Is de stakingsgolf in de VS een teken van fundamentele ommekeer?

De Amerikaanse vakbond lijkt bezig aan een comeback

© Bastian Greshake Tzovaras (CC BY-SA 2.0)

Werknemers van een Marriott-hotel in San Francisco staakten in oktober 2018 voor hogere lonen, een veiligere werkplek en jobzekerheid

Er is verandering voelbaar in de VS, zegt Kelly Ros. ‘Lokale vakbondsmilitanten vertellen me dat ze tegenwoordig verkiezingen winnen die ze vroeger nooit wonnen’, gaat de vakbondsdirecteur verder. Hij leidt de afdeling internationale relaties van de 12,5 miljoen leden tellende Amerikaanse vakbodnskoepel AFL-CIO. Om een vakbond binnen een bedrijf te kunnen oprichten, moet een bepaald percentage van de werknemers voor die oprichting stemmen. ‘Het gevoel leeft dat ze de wind van achteren hebben.’

Dat is nieuws in de Verenigde Staten, want sinds de jaren zeventig kenden vakbonden een gestage achteruitgang. In de jaren vijftig was ongeveer een derde van de werknemers in de Verenigde Staten lid van een vakbond. Vandaag is dat nog 10,5 en in de private sector zelfs maar 6,5 procent. De dalende impact van de vakbonden is een van de redenen waarom de reële lonen van werknemers in de VS sinds de jaren zeventig amper nog stegen en de inkomensongelijkheid dramatisch toenam.

Maar nu lijkt er een ommekeer bezig. Ross wijst op een toenemende aantal succesvolle stakingen in zijn land. ‘Het begon met de grote lerarenstaking die in deelstaat na deelstaat het laken naar zich toe trok. Het was van 1980 geleden dat er nog op die schaal gewonnen werd en ik denk dat dit voorbeeld anderen inspireerde. Iemand anders zien winnen, zet aan om die te imiteren. Momenteel zitten we in de vierde week van een grote staking bij General Motors. Het wordt erg belangrijk om die ook te winnen. Dat zal nog meer mensen inspireren.’

De neergang van de vakbonden begon vanaf de jaren zeventig met de neoliberale revolutie. President Ronald Reagan (1980-1988), die de invloed van de bonden wilde breken, speelde daarin een belangrijke rol. In een symbolische actie ontsloeg hij van bij zijn aantreden de stakende luchtverkeersleiders en brak zo hun macht. Vakbonden stonden haaks op het dominante neoliberale verhaal van individualisme en vrije markten. Die ideologie vertaalde zich in nieuwe wetten die opstarten van een vakbond bemoeilijkten. Er ontstond zelfs een heuse branche van “anti-vakbondsbedrijven” – zogenaamde union busters — die ondernemingen bijstonden in het “buiten houden” van de vakbond.

Sinds de jaren 50 daalde de syndicaliseringsgraad in de VS van 30 tot 10,5 procent

In een van ’s werelds grootste hotelketens, Marriott, slaagden 7.700 werknemers erin hogere lonen, betere pensioenen en gezondheidsvoorzieningen te bekomen. Deze maand haalden 80.000 werknemers van Kaiser Permanente, dat een netwerk van ziekenhuizen beheert, hun slag thuis door alleen al een staking aan te kondigen. De journalisten van het Real News Netwerk berichten zelf over hun beslissing om een vakbond op te starten in hun onderneming. Ook de voorbije maand werd een stakingsaanzegging neergelegd bij Republic Services, het grootste bedrijf voor vuilnisophaling in Zuid-Californië.

Ook bij Google organiseerde een groep tijdelijke werkkrachten zich. Opvallend, want in de techbranche kregen vakbonden tot nog toe geen voet aan de grond. Amazon, met 650.000 werknemers de tweede werkgever van de VS, doet er alles aan om de vakbond buiten te houden. Zo lekte een video uit die Amazonpersoneel uitlegt hoe ze op een wettelijke manier kunnen voorkomen dat er vakbonden ontstaan bij Amazon.

