Reza Aslan: ‘Trump zoekt ruzie met Iran’

Reza Aslan kreeg in België vooral bekendheid door het rampzalige interview dat Fox News met hem afnam naar aanleiding van zijn boek over Jezus: De zeloot. Hij moest keer op keer herhalen dat hij dat boek niet geschreven had als moslim, maar als doctor in de religiewetenschappen. Voordien schreef hij een van de beste introducties in de geschiedenis, ontwikkeling en toekomst van de islam (Geen God dan God). Op 27 januari -voordat Trump zijn migratieban ondertekende- schreef Aslan voor CNN het opiniestuk If Trump can threaten my rights, he can do the same for any of us.

We spraken met Reza Aslan, die zich als Amerikaans staatsburger van Iraanse afkomst heel bijzonder betrokken voelt bij het huidige debat.

Reza Aslan: Ik ben een Amerikaans staatsburger, dus ik word niet rechtstreeks getroffen door de migratieban. Maar ik heb uiteraard veel familieleden en vrienden die een green card hebben of reizen op visa. Zij waren oorspronkelijk wel getroffen, ook al is hun verblijf helemaal wettelijk geregeld. Het is onvoorstelbaar dat ook die mensen niet langer gebruik zouden kunnen maken van hun recht om te reizen. De man van mijn zus, die de Iraanse nationaliteit heeft, was gelukkig net geland toen de ban in voege trad, maar een oom van mijn moeder, die erg ziek is maar mijn moeder nog eens wou komen bezoeken, zat geblokkeerd, ook al had hij een visum en een vliegtuigticket.

De ban is gericht tegen zeven landen, maar de helft van alle mensen met een inreisvisum dat nu niet meer gebruikt kan worden, is van Iran. En wat belangrijker is: de regering zegt nu wel dat de migratie- of inreisban tijdelijk is, maar de logica van het presidentiële besluit zorgt ervoor dat die tijdelijkheid redelijk permanent dreigt te worden, zeker voor Iran. Zodra de ban opgeheven wordt, moet de screening van inwoners uit deze zeven landen die naar de VS willen reizen immers gezamenlijk opgezet worden. Dat is uitgesloten voor Iran, waarmee de VS niet eens diplomatieke banden onderhouden.

Denkt u dat de maatregel ook meer tegen Iran dan tegen moslims in het algemeen gericht is?

Reza Aslan: We zien in elk geval dat de regering Trump enkele dagen na de afkondiging van de migratieban ook sancties afkondigt tegen Iran omdat er een test met een raket plaatsvond. De test was op geen enkele manier een schending van het nucleaire akkoord noch de resolutie van de VN Veiligheidsraad, ook al zegt de Amerikaanse regering van wel.

Er is ook helemaal geen bewijs voor de bewering van de Amerikaanse regering dat Iran de Jemenitische Houthirebellen, die een Saoedisch schip aanvielen, aanstuurt. De VN Veiligheidsraad zelf heeft vorig jaar zonder voorbehoud gesteld dat er geen bewijs is voor die Iraanse sturing van de Houthi’s. Dat beweren vandaag, is gewoon een platte leugen. Ik twijfel er dus niet aan dat deze maatregel deel uitmaakt van een beleid dat de confrontatie met Iran zoekt, en wellicht zelfs een militaire confrontatie.

Tegelijk kan je de migratieban zien als een eerste stap om een veel breder beleid te realiseren dat Trump beloofde tijdens de verkiezingscampagne, namelijk een volledige stop op de komst van moslims naar de VS. Hij kondigde ook aan dat hij een register wil aanleggen van alle moslims die in de VS leven. En hij lijkt werkelijk te gaan doen wat tijdens de campagne eerder overtrokken retoriek leek. Rudy Giuliani zei onlangs nog op tv dat deze tijdelijk migratieban voor zeven landen een manier was om de bredere moslimban een wettelijk karakter te geven.

We zien momenteel een autoritair regime dat aan de macht gekomen is in de VS, en dat bovendien alles gaat uitvoeren dat tijdens de campagne beloofd werd, met name voor wat betreft de zaken die in verband met migranten en moslims in het vooruitzicht gesteld werden -hoe onvoorstelbaar het toen ook klonk.

‘Ik ben er van overtuigd dat er gevierd wordt bij de conservatieven van de harde lijn in Iran’

In april zijn er presidentsverkiezingen in Iran. Zullen die beïnvloed worden door president Trump in het Witte Huis?

Reza Aslan: Daar bestaat geen twijfel over. Rouhani heeft zich tot nu toe gehandhaafd omdat hij kon aantonen dat voorzichtige dialoog met het Westen nieuwe kansen biedt voor Iran. Dat werkte met president Obama. Maar met een onvoorspelbare president in het Witte Huis, die liegt en verdraait om Iran te isoleren en nieuwe sancties te kunnen afkondigen, is een beleid van dialoog en engagement veel minder verkoopbaar in Iran.

