Historisch proces tegen ExxonMobil voor “klimaatfraude”

ExxonMobil bevindt zich in slechte papieren. Vorige week begon in New York een proces tegen de Amerikaanse oliegigant: de staat New York beschuldigt het bedrijf van klimaatfraude. Het proces is baanbrekend, aangezien het wereldwijd nog maar de tweede rechtszaak is die zich toespitst op de klimaatproblematiek.

De aanklacht luidt dat ExxonMobil investeerders en aandeelhouders jarenlang misleidde over de mogelijke proxy costs van de klimaatverandering. Een proxy cost is een inschatting van mogelijke risico’s die kunnen leiden tot een daling in waarde van een aandeel. ExxonMobil zou dus tegen zijn aandeelhouders gelogen hebben over de mogelijke financiële risico’s voor het bedrijf, zoals een daling in de globale vraag naar fossiele brandstoffen of overheden die strengere klimaatwetgevingen invoeren.

Het olie- en gasbedrijf minimaliseerde voor de buitenwereld de invloed van toekomstige klimaatwetgeving op het bedrijf. Dat deed het om potentiële aandeelhouders aan te trekken en om zichzelf als economisch betrouwbaar en stabiel voor te doen voor investeerders. De financiële risico’s die klimaatwetgeving voor ExxonMobil zou betekenen, zouden bewust lager zijn voorgesteld aan investeerders dan uit de interne boekhouding bleek.

Uit het gerechtelijk onderzoek blijkt dat het bedrijf méér negatieve economische gevolgen van klimaatwetgeving heeft ondervonden dan zichtbaar was voor de buitenwereld.

Het gerechtelijk onderzoek loopt al sinds 2015, maar resulteerde pas in 2018 in een dagvaarding door de New Yorkse procureur-generaal Barbara D. Underwood. ExxonMobil ontkent schuldig te zijn aan de aanklacht. Verwacht wordt dat er binnen een of twee weken een uitspraak valt in het proces.

ExxonMobil kent klimaatgevaren al 40 jaar

Het proces krijgt vooral aandacht omdat opnieuw aantijgingen van klimaatontkenning komen bovendrijven. Volgens twee onafhankelijke onderzoeken uit 2015 zijn er aanwijzingen dat het bedrijf zich schuldig maakte aan openlijke ontkenning van de klimaatverandering.

De rechtszaak gaat uitsluitend over de fraudepraktijken ten opzichte van de aandeelhouders. Maar de zaak tegen ExxonMobil krijgt wel bijzondere aandacht van media en publiek te verwerken, omdat ze blijkbaar al lang op de hoogte was van toekomstprojecties over de klimaatopwarming maar die verzweeg.

Wetenschapper James Black waarschuwde Exxon er al in 1977 voor dat de verbranding van fossiele brandstoffen het klimaat beïnvloedt.

De onafhankelijke nieuwssite InsideClimate News toonde met een uitgebreid onderzoek aan dat ExxonMobil al decennialang kennis had van de klimaatopwarming en de rol die zij daar tot op vandaag in speelt. Hun onderzoek Exxon: The Road Not Taken baseert zich op primaire bronnen, waaronder interviews met (oud-)medewerkers van ExxonMobil en bedrijfsdocumenten.

‘De meest waarschijnlijke manier waarop de mensheid het klimaat beïnvloedt, is door de uitstoot van koolstofdioxide door de verbranding van fossiele brandstoffen.’ Dit was de waarschuwing die wetenschapper James Black al in 1977 verkondigde aan Exxon, dat pas in 1999 fuseerde met Mobil. Black was samen met enkele andere wetenschappers door Exxon ingeschakeld om onderzoek te voeren naar de uitstoot van koolstofdioxide.

Een jaar later waarschuwde Black ook voor de gevaren van de opwarming van de aarde. Hij stelde toen al dat ‘de mens een tijdvenster van vijf tot tien jaar heeft voordat de behoefte aan harde beslissingen met betrekking tot veranderingen in energiestrategieën cruciaal kan worden.’