“Tovenaar” Trump doet niet mee

De stakingsgolf en het herwonnen zelfvertrouwen bij de vakbonden is niet te danken aan president Donald Trump. Het klopt dat Trump veel stemmen bij arbeiders haalde met beloftes dat hij hun industrieën zou verdedigen tegen China, Mexico of klimaatverandering. En het klopt dat hij een handelsoorlog met China begon, maar of dat de Amerikaanse werknemers veel zal helpen, moet nog blijken. In het heronderhandelde Nafta-akkoord met Mexico ontbreekt evenwel, ondanks het sterke aandringen van de Amerikaanse vakbonden, een mechanisme dat moet voorkomen dat arbeidsrechten in Mexico met voeten worden getreden.

De vakbond stelt vast dat Trump, ondanks zijn retoriek, in de praktijk heel wat maatregelen nam die de positie van werknemers verzwakt. Zo schafte Trump een regel af die het betalen van overuren voor miljoenen werknemers regelde. Hij verzwakte de regels die werkgevers verplicht arbeidsongevallen te rapporteren.

Bovendien schafte hij de regels af die krediethaaien beletten om misbruik te maken van werknemers die het financieel moeilijk hebben. Dat werknemers daarvoor uiterst gevoelig zijn, bleek uit een recente studie van de Federal Reserve (de Centrale Bank van de VS). Die leerde dat 40 procent van de Amerikaanse werknemers geld moeten lenen of iets moeten verkopen als ze met een onverwachte uitgave van 400 dollar worden geconfronteerd. 

Trump nam daarnaast geen enkel initiatief om het federale minimumloon te verhogen. ‘De afgelopen tien jaar steeg het federale minimumloon niet meer. Dat is de langste periode dat er geen beweging in het minimumloon zit, sinds het 80 jaar geleden werd ingevoerd’, aldus Steven Greenhouse die 19 jaar journalist sociale zaken was bij de New York Times. Greenhouse wijst er op dat Neil Gorsuch, de eerste door Trump aangeduide opperrechter, de beslissende stem leverde in de Epics Systems case die de capaciteit van werknemers ondermijnt, om zich te verzetten tegen loondiefstal, seksuele intimidatie en raciale discriminatie. Gorsuch leverde ook de meerderheid voor misschien wel de belangrijkste beslissing van het hooggerechtshof: dat het ongrondwettelijk is dat vakbonden in publieke sectoren een bijdrage van hun leden eisen voor de verdediging van hun belangen.

‘Trump overtuigde miljoenen werknemers dat hij hun vriend is, maar neem tegelijk de ene na de andere anti-werknemersmaatregel’ 

Onder Trump verzwakte de Nationale Raad voor Arbeidsrelaties vakbonden door het moeilijker te maken om bedrijven als McDonalds als een gezamenlijke werkgever te beschouwen. De benoemingen van Trump in de Nationale Arbeidsraad zien gig werkers — tijdelijke of zelfstandige werkkrachten - bij Uber als onafhankelijke contractanten en niet als werknemers. Greenhouse: ‘Trump is een absolute tovenaar. Door een of andere mysterieuze hekserij overtuigde hij miljoenen werknemers dat hij hun vriend is terwijl hij en de mensen die hij benoemde, de ene na de andere anti-werknemersmaatregel namen.’

De ommekeer

Ondanks Trumps wetgevende en verbale geweld tegen vakbonden, lijken vakbonden vandaag op het terrein successen te boeken, zo getuigt Kelly Ross.

Hoe verklaart u dat dit nu gebeurt?

Kelly Ross: Er is het positieve voorbeeld van de leerkrachten dat tot navolging strekt. Er is ook de werkloosheid die vrij laag ligt, waardoor er krapte op de arbeidsmarkt ontstaat. Dat maakt het voor werknemers makkelijk om eisen te stellen. Bovendien zijn de lonen ondanks tien jaar van ononderbroken economische groei niet gestegen.

Hoe is dat mogelijk?

