Op vakantie naar Afghanistan: ‘Er zijn natuurlijk bomaanslagen, maar het lot beslist’

Amir (een fictieve naam) was 17 jaar oud toen hij naar België kwam voor familiehereniging met zijn ouders. Hierbij migreerde hij op een reguliere manier naar België zonder als vluchteling erkend te worden. Deze zomer gaat hij echter terug naar thuisland Afghanistan om er familie op te zoeken. ‘Er gaat veel veranderd zijn: er zijn veel mensen geboren, maar ook doodgegaan. Echt blij kan ik niet zijn, want er zijn ook heel wat trieste dingen gebeurd.’

Waarom ga je terug naar Afghanistan?

Amir: Ik ga terug om mijn achtergelaten familie te bezoeken. Iedereen die naar hier komt, komt meestal alleen en laat heel veel achter, zoals familie, ouders, … In landen zoals Afghanistan is het familiale leven ook veel belangrijker. Je familie, dat zijn niet alleen je ouders, maar ook je verre familieleden.

Waarom ben je in de eerste plaats naar België gekomen?

Amir: Mijn situatie was wat speciaal. Mijn ouders waren al in België en ik kon naar hier komen via familiehereniging. Ik heb echter nog heel lang zonder mijn ouders in Afghanistan gewoond: op een bepaald punt was ik zelfs vergeten dat ik ouders had. Opeens zagen we hen dan terug en dat was enorm leuk. Ik heb nu ook de Belgische nationaliteit. Toch heb ik die echt moeten verdienen. Je moet aan heel veel voorwaarden voldoen: je moet studeren, werken, een diploma hebben of integreren. Als je daaraan voldoet, verdien je de Belgische nationaliteit.

Mensen komen hier vaak hoopvol gestemd aan, maar toch is België niet het einde van alle problemen. Vluchtelingen denken vaak dat ze eindelijk op de plaats komen waar alles mogelijk is en dat hun leven nu echt gaat beginnen. Ze moet echter nog heel wat dingen doen vooraleer hun documenten erkend zijn, en dat duurt soms jaren. Hier zijn ook problemen, niet alleen daar.

Voel je je Afghaans, Belgisch of een combinatie van beide?

Amir: Ik denk eerder een combinatie van beide. Ik probeer de goede dingen van mijn land en België samen te nemen en op basis daarvan te leven. 100 % westers worden is niet goed, maar 100 % Afghaan blijven is hier ook niet zo gepast. Als je ergens tussen de twee blijft, kan je vooruitgang boeken.

De meeste Afghanen kiezen echter de kant van hun land. De meesten waren dan ook al volwassen toen ze in België aankwamen. De periode die je daarvoor in je thuisland hebt doorgebracht, kan je moeilijk vergeten. Je ziet hier in de maatschappij ook vaak dat allochtonen met allochtonen omgaan. Het is heel moeilijk om te veranderen zolang je niet echt tussen Belgen leeft. Je zal dan op zoek gaan naar vrienden die je goed begrijpen en die dezelfde taal spreken en je zal leven zoals je dat in je thuisland deed.

VRAGENPELOTON
Welk boek of welke film uit je land zou je ons aanbevelen?
Jammer genoeg hebben Afghanen niet veel boeken geschreven. De boeken die er wel zijn, zijn meestal enkel bekend op nationaal maar niet op internationaal vlak. Het enige boek dat heel populair is geworden, is De Vliegeraar of The Kite Runner (nvdr: debuutroman van Amerikaans-Afghaans schrijver Khaled Hosseini). Als film zou ik Osama - die trouwens niets met Osama Bin Laden te maken heeft - aanraden. De film gaat over een meisje zonder broers dat in de maatschappij moet functioneren als jongen. Elk gezin heeft normaal een jongen nodig die veel werk moet doen. Het meisje krijgt de jongensnaam “Osama” en zij doet alles wat een jongen normaal zou doen, zonder dat iemand beseft dat ze een meisje is.

Als je teruggaat naar Afghanistan, wat neem je dan mee?
Niet zo veel, misschien een paar cadeautjes voor vrienden, zoals parfum of schoenen. Iedereen zegt dat je alles wat je hier kan vinden, tegenwoordig ook daar kan vinden. Buiten natuurlijk een paar specialiteiten zoals chocolade.

En als je terugkomt naar België?
Traditionele Afghaanse kleren, zowel voor mezelf als voor vrienden, want die kan je hier niet vinden. En verder ook gedroogd fruit. Dat is hier heel duur.

Wat waren de grootste verschillen tussen je leven daar en je leven hier?

Amir: Alles is anders. Een eerste groot verschil is dat je niet dagelijks verschrikkelijke dingen hoort zoals ‘die persoon is dood, of die persoon is dood’. De veiligheidssituatie is dus enorm verschillend. Een tweede groot verschil is dat je hier weinig familie hebt, maar daar net heel veel. Verder is de Belgische maatschappij moderner. Bijna iedereen heeft hier goed gestudeerd. In ontwikkelingslanden hebben mensen weinig gestudeerd en weten ze niet veel van wat er in de wereld omgaat. De meeste mensen leiden een gesloten leven en weten niets van de buitenwereld. Misschien ligt dat aan het feit dat het bij ons altijd oorlog is geweest en dat mensen op een bepaald punt zijn vastgelopen. Natuurlijk is er nog wel een verschil tussen steden en het platteland.

