‘Wij FARC-leden beseffen dat we leed hebben veroorzaakt’

Colombia kende de voorbije jaren een bewogen periode. Het vredesakkoord met de FARC katapulteerde het land tot wereldnieuws, maar de duurzaamheid van