uitlegt.

Overbevolkte Griekse hotspots

De omstandigheden in de Griekse hotspots, waar asielzoekers op hun asielprocedure wachten, zijn onmenselijk, stelt Myria. Grote groepen zitten vast op Griekse eilanden en mogen er niet weg.

In januari van dit jaar verbleven daar nog 12.189 mensen, waar er slechts een capaciteit van 6438 is. Het Fundamental Rights Agency (FRA) van de EU en verschillende media en internationale ngo’s stelden eerder al dat die situatie vanuit mensenrechtenperspectief niet houdbaar is. Myria hamert daar nogmaals op.

Bovendien verloopt het Griekse terugkeerbeleid stroef: 85.000 migranten strandden sinds de EU-Turkijedeal op Griekse eilanden. Er zijn sinds de deal (van 18 maart 2016 tot 31 maart 2019) ‘maar’ 1843 mensen teruggestuurd.

Myria stelt zich vragen bij de efficiëntie van die hotspot-benadering, zeker in vergelijking met de impact van dat beleid in termen van grondrechten.

Dubieus beleid in derde landen

Myria bekeek ook hoe de EU samenwerkt met landen op belangrijke routes richting Europa en in de directe omgeving daarvan. Er klinkt vooral kritiek op afspraken met Libië en Sahel-landen als Mali, Niger, Nigeria en Senegal.

Myria vraagt eenduidig om het terugsturen van migranten naar Libië stop te zetten.

De EU verklaarde in haar Voortgangsverslag van maart 2019 dat ‘het aantal irreguliere migranten naar Italië in 2018 tachtig procent kleiner was dan in 2017’. Die daling wordt onder meer toegeschreven aan de militaire operatie tegen mensensmokkelaars (Operatie Sophia) en de Libische grensversterkingsmissie (EUBAM). Die zogenaamde vooruitgang trekt Myria in twijfel.

Door de onveiligheid en mensenrechtenschendingen in detentiecentra in Libië staan grondrechten van migranten er zwaar onder druk. Het centrum vraagt eenduidig om het terugsturen van migranten naar Libië stop te zetten.

Over de partnerschappen met de Sahel-landen uitte het Europees Parlement al enige bezorgdheid. Het vroeg om meer toezicht op het democratisch karakter ervan, op de ontwikkelingen ter plaatse en op de garantie van mensenrechten. ‘De EU mag niet vergeten dat in veel landen geen solide asielsysteem in werking is’, stelt Myria.

Pushbacks afwijzen en beter nadenken over asielbeleid in derde landen

Myria analyseerde ook de cijfers en reflecties van de realiteit op het terrein en koppelde aan die analyse juridisch advies voor de betrokken overheden.

Momenteel schiet de inzet op legale migratiekanalen schromelijk tekort. De UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, stelde vast dat 1,4 miljoen mensen wereldwijd nood hebben aan hervestiging. Bij hervestiging werken nationale en internationale partners samen om erkende vluchtelingen via legale wegen naar een ander land over te brengen.

Het Europees Parlement stelde initieel dat de EU twintig procent van de wereldwijde groep mensen met nood op hervestiging op zou nemen, een veel hoger aantal dat de EU nu realiseert. De hervestiging steeg van 8000 naar 23.000 personen tussen 2015 en 2018. Dat is een relatief beperkte stijging in verhouding tot de vele restrictieve maatregelen die de EU nam tegen de instroom via irreguliere kanalen.

European Parliament (CC BY-NC-ND 2.0)

Europese Parlementsleden gingen in 2016 op bezoek in een vluchtelingenkamp in Turkijke. Ze wilden de hoeveelheid vluchtelingen die Turkije opvangt onderzoeken en de lidstaten oproepen om extra middelen te voorzien.

Myria roept de EU op pushbacks af te wijzen en meer in te zetten op de legale toegangswegen.

Myria roept de EU op om pushbacks af te wijzen en meer in te zetten op de legale toegangswegen voor personen met nood aan internationale bescherming.

Het centrum pleit ervoor om het Europese asielbeleid buiten de Europese grenzen zo vorm te geven dat er meer is respect voor democratische beginselen, gedeelde verantwoordelijkheid, effectieve bescherming onder de principes van de Conventie van Genève en de bestrijding van smokkelnetwerken, niet van de gesmokkelden.