Kelly Ross: Door de zwakte van de vakbeweging. En omdat de werkloosheid waarschijnlijk niet zo laag is als het officiële cijfer van 3,7 procent suggereert, omdat er gewoon heel wat mensen zijn die zich niet meer aanbieden op de arbeidsmarkt. Grote bedrijven werken ook veel meer met toeleveraars. Dat zijn kleinere bedrijven waar vaak geen vakbond bestaat. Er is de druk van de globalisering en buitenlandse competitie die loonsverhogingen moeilijker maakten. Dat alles geeft werknemers het gevoel dat zij geen eerlijk deel van de taart hebben gekregen, waardoor ze makkelijker gaan staken en die strijd ook winnen. Er is ook de angst dat er straks misschien een recessie aankomt en dat een loonstijging dan moeilijker wordt.

U vertelde ons in maart van dit jaar dat u de indruk had dat we op de drempel van iets groots staan.

Kelly Ross: Ik ben echt optimistisch. De vakbonden blijken in opiniepeiling na opiniepeiling populairder. 64 procent van de bevolking zegt positief te staan tegenover de vakbonden. Dat soort cijfers hebben we lange tijd niet meer gezien. Er zijn ook tekenen op het terrein dat er van alles gebeurt: meer mensen die zich aansluiten bij een vakbond en meer stakingen. Bovendien lijkt ook de elitaire consensus te verschuiven. Figuren uit het establishment zeggen nu meer en meer dat er sterkere vakbonden nodig zijn.

Iemand als Larry Summers, jarenlang op allerlei niveaus een groot aanhanger van het neoliberaal reveil, die nu zegt dat sterkere vakbonden nodig zijn om de ongelijkheid en de verbittering daarover weg te nemen?

Kelly Ross: Ja, of het Hamilton Project van Robert Rubin, topbankier en minister van financiën onder Clinton, die in het verleden echt niet aardig was voor de vakbonden die nu zegt dat de vakbond cruciaal is om iets te doen aan ongelijkheid.

‘Trump is het monster dat je kweekt als je inkomensongelijkheid extreme proporties laat aannemen’

Vanwaar die ommekeer?

Kelly Ross: Ik denk dat ze bezorgd zijn over het Trump-verschijnsel. Ze hadden zich nooit kunnen voorstellen dat hun land zou geleid worden door iemand als Trump. Nu stellen ze vast dat dit het monster is dat je kweekt als je inkomensongelijkheid extreme proporties laat aannemen.

Is die verschuiving bij de elite belangrijk? Ik kan me voorstellen dat de werknemers die opinies niet te horen krijgen.

Kelly Ross: Toch wel, via de media en dat maakt een groot verschil. Dertig jaar lang hoorden werknemers dat het stom is om een vakbond op te richten en hogere lonen te vragen. Het zou toch niet werken. Dat was een constante litanie van ontmoediging.

Nu horen ze het omgekeerde: jullie moeten meer staken! Dat is een groot verschil. Het is een natuurlijk verlangen van werknemers om meer te willen verdienen, maar dat werd onderdrukt door die permanente ontmoediging. Natuurlijk blijft het afwachten of de werkgevers ook hogere lonen zullen betalen.

Nog positieve voorbeelden zijn de medewerkers van politieke campagnes van democraten of journalisten van online media die zich organiseren op een zeer zichtbare manier.

Zijn linkse democraten als een steun?

Kelly Ross: Vooral Elisabeth Warren en Bernie Sanders. Ze zijn zowel een weerspiegeling van de beweging als dat ze die beweging versterken.

U zei in maart ook dat het belangrijker is dat er een beweging komt dan dat er andere president wordt verkozen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Kelly Ross: Beide zijn nodig om een echte ommekeer tot stand te brengen. Maar je mag niet teveel betrouwen op en verwachten van leiders. Zodra een president verkozen is, wordt die geconfronteerd met een gigantische druk van alle kanten Als je wil dat de president de kant van de werknemers kiest, moet er een sterke beweging zijn die hem of haar die kant kan op duwt en steunt. 

En is die beweging er?

Kelly Ross: Ik ben hoopvol maar het is nog onvoldoende coherent. Het zijn nog teveel aparte pockets van verzet.

Is het niet de rol van een koepel als de AFL-CIO om die samenhang tot stand te brengen?

Kelly Ross: (lacht). Inderdaad, we moeten dat beter doen. We bezinnen ons nu over hoe we dit moeten aanpakken.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.