Ik ben er van overtuigd dat er gevierd wordt bij de conservatieven van de harde lijn in Iran en ik verwacht dan ook een campagne waarin een hard nationalisme de boventoon zal voeren.

Rouhani was al kwetsbaar omdat de economische voordelen van zijn beleid voor de gewone Iraniër al achterbleven, niet?

Reza Aslan: Dat klopt, ja.

Toch is ook vreemd dat ook in de VS de moslims geviseerd worden. Anders dan in Europa zijn de meeste moslimimmigranten er goed geïntegreerd en economisch behoorlijk succesvol.

Reza Aslan: De president is een pathologische leugenaar met extreem narcistische trekken. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat hij om de vier à vijf minuten liegt als hij toespraken houdt. Zijn campagne was gebaseerd op racisme, xenofobie en het cultiveren van angst. Kijk naar een van zijn centrale beloften: het bouwen van een muur tussen Mexico en de Verenigde Staten om de influx van Mexicaanse migranten te stoppen.

De realiteit is dat er meer mensen uit de VS vertrekken naar Mexico dan dat er nieuwe mensen binnenkomen vanuit Mexico. Met andere woorden: het probleem bestaat niet, maar dat belet Trump niet om het te blijven herhalen en er een centraal punt van zijn propaganda van te maken. Het resultaat is dan grote delen van de blanke arbeidersklasse is gaan geloven dat de werkloosheid, de dalende levensstandaard, het verlies aan status en aanzien, dat alles de schuld was van Mexicanen en moslims.

Europeanen zouden moeten weten hoe dit scenario werkt en afloopt. Een of meerdere groepen worden de zondebok die beladen wordt met alle angsten en problemen, en vervolgens wordt iedereen van die “groep” individueel aangevallen om het verlies aan toekomst en waardigheid te wreken of goed te maken.

Wat hoop biedt, is dat zijn aanpak maar bij een beperkt aantal Amerikanen aanslaat. Vergeet niet dat zelfs Hillary Clinton 3 miljoen stemmen meer kreeg dan Donald Trump. Zijn huidige populariteit is met 36 procent de laagste ooit voor een beginnende president in zijn eerste mandaat. Het probleem is dat zijn politieke partij ook Kamer en Senaat, de andere centra van politieke macht, controleert. En die partij blijkt vandaag veel meer geïnteresseerd in macht dan in trouw aan het land of zijn grondwet.

Er is ook nog nooit zoveel verzet geweest tegen een beginnende president dan vandaag. Betogingen, blokkades, juridische acties: wat Trump al over zich gekregen heeft, is ongezien in de VS, toch?

‘Vergeet niet dat zelfs Hillary Clinton 3 miljoen stemmen meer kreeg dan Donald Trump’

Reza Aslan: Dat klopt. Dé grote uitdaging nu is dat links en het centrum zich moeten verenigen rond enkele kernpunten, en bereid moeten zijn hun verschillen even opzij te zetten. Want het zijn die verschillen die Trump in staat gesteld hebben president te worden, onder andere door het niet onaanzienlijke aantal mensen die verkozen niet te gaan stemmen, omdat ze niet wilden kiezen tussen Trump en Clinton.

Het is nu wel duidelijk dat dat een vergissing was, want er is een onnoemelijk groot verschil tussen een liberale president waarmee je het oneens kan zijn en een fascist die de hele grondwet bij het vuilnis wil zetten, en ons misschien zelf in een nieuwe oorlog zal leiden.

We zijn terechtgekomen in een echte noodtoestand en dan moet het bestrijden van de echte vijand voorrang krijgen op het uitklaren van onderlinge verschillen. En massaal en eenstemmig verzet kan wel degelijk resultaten opleveren, dat bleek al een paar dagen na het afkondigen van het inreisverbod, toen de regering de regeling begon aan te passen en bijvoorbeeld mensen met green cards opnieuw toeliet.

De beweging die onmiddellijk na de eedaflegging en na het afkondigen van de migratieban op gang kwam, is geen beweging die gestuurd wordt vanuit de Democratische Partij.

Reza Aslan: Neen, en dat is echt een teken van hoop. De Democratische Partij is gedwongen om bij te benen als ze bij dat verzet wil horen. Dat merk je ook aan de verharde houding tegenover de benoemingen die Trump wil doen. Door de hoorzittingen te boycotten hopen de Democratische parlementsleden duidelijk te maken dat deze regering een probleem heeft met haar legitimiteit en draagvlak.

