‘Corruptie vergroot de ongelijkheid, verdiept de armoede en verergert de werkloosheid’

MO* sprak over sociaal ondernemen, waardig werk en goed bestuur met de Zuid-Afrikaanse minister van Handel en Industrie, Ebrahim Patel. ‘Sociale economie is voor Zuid-Afrika noodzakelijk, want ze creëert meer banen per investering en is per definitie inclusiever.’ In de context van extreme ongelijkheid, blijvende armoede en grote werkloosheid, zijn dat belangrijke troeven.

De aanleiding voor het gesprek was het bezoek van Vlaams minister-president Geert Bourgeois aan minister Patel, en de ondertekening van een Memorandum van Overeenstemming voor het ontwikkelen van een beleid voor sociale economie in Zuid-Afrika. Er wordt een departement binnen het ministerie opgericht, bijgestaan door expertise vanuit de IAO. Vlaanderen voorziet daarvoor een budget van maximaal 1,324 miljoen euro over de volgende drie jaar.

CC Gie Goris (CC BY NC 2.0)

Zuid-Afrikaanse minister van Handel en Industrie, Ebrahim Patel. ‘Als wij een beleid rond sociale economie willen ontwikkelen, dan is dat niet als alternatief voor een mainstreameconomie die corrumpeert’

Sociaal ondernemerschap is een manier om sociale, economische en ecologische uitdagingen aan te pakken, waarbij inclusieve groei, algemeen welzijn en sociale inclusie worden bevorderd

De Vlaamse ontwikkelingssamenwerking zegt dat ze sociaal ondernemerschap wil stimuleren als ‘een belangrijke manier om sociale, economische en ecologische uitdagingen aan te pakken, waarbij inclusieve groei, algemeen welzijn en sociale inclusie worden bevorderd, in lijn met de duurzame ontwikkelingsdoelen. Bovendien draagt sociaal ondernemerschap bij tot jobcreatie, vooral op een lokaal niveau, en tot democratische participatie en het verbeteren van basisdienstverlening in Zuid-Afrika.’

In een gesprek dat we vorig jaar hadden met de Zuid-Afrikaanse onderzoekster Kerryn Krige, definieert zij sociaal ondernemerschap als een manier om ‘sociale meerwaarde te creëren door de manier waarop je een bedrijf opzet en runt. Het is niet louter een kwestie om het gat in de markt te vinden – bijvoorbeeld: mensen hebben behoefte aan schoon drinkwater – maar de vraag wordt: wat kan ik doen om een maatschappelijke behoefte te beantwoorden op zo’n manier dat ik mijn organisatie zelf draaiende kan houden. Het is een mix van activisme met ondernemingszin.’

Het plan om een beleid te ontwikkelen rond sociale economie wordt afgesloten tussen drie partners: twee overheden en een multilaterale organisatie. Waarom wordt het middenveld niet betrokken?

Ebrahim Patel: Om te beginnen is het heel belangrijk te onderlijnen dat wij een plan willen ontwikkelen voor een sociale econome in Zuid-Afrika. Sociaal ondernemerschap is daar één element van, maar daarnaast zijn coöperatieve bedrijven, spaar- en kredietclubs, jongerenprogramma’s en andere initiatieven even belangrijk. Bovendien zijn de partijen voor deze overeenkomst misschien beperkt tot drie institutionele spelers, maar het echt beleidsvoorbereidende werk zal gebeuren in commissies, waar vakbonden en niet-gouvernementele organisaties een hele belangrijke rol zullen spelen. Zij zijn tenslotte drijvende krachten bij het opbouwen van een sociale economie.

CC Gie Goris (CC BY NC 2.0)

Waste2Food: een onderneming met sociaal, economisch en ecologisch doel

Is de optie om werk te maken van sociale economie meer dan een fraaie manier om toe te geven dat de Zuid-Afrikaanse overheid faalt in haar dubbele taak om voor noodzakelijke economische groei te zorgen én die groei eerlijk te verdelen onder de bevolking?