Verder is het individualisme hier ook heel groot. Terwijl hier iedereen als individu wordt beschouwd, is in Afghanistan het familiale leven belangrijker. Je bent altijd afhankelijk van een groep of van je familie, maar dat is hier anders. Maar het grootste verschil is dat de maatschappij gewoon heel modern is. In het begin was het echt zo dat je bij alles wat je zag dacht van: ‘dat is niet normaal’. Als ik bijvoorbeeld een meisje en een jongen zag die hand in hand liepen of aan het kussen waren, kon ik mijn ogen niet geloven.

Wat verwacht je van je reis naar Afghanistan?

Amir: Ik verwacht er niet veel van en ben ook zeker niet heel blij. Het is voor mij gewoon nodig om vrienden en familie te bezoeken. Er gaat ook veel veranderd zijn: er zijn veel mensen geboren, maar ook doodgegaan. Op dat gebied kan ik niet blij zijn, want er zijn ook heel wat trieste dingen gebeurd. Naaste familieleden zullen gestorven zijn. Je kan dat geen vakantie noemen: het is gewoon iets wat je doet en dan kom je weer terug. Aan het thuisfront vragen ze er ook altijd naar om je terug te zien.

Is het moeilijk voor jou om terug te gaan?

Amir: Als je voor een korte periode gaat, is het niet zo moeilijk, want je kan je goed organiseren. Er zijn natuurlijk bomaanslagen, maar dat heeft volgens mij veel met lot te maken. Het is inderdaad gevaarlijk, maar je weet niet op welk moment dat zo is. Ook gaat het voor mij niet zo moeilijk zijn omdat ik zelf uit die maatschappij kom. Voor een Belg zou dit bijvoorbeeld moeilijker zijn.

Wat mis je het meest van Afghanistan?

Amir: Wat ik het meeste mis, is vrije tijd. Dat heeft ook wel te maken met leeftijd, want in Afghanistan was ik nog jonger. Het weer mis ik ook, vooral als het hier slechter wordt. Ik mis ook heel veel simpele dingen, zoals in een dorp wonen met een paar dieren en werken op je grond. En ook mis ik de mensen die ik er kende.

Stel dat het conflict in Afghanistan eindigt, zou je daar terug ooit permanent willen gaan wonen?

‘Als het ooit terug veilig wordt, en ik vind dat ik iets voor mijn land kan doen, dan zal ik zeker terugkeren.’

Amir: Tuurlijk. Je moederland kan je moeilijk vergeten. Je liefde voor je land wordt ook pas duidelijk als je er ver weg van woont. Als je er echt nog bent, voel je dat veel minder. Je eigen land is iets wat je heel erg mist en waar je altijd terug naartoe zou willen gaan. Als het ooit terug veilig wordt, en ik vind dat ik iets voor mijn land kan doen, dan zal ik zeker terugkeren.

Je bent ook vrijer in je eigen land. Als je in het begin in een nieuw land komt, krijg je vaak heel wat problemen die je niet zou tegengekomen zijn in je eigen land. Werk zoeken of een huis zoeken zijn niet zo makkelijk hier als in mijn land. Nu ik hier al zeven jaar woon, kan ik al wat beter functioneren en kan ik meer bereiken dan iemand die hier nieuw is. De hulp die nieuwkomers nodig hebben, is iets wat ze nooit nodig zouden gehad hebben moesten ze Belg geweest zijn.

Het systeem is hier zo gemaakt dat je voelt dat je niet veel vrijheid en minder keuze hebt tot je echt 100% Belg bent geworden. Om je diploma te behalen, moet je minimaal drie tot vier jaar tijd hebben en dat heb je vaak niet. Als je dan geen diploma hebt, heb je vaak geen werk. Om een huis te huren heb je dan vaak weer een loonbrief nodig. Door die verschillen in cultuur, taal en onderwijs heb je altijd het gevoel dat je niet veel vrijheid hebt.

Over het conflict gesproken, zie je daar een oplossing voor?

Amir: Het probleem moet daar opgelost worden, zodat mensen er niet vertrekken. De oorlog in Afghanistan is geen binnenlandse oorlog, maar een oorlog die steeds begonnen is door grote machten zoals de NAVO, Amerika of Rusland. Het zijn echter de arme landen die er voor betalen. Het beste zou zijn dat iedereen gewoon in zijn land kan blijven en dat niemand hoeft te vertrekken. Niemand is dan ook blij met zijn leven, niet hier, en niet in Afghanistan. Ik kan dan ook niet zeggen dat ik heel blij ben dat ik in België ben. Voor die prijs heb je veel achtergelaten dat altijd meer waard is.