Het belangrijkste vandaag is dat we Trump niet mogen “normaliseren”: hij was geen normale kandidaat, hij is geen normale president. Het is toch niet normaal dat de president bij zijn eerste publieke optreden, op de plek waar CIA-agenten geëerd worden die voor het vaderland gestorven zijn, vooral praat over de omvang van het publiek op zijn eedaflegging? Of die op de herdenking van Martin Luther King één zin besteedt aan de Amerikaanse held en de rest van de tijd besteedt aan zichzelf. Trump hoort gewoon niet op deze positie.

Ook al is hij, volgens de Amerikaanse kieswetten en -procedures, wel degelijk wettelijk verkozen.

Reza Aslan: Als een kandidaat die drie miljoen stemmen minder krijgt dan de andere kandidaat toch wint, dan is er een ernstig probleem met de procedure. Dat is duidelijk. Maar het is toch ook veelbetekenend dat er op dit moment drie verschillende parlementaire onderzoeken lopen en dat vijf verschillende inlichtingendiensten bezig zijn met dossiers in verband met de campagne van Trump. En da gaat het niet alleen over eventuele tussenkomsten van Rusland via internet, maar ook over een mogelijke ontmoeting van mensen uit zijn campagne met Russische agenten. En die parlementaire onderzoeken worden geleid door Republikeinen, waarvan bijlange niet iedereen gelukkig is met het schrappen van sancties tegen Rusland door Trump.

‘Het belangrijkste vandaag is dat we Trump niet mogen “normaliseren”: hij was geen normale kandidaat, hij is geen normale president’

Stel dat die onderzoeken negatief uitdraaien voor de president, en dus grond voor afzetting zou kunnen bieden, zal hij dan toelaten dat ze gefinaliseerd en gepubliceerd worden? Zijn reactie op de dienstdoende minister van Justitie en haar verzet tegen de migratieban was duidelijk: ontslag.

Reza Aslan: Een van de onderzoeken loopt in de Senaat en wordt geleid door twee Republikeinen die hem rauw lusten: John McCain en Lindsay Graham. Hun patriotisme is veel groter dan hun behoefte om steun te krijgen van Trump bij de verkiezingen van 2018. Ze kunnen iedereen oproepen die ze willen, ze kunnen alle documenten opvragen de ze nodig achten.

Trump heeft trouwens nog andere problemen, waaronder vooral de vermenging van zijn internationale zakelijke belangen en zijn politieke mandaat. De grondwet verbiedt de president welk soort inkomen dan ook te ontvangen van buitenlandse regering. Met zijn zakenimperium overtreedt hij die regel. Alleen durft de Republikeinse Partij met haar meerderheid in Kamer en Senaat niet ingan tegen de macht van de president. Ik vrees dus dat we zullen moeten wachten tot er in 2018 meer Democraten verkozen worden en de meerderheid in ten minste één van de kamers van kleuren verandert.

Zullen de Democraten daartegen meer hebben dan het verzet tegen Trump? Zullen ze een geloofwaardig alternatief bieden aan de vele kiezers die Trump stemden uit diepe onvrede met de status-quo, die hen sowieso uitsluit?

Reza Aslan: Ik denk het wel. Deze beweging zal of kan de Democratische Partij veranderen zoals de Tea Party de Republikeinse partij omvormde tot wat ze vandaag geworden is. De partij moét antwoorden formuleren die tegemoetkomen aan de massa die zich genegeerd voelt en die effectief uitgesloten werd van de voordelen van een groeiende economie.

Het voordeel is ook dat Trump eerst beloofde dat hij het land zou teruggeven aan “het volk” en vervolgens de rijkste regering ooit bij elkaar bracht, met vier miljardairs. En zij gaan de grootste belastingverlaging voor de rijken de dit land ooit gezien heeft. Daarom geloof ik dat veel van de Amerikanen die er in geluisd zijn met Trumps retoriek over de vergeten middenklasse, nu gaan zien dat ze helemaal geneukt worden door deze regering.

Is er kans dat er een derde partij opkomt, zoals met de Progressieve of Populistische Partij aan het einde van de 19^de eeuw, toen de robber barons ook zowel de economische als de politieke macht in handen hadden?

Reza Aslan: Een derde partij maakt binnen het huidige verkiezingssysteem geen kans. Het tweepartijensysteem is in beton gegoten. Maar de identiteit van de partijen en hun standpunten is dan weer veel vloeibaarder. Zoals de Republieken van vandaag nauwelijks nog lijken op die van Reagan of zelfs George W. Bush, zo kan ook de Democratische Partij een heel ander gelaat krijgen dan het vrijhandelsgelaat van de voorbije decennia.

Bernie Sanders zal de ideoloog zijn die deze verandering aanstuurt, en de meeste mensen die nu kandidaat zijn voor het voorzitterschap van de National Democratic Convention komen uit zijn kring of delen zijn ideeëngoed.