Gonzalo Vargas Llosa, de regionale vertegenwoordiger voor EU-zaken bij de UNHCR, doet ten slotte een oproep in de voorbeschouwing die hij schreef voor de Myria-focusbijdrage over Europees asielbeleid, om ‘de negatieve en onjuiste verhalen die door sommigen over vluchtelingen worden verspreid, te weerleggen’. En zo een gastvrije omgeving te bevorderen, want die is ‘een sleutel tot de succesvolle integratie van vluchtelingen’.

De recentste cijfers over migratie

  • Wereldwijd zijn 68,5 miljoen mensen op de vlucht, schatte de UNHCR in 2018. 84% van hen verblijft in ontwikkelingslanden. ‘Welk signaal zou de EU geven aan die landen, als ze niet de verantwoordelijkheid op zich neemt om de mensen te beschermen die op haar eigen grondgebied zijn aangekomen?’ vraagt Llosa zich af.
  • Het aantal doden op de Middellandse Zee in 2018 bedroeg 2275 personen: zes per dag. Bij de oversteek vanuit Libië kwamen door het gedaalde aantal reddingsoperaties 3,5 keer zoveel migranten om.
  • Het aantal personen dat internationale bescherming kreeg in de EU is op twee jaar tijd gedeeld door drie, in absolute cijfers. In relatieve cijfers gaat dit om 34% toekenningen van de beschermingsstatus in 2018 tegenover 59% in 2016.
  • Het beleid met derden liet zich de laatste jaren sterk voelen in de routes die vluchtelingen volgen. De instroom naar Italië daalde in 2018, nadat de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Salvini de Italiaanse havens sloot, met 80% en de samenwerking van Italië en de EU met Libië op gang kwam. Griekenland registreerde 45% meer aankomsten dan in 2017. De grootste verschuiving vond naar Spanje plaats. Daar werden 131% meer aankomsten geregistreerd.

Cijfers uit België: Syriërs vragen meest asiel aan

  • Het totale aantal migraties van vreemdelingen naar België bedroeg in 2017 139.815 mensen. Er waren 81.825 emigraties, wat neerkomt op een positief migratiesaldo van 57.990.
  • De top vijf wat landen van herkomst van immigranten betreft in 2017: Roemenen (vooral in een context van arbeidsmigratie), Fransen, Nederlanders, Italianen en Syriërs. Het aandeel Marokkaanse nieuwkomers zakte van de vierde plaats in 2007 naar de zesde plaats in 2017.
  • In 2018 diende een kwart meer mensen een asielaanvraag in dan in 2017. Het positief antwoord, dus de beschermingsgraad per nationaliteit lag gemiddeld op 52,5%. Daarmee zet België een stabiele, licht dalende lijn door. De grootste kans op een positief antwoord is er voor personen uit El Salvador: 97%. Eritreeërs en Burundezen volgen met respectievelijk 92% en 90%. Als vierde komen Syrische asielzoekers, van wie 89% een positief antwoord kreeg.
  • Syriërs en Palestijnen vormden samen een derde van het aantal aanvragen in België voor internationale bescherming in 2018. Het aantal Syrische aanvragen daalde, maar bleef het hoogst met 3571 aanvragen. De grote stijging van het aantal Palestijnse asielaanvragen heeft voorzichtige interpretaties nodig: tot voor kort maakten velen onder hen in de databanken deel uit van de groep met ‘onbekende nationaliteit’. Toch is het opvallend hoe ze met 2421 aanvragen in de buurt van de Syrische asielaanvragen komen.
  • De top drie van nationaliteiten van mensen die het statuut van internationale bescherming verkregen is hetzelfde als in 2017: Syriërs (3463), Afghanen (3824) en Irakezen (1563).
  • Van de Afghanen die in België asiel aanvragen, kreeg in 2018 de helft een positief antwoord. Dat komt neer op een totaal aantal van 3824.

 

Wat is Myria?

Myria is het federale migratiecentrum: een overheidsdienst die als wettelijke opdracht heeft om ‘te waken over de grondrechten van vreemdelingen, te informeren over de aard en de omvang van de migratiestromen en de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel te stimuleren’.
In 2014 werd het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (CGKR) omgevormd tot enerzijds Unia (het Interfederaal Gelijkekansencentrum) en anderzijds het Federaal Migratiecentrum (Myria). De leiding van Myria is in handen van dienstdoend directeur Koen Dewulf en een tienkoppige raad van bestuur.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.