‘Sociale economie creëert meer banen per investering en is per definitie inclusiever’

Ebrahim Patel: Zuid-Afrika is de meest geïndustrialiseerde economie van het Afrikaanse continent, maar tegelijk stellen we vast dat er werkloosheidsgraad is van 36 procent. Ik hoef er geen tekening bij te maken dat dit zorgt voor schrijnende ongelijkheid en armoede. Zelfs als we een economische groei realiseren van 5-6 procent per jaar, dan volstaat dat nog niet om op korte termijn die kloof te dichten.

Daarom is het belangrijk om in te zetten op sociale economie, want die creëert meer banen per investering en is per definitie inclusiever. In een omgeving van sociale economie krijgen jongeren meer kansen om hun creativiteit te vertalen in productieve inzet, waardoor ze scheppers van waarde en welvaart worden, in plaats van ontvangers van hulp en ondersteuning. Sociale economie is immers ook gericht op economische groei, maar realiseert die op kleinere schaal, met meer begrip voor de eigenheid en kwetsbaarheid van elke mens, en is ook makkelijker te realiseren in landelijke omgevingen.

Als een regering uitdrukkelijk inzet op samenwerking met bedrijven, wordt ze dan niet nog kwetsbaarder voor corruptie -als die overtreffende trap nog mogelijk is in Zuid-Afrika?

Ebrahim Patel: Corruptie is een heel belangrijk aandachtspunt. Een deel van de verklaring van de corruptie in Zuid-Afrika gaat ongetwijfeld terug naar de Apartheidsperiode, toen er als gevolg van de internationale sancties intern heel grote economische concentratie ontstond, met uitzonderlijk grote toegang voor bedrijven tot de politieke besluitvorming. Maar dat is geenszins een vergoelijking voor wat er vandaag gebeurt.

‘Corruptie vergroot de ongelijkheid, verdiept de armoede en verergert de werkloosheid’

Corruptie is een niet-onderhandelbaar kwaad dat onze economische groei schaadt en de verdeling van de opbrengst in de samenleving onmogelijk maakt. Corruptie vergroot de ongelijkheid, verdiept de armoede en verergert de werkloosheid. Wij mogen en kunnen daarom niet aanvaarden dat het geld dat geïnvesteerd wordt in de nationale ontwikkelingsdoelen wegvloeit naar privérekeningen.

Als wij een beleid rond sociale economie willen ontwikkelen, dan is dat niet als alternatief voor een mainstreameconomie die corrumpeert. De regering moet in alle gevallen integriteit tonen in haar relaties met de zakenwereld en de bedrijven. De overheid moet reguleren, zorgen dat er geen kartels met prijsafspraken of ongezond grote monopolies ontstaan, en garanderen dat er een zo gelijk mogelijk speelveld is voor de markteconomie. De Zuid-Afrikaanse regering kan en moet meer doen tegen corruptie dan vandaag gebeurt.

CC Gie Goris (CC BY NC 2.0)

Designer aan het werk in Philippi Village, een sociaal bedrijvencentrum in Kaapstad

U hebt een lange ervaring binnen de IAO, de organisatie waarmee u het sociale economiebeleid ook wilt vormgeven. Centraal in de visie van de IAO staat het concept waardig werk. Dat lijkt erg ver weg van de realiteit in Zuid-Afrika, waar informele arbeid wijd verbreid is en waar arbeidsconflicten in de formele sector heel hard gespeeld worden.

Ebrahim Patel: We hebben wat dat betreft in Zuid-Afrika een heel duidelijke wake-up call gekregen met het mijnwerkersconflict in Marikana, dat in 2012 resulteerde in tientallen doden en veel meer gewonden. Als het beleid wat blind geworden was voor de uitdagingen waar ook mijnwerkers voor staan, dan zorgde dat conflict ervoor dat onze ogen opnieuw wijd open gingen.

