Aura Xilonen: ‘Als we migranten tegenhouden, wat blijft er dan nog van ons over als mensen’

De jonge Mexicaanse schrijfster Aura Xilonen ontving internationaal lof voor haar debuutroman ‘De Cowboykampioen’. Ze schreef een boek over liefde wanneer negatieve berichtgeving en angst de norm zijn. Ze breekt een lans voor migranten in tijden van collectieve migrantenparanoia. Xilonen vertelt aan MO* hoe het boek ontstond uit de Mexicaanse realiteit, en heeft een boodschap voor Donald Trump.

  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​
  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​
  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​
  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​
  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​
  • © Javier Perugachi​ Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel © Javier Perugachi​

Aura Xilonen (1994) uit Puebla was negentien jaar toen ze de debutantenprijs Mauricio Achar/Literatura Random House won. De Cowboykampioen is ondertussen in meer dan acht talen vertaald. Ze was te gast op het Passa Porta festival in Brussel en schreef in april, op uitnodiging van het Letterenfonds, een maand als writer in residence in Amsterdam.

© Javier Perugachi​

Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel

Xilonen ontving veel lof om haar vertelstijl en de straattaal, zoals het Spanglish, dat ze aanwendt. Voor de vertalingen was dan ook een intensief samenwerkingsverband nodig. Xilonen vertelt hierover: ‘De vertalingen waren een boeiende reis. De eerste vier vertalers werkten als een team. Ze stelden mij in gezamenlijke mails vragen in verschillende talen tegelijk. De vragen van de vertalers waren naargelang hun kennis en cultuur heel divers. Terwijl ik zo goed en zo kwaad als het ging hun vragen beantwoordde, wees ik hen erop dat ze vertalers én co-auteurs waren. Zij moesten hun moedertaal onderzoeken en hun eigen taal construeren om het verhaal te vertellen.’

Het boek komt er op een moment waarin de wereld nood heeft aan verhalen achter de cijfers over migranten. De 17-jarige Libero is een verlegen illegale immigrant die de armoede in zijn thuisland Mexico ontvluchtte. Liberio vindt in een grensstad in de Verenigde Staten een baan in een boekenwinkel. Hij redt een meisje dat lastiggevallen wordt op straat en krijgt een kans als bokser, en hij wordt verliefd.

De thematiek van De Cowboykampioen is onder andere liefde. Daar was ik heel blij om. Ik dacht, eindelijk schrijft er iemand weer eens over liefde.

Aura Xilonen: Klopt. De fundamentele thematiek van De Cowboykampioen is liefde en hoop. De focus van vele lezers van het boek ligt bij migratie, politiek en boksen. Maar het is een verhaal over liefde en hoop: hoe migrantenkinderen de erbarmelijke omstandigheden die het leven hen gaf toch trotseren met liefde en hoop. Het hoeft niet noodzakelijk om een liefdesrelatie te gaan. De essentiële thematiek van het boek is de liefde die de jonge protagonist Liberio ontvangt van familie en vrienden. Deze liefde helpt hem de juiste weg te vinden.

Migratie krijgt in De Cowboykampioen een andere benaderingswijze dan in de media vandaag. In België en Europa incasseren migranten een heel negatieve berichtgeving.

Aura Xilonen: De media brengen vaag nieuws en niet de essentie van migratie. Het is een wereldwijd fenomeen en we begrijpen niet het wezen, de kern van migratie: overleven, voor eten en onderdak zorgen, tot het uiterste gaan om familie een beter leven te geven. We beseffen en begrijpen dit lijden niet.

Hoe is de situatie van migranten in Mexico? Waar kent het verhaal zijn oorsprong?

Aura Xilonen: Het vele nieuws over de moeilijke situatie van migranten doordrong mij, onbewust, van kleins af aan. Je ziet het op televisie, op het internet, leest het in de krant. We spreken in Mexico over espalda mojados, “natte rug”, want migranten steken letterlijk al zwemmend de Rio Bravo over. Mijn familie is geëngageerd en politiek actief. Als jongere nam mijn familie mij mee naar vergaderingen en pacifistische marsen voor verandering. Alhoewel ik geen politiek verhaal wilde brengen, is er een reflectie van het ongenoegen over de Mexicaanse regering. De timing van de publicatie van mijn roman is perfect gezien het aantreden van Trump als president. Het was echter niet mijn intentie een politiek boek te schrijven.