Deze waarschuwingen spoorden Exxon aan om verder onderzoek uit te voeren naar de invloed van koolstofdioxide en fossiele brandstoffen op het klimaat. Zulk wetenschappelijk onderzoek was in die tijd bijzonder vooruitstrevend. Het leverde het bedrijf een unieke leiderspositie op binnen het klimaatonderzoek.

Het bedrijf kreeg op die manier intern wetenschappelijke inzichten in de klimaatverandering, nog voor dat thema maatschappelijk relevant werd en de wetenschappelijke kennis daarover algemeen verspreid was. In de jaren tachtig verdiepte Exxon zich verder in broeikasgassen en de uitstoot ervan. Al snel was het Amerikaanse olie- en gasbedrijf op accurate wijze op de hoogte van de mogelijk catastrofale en onomkeerbare gevaren voor het klimaat.

Prediction of the future from 1982 by @exxonmobil , along with data showing how it has actually evolved. Exxon’s predictions were extremely accurate. #ExxonKnew @GeoffreySupran @NaomiOreskes pic.twitter.com/Syf8AR6XXJ

— Andrew Dessler (@AndrewDessler) 14 mei 2019

Het onderzoek van InsideClimate News toont aan dat Exxon in de jaren 1970 en 1980 al uitgebreide kennis had over de gevaren van klimaatopwarming en -verandering, maar ook belang hechtte aan klimaatonderzoek. Verschillende interne stemmen zagen een potentiële leiderspositie weggelegd voor Exxon om oplossingen te bieden en het probleem tijdig een halt toe te roepen.

‘Dit is misschien het soort kans waar we naar op zoek zijn om Exxon en haar beschikbare middelen in de context te plaatsen van een project dat de mensheid ten goede komt’, stelde Harold N. Weinberg, een manager van Exxon Research, in 1978. Volgens InsideClimate News dacht Exxon daar later anders over.

Strategieën voor klimaatontkenning

In 1989 koos Exxon een andere weg. In plaats van actie te ondernemen, besloot het bedrijf om de resultaten van haar eigen, interne onderzoek publiekelijk te verzwijgen en ontkennen. Exxon stelde dat klimaatonderzoek niet sluitend was en nog gepaard ging met onzekerheden, zo stelde InsideClimate News vast. ExxonMobil begon onderzoek dat het zelf gefinancierd en uitgevoerd had, te ondermijnen en miskennen. Met als doel om de toekomstige belangen van het olie- en gasbedrijf te verzekeren, terwijl Exxon toch perfect de reële gevaren van de opwarming kende.

De manier waarop Exxon aan klimaatontkenning deed, is ook uitgebreid beschreven door de Union of Concerned Scientists, een Amerikaanse non-profitorganisatie. In hun Climate Deception Files verduidelijkt de organisatie hoe de grootste olie- en gasbedrijven probeerden de publieke opinie te beïnvloeden en te misleiden met verschillende strategieën. Deze dossiers behandelen niet alleen de rol van ExxonMobil in klimaatontkenning, maar van de hele Big Oil-industrie.

De belangrijkste strategie om de klimaatopwarming te ontkennen, bleek deceptie: foutieve informatie verspreiden, tot op het punt dat die gegronde twijfel over de klimaatopwarming teweegbrengt. Volgens de Climate Deception Files wordt deze deceptie-strategie uitgebreid besproken in enkele documenten uit 1998 die zijn opgemaakt door een team van de American Petroleum Institute. Onder meer ExxonMobil, Shell en Chevron zijn lid van deze groep. De documenten kregen de naam Global Climate Science Communications Plan. Ze geven de interne strategie weer van de belangrijkste olie- en gasbedrijven, waaronder ExxonMobil en Chevron, om de bevolking te misleiden.

Wetenschappers kregen de opdracht om foute informatie te verspreiden en twijfel te zaaien over de klimaatopwarming.

Voor de grote gas- en oliebedrijven was het van belang om de klimaatcrisis als fictie af te schilderen. Nog volgens de dossiers van de Union of Concerned Scientists hebben de Big Oil-bedrijven onbekende wetenschappers getraind en ingezet om klimaatvisies van ontkenning en deceptie verder te verspreiden.

Die wetenschappers kregen de opdracht om foute informatie te verspreiden en twijfel te zaaien over de klimaatopwarming. In de documenten staat dat de ‘overwinning bereikt zou zijn voor de campagne als gewone mensen en de media overtuigd zijn van de onzekerheden binnen klimaatonderzoek.’