Toch blijven die uitdagingen complex en moeilijk op te lossen op korte termijn. Nelson Mandela zette ooit een Arbeidsmarkt Commissie op en die concludeerde dat de kern van het Apartheidsbeleid -migratiearbeid, economische apartheid en wegwerparbeid- niet verdwenen was met het einde van de Apartheid. Ook vandaag nog zien we veel migratie vanuit het arme platteland naar de steden, waardoor de stedelijke bevolking erg snel aangroeit en veel jonger is dan de rurale bevolking.

Migratie is een belangrijke uitdaging voor Zuid-Afrika?

‘De migratiecrisis die de Europese Unie verdeelt en de publieke opinie zo beroert, is een zomerse picknick in vergelijking met de uitdagingen waar Zuid-Afrika voor staat’

Ebrahim Patel: De migratiecrisis die de Europese Unie verdeelt en de publieke opinie zo beroert, is een zomerse picknick in vergelijking met de uitdagingen waar Zuid-Afrika voor staat. [nvdr: De jongste cijfers spreken over 3,3 miljoen inwoners die in het buitenland geboren zijn, op een totaal van ongeveer 52 miljoen inwoners. Veel migratie-arbeid ook, met name vanuit Lesotho. Met ongeveer 62.000 asielaanvragen per jaar, is Zuid-Afrika het land in Afrika met het meeste individuele asielaanvragen (top drie herkomstlanden: Zimbabwe, Ethiopië en DRCongo). In de jaren rond 2010 was de jaarlijkse instroom zelfs rond de 220.000 asielzoekers.]

De Somaliërs zijn op een bepaald moment in grote getale in Zuid-Afrika terecht gekomen en hebben heel succesvol netwerken van wijkwinkeltjes -spaza shops- opgezet, waardoor veel Zuid-Afrikaanse winkeliers uit de markt geconcurreerd zijn. We zijn nu bezig met een marktonderzoek om beter te begrijpen waardoor het relatieve succes van die buitenlandse winkeliers te verklaren valt, en wat daaruit te leren valt voor de Zuid-Afrikaanse retail.

CC Gie Goris (CC BY NC 2.0)

Alex Arts Market is een etalage voor jonge ontwerpers in Alexandra Township, Johannesburg

Wij staan als regering bovendien voor de opdracht om alle uitdagingen tegelijk aan te pakken: de historische armoede en uitsluiting, de verdieping daarvan vandaag, de rurale leegloop en de internationale migratie richting Zuid-Afrika. Dat betekent onder andere dat we veel meer sociale gezinswoningen moeten bouwen en aanbieden, maar ook dat we in ons antwoord moeten uitgaan van het zwakke sociale zekerheidssysteem dat Zuid-Afrika heeft. Daarin is elke werknemer met een vast loon immers zelf een vorm van sociale zekerheid voor een netwerk aan verwanten.

De werkelijkheid is echter dat Zuid-Afrika in de periode tussen maart 2009 en oktober 2010, toen de wereldwijde economische crisis ons het hardst trof, meer dan een miljoen banen verloren heeft zien gaan, onder andere in de mijnbouw. Dat alles doet niets af van de opdracht om waardig werk voor iedereen te realiseren, maar het stelt wel heel luid de vraag hoe dat waargemaakt kan worden. Hoe combineren we de opdracht om menselijkheid voor iedereen te realiseren en tegelijk prioriteit te geven aan het oplossen van de problemen van Zuid-Afrikaanse burgers?

Zuid-Afrika worstelt met de immigratie uit andere Afrikaanse landen, maar heeft tegelijk open grenzen nodig omdat het voor zijn economische groei ook afhankelijk is van diezelfde Afrikaanse landen?

Ebrahim Patel: Dat klopt. Afrika is intussen de grootste afzetmarkt voor producten en diensten uit Zuid-Afrika. Zeker 250.000 banen zijn afhankelijk van de export naar Afrikaanse landen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.