© Javier Perugachi​

Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel

Het is wel bijzonder. De eerste publicatie van jouw boek dateert van voor de laatste presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Maar het boek komt er op een juist moment, wanneer het belangrijk is een ander soort verhalen over migranten te lezen.

Aura Xilonen: Veel mensen nemen aan dat ik het verhaal schreef met het oog op de verkiezing van Trump. Maar ik schreef de roman al vijf jaar geleden. Het lot bepaalt soms dat gebeurtenissen plaatsvinden op het juiste tijdstip.

Puebla is een van de Mexicaanse staten met het hoogste aantal migranten die richting Verenigde Staten trekken. Er zijn dorpen met enkel vrouwen. De mannen laten hun vrouwen zwanger achter en werken in de VS om geld op te sturen. De vaders keren terug als de baby’s geboren zijn om de kinderen dan mee te nemen naar de VS.

Mijn oma baatte een zaak met stoombaden uit. Ik praatte als kind met arbeiders die met “natte rug” naar de VS trokken. Alhoewel hun ervaringen vaak diep droevig waren, vertelden deze migranten mij op een grappige manier over hun belevenissen. Dit was voor mij de belangrijkste ontmoeting met de migratieproblematiek in Mexico.

Als jong meisje ervaarde ik ook wat het betekent migrant te zijn. Ik was in Duitsland met mijn broer. Hij verloor onze vliegtuigtickets en documenten voor de terugreis. Zonder financiële middelen verbleven we gedwongen bijna twee jaar in Duitsland. De taal en de cultuur waren mij niet eigen. Ik was heel klein, maar onbewust leerde ik een gevoel van ontworteling kennen. Ook deze ervaring was een belangrijk intens raakpunt met migratie.

Komen de migranten die je leerde kennen in het bedrijf van jouw oma als personages voor in De Cowboykampioen?

Aura Xilonen: De Cowboykampioen is fictie en werkelijkheid door elkaar geweven. De verhalen en expressies van deze migranten zijn deels opgenomen in de roman. Schrijvers leggen altijd iets persoonlijks in hun verhaal. De roman is opgebouwd met datums van belangrijke gebeurtenissen van mijn familie of mezelf. De persoonlijkheid van een personage in het boek kan een verstrengeling zijn van twee verschillende personen uit mijn dichte omgeving. Zo kwam het boek tot leven: personen die ik ken, een zin die mijn oma of opa zei, een verhaal van een arbeider die bij mijn oma werkte. Fictie met realiteit en verbeeldingskracht, met alles. (lacht)

© Javier Perugachi​

Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel

Fictie en persoonlijke realiteit zijn verweven in De Cowboykampioen. Was het schrijven van deze roman een levensstrategie of eerder liefde voor en het plezier van het schrijven?

Aura Xilonen: Het schrijven was pure passie en liefde voor de letteren. Ik heb altijd graag verhalen verteld. Een klein verhaal bleef maar groeien. Ik diende het boek uiteindelijk in voor een Mexicaanse literatuurwedstrijd, met publicatie als gevolg. Er zat geen strategie achter. Ik schrijf altijd over wat ik graag zelf zou willen lezen, of scripts van films die ik zou willen zien. In Mexico is het financieel erg moeilijk haalbaar om films te draaien. Toch zou ik dit op een dag graag realiseren. Literatuur en film gaan hand in hand. Een draaiboek is pure literatuur. Met een goed scenario kan je een schitterende film verwezenlijken.

Heeft Mexico volgens jou, als vertelster van verhalen, een nieuwe vertelling van de natie nodig, gezien de huidige situatie aan de grens en het demoniseren van de Mexicanen door Trump?