Om de geloofwaardigheid van deze wetenschappers te verzekeren, werden zij als onafhankelijk voorgesteld. Hun financiële connectie met de olie- en gasindustrie was niet publiek bekend.

Deze strategie bleek uiteindelijk succesvol te zijn. Maatschappelijke twijfel was gezaaid, waardoor de Verenigde Staten in 2002 het Kyoto-protocol niet hebben geratificeerd. Big Oil was geslaagd in haar opzet.

Deze ontkenningsstrategie doet opvallend veel denken aan de strategieën van de tabaksindustrie. Ook die verspreidde leugens, over de invloed van roken op de gezondheid, om toekomstig winstbejag te verzekeren. De Big Oil-bedrijven schakelden daarvoor zelfs hetzelfde netwerk in als de tabaksindustrie.

‘Dit is het grote tabaksmoment van Big Oil.’

‘Dit is het grote tabaksmoment van Big Oil’, stelt adjunct-campagnedirecteur Sriram Madhusoodanan van Corporate Accountability, een non-profitorganisatie die de invloed van vervuilers op maatschappij en klimaat wil verminderen. ‘Het is een waarschuwing voor grote vervuilers over de hele wereld en ook voor de industrieën die hen blijven toelaten om de klimaatcrisis aan te wakkeren.’

#ExxonKnew

Al maken ze geen deel uit van de officiële aanklacht, de misleiding en ontkenning komen toch aan bod op het proces tegen ExxonMobil.

Op de tweede dag van het proces zijn enkele wetenschappers van het bedrijf ondervraagd over de decennialange klimaatontkenning door het Amerikaanse Democratische congreslid Alexandria Ocasio-Cortez. De wetenschappers bevestigen dat zij in 1982 al accurate cijfers hadden over de toekomstige klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen.

‘Dus ze wisten het?’, vatte Ocasio-Cortez de situatie samen. Haar verontwaardigde houding vertegenwoordigt ook de boosheid onder activisten. Zij willen dat ExxonMobil verantwoordelijk gehouden wordt voor deze klimaatontkenning, en verspreiden die boodschap in de online campage #ExxonKnew (‘Exxon wist het’).

Het is ongezien dat Big Oil-bedrijven voor het gerecht dienen te komen voor zaken die gelinkt zijn aan het klimaat. Toch lijkt daar verandering in te komen. Het verdict van dit proces kan een kettingreactie teweegbrengen, waarbij olie- en gasbedrijven voor de eerste maal rekenschap dienen af te leggen voor hun schadelijke invloed op het klimaat. Dit in de hoop dat er actie wordt ondernomen voor het klimaat.

Massachusetts en Shell

Die kettingreactie lijkt ook al in gang gezet te zijn. Zo heeft ook de Amerikaanse staat Massachusetts een aanklacht ingediend tegen ExxonMobil. Massachusetts beschuldigt het bedrijf van fraude, aangevuld met het verzwijgen van de dreigende klimaatcrisis. Ook deze staat stelt dat ExxonMobil de gevaren van de klimaatverandering in een vroeg stadium kende, maar de financiële impact van de klimaatopwarming op het bedrijf doelbewust verzweeg om investeerders te misleiden.

En niet alleen ExxonMobil wordt gerechtelijk aangeklaagd, ook Shell hangt een proces boven het hoofd. In Nederland heeft de ngo Milieudefensie een klimaatzaak opgestart tegen Shell. Zij klagen de torenhoge broeikasuitstoot van het bedrijf aan en willen dit stopzetten.

Het is nog moeilijk in te schatten welke invloed deze processen zullen hebben op de potentiële imagoschade van de Big Oil-industrie. Maar bedrijven zoals ExxonMobil proberen met reclame alvast wel hun “groene” imago op te poetsen. Zo maakt ExxonMobil op dit moment reclame voor een Energy Factor-project om koolstof af te vangen. En ook op Twitter is het onmogelijk om naast hun advertentiecampagne te kijken.

Of ExxonMobil daarmee de imagoschade kan rechtzetten, valt af te wachten tot na het proces.