Aura Xilonen: Mexicanen hebben hoop nodig dat niet alles verloren is. De situatie is sinds vele jaren slacht. Er is geen geld voor eten en een bed voor de nacht. Er zijn geen fondsen voor cultuur en kunst. Mexicanen zijn ongelofelijke mensen, want ondanks alle problemen zijn Mexicanen gelukkig. We mogen deze animo om te blijven leven niet verliezen. Donald Trump wil met zijn xenofobe handen zijn muur bouwen. Hij haat alle Mexicanen, hij haat de hele wereld. Mexico heeft de pech de achtertuin van de VS te zijn. Porfirio Diaz (Mexicaans militair en president uit de negentiende eeuw) zei toen al: ‘Ay Mexico, zo ver van God, en zo dicht bij de Verenigde Staten.’

De Noord-Amerikaanse invloed is enorm. sinds jaren beschouwen de Mexicanen de Noord-Amerikanen als goden. De Mexicaanse cultuur is nochtans fantastisch. Het zonnige land barst van de natuurpracht en -rijkdommen. Maar de regering pakt het verkeerd aan. De president verpatste de Mexicaanse petroleum aan buitenlanders. Onze beslissingen bepalen ons leven en in Mexico zijn er slechte beslissingen genomen. Mexico moet uit een heel diep dal komen, en dat zal in de zes jaar dat een president aan de macht is niet kunnen.

Gezien de Verenigde Staten vandaag misschien een minder hoopvolle bestemming is en de president niet altijd het belang van de Mexicanen dient, wat geeft je toch hoop in Mexico zelf? Hoe zou je Mexico omschrijven als tegenkracht tegen het beeld dat Trump van de Mexicanen geeft?

Aura Xilonen: Wat hoop geeft, is dat Mexicanen blijven vechten voor familie, vrienden, onderwijs, voor de kunsten. Het is het land bij uitstek om naar toe te trekken. Er is altijd zon en heerlijk eten. Mexico heeft een enorm groot aantal musea. Er is een geweldige mix van mensen, culturen en talen. We bezitten de Spaanse taal van Cervantes, een rijke en smeedbare taal. Mexico is een ongelooflijk alles omvattend land.

De lievelingsband van de protagonist Liberio van De Cowboykampioen is Calle 13. Zij spelen in hun teksten ook met de rijkdom van de Spaanse taal en zingen over een divers Latijns-Amerika. De Portoricaanse band zingt in Pal Norte dat hun muziek voor ‘alle migranten in heel de wereld’ is. Heb jij een boodschap voor alle migranten wereldwijd? En een boodschap voor Trump?

Aura Xilonen: Ja ik ben grote fan van Calle 13 en zou hen graag mijn boek geven. Ze zingen over een grote variëteit aan thema’s. Hun woorden bevatten muzikaliteit en ritme. Dit wilde ik ook bereiken met het boek.

Mijn boodschap aan alle migranten wereldwijd is: De weg zit vol kuilen, spring erover. De kuilen zorgen er voor dat je struikelt, maar je kan altijd terug opstaan. Jullie zijn de hoeders van cultuur en tradities voor jullie kinderen. Als we migranten tegenhouden, wat blijft dan nog over van ons als mensen? (Xilonen’s warme lach verandert plots in een serieuze blik)

Mijn boodschap aan Donald Trump: Met de muren die je bouwt, scheid je niet alleen landen. Je rukt families en zielen uit elkaar. Als je geen menselijkheid aan de dag kan leggen, wel, que se vaya a la chingada.

© Javier Perugachi​

Aura Xilonen op Passa Porta in Brussel

De schatting van de kost van Trump’s muur is tussen acht miljoen en zeventig miljoen dollar. Volgens mensenrechtenorganisatie WOLA zal deze hoge uitgave van overheidsgeld de grens niet velliger maken. Terwijl het kostenplaatje stijgt, daalt het aantal migranten dat aankomt aan de grens met Mexico opvallend. De Trump-administratie strijkt hiervoor de eer op. Volgens experten van WOLA is het echter te vroeg om conclusies te trekken.

De Cowboykampioen door Aura Xilonen en vertaald door Lisa Thunnissen, is uitgegeven door Wereldbibliotheek Amsterdam. 351 blzn. ISBN 978-90-284-2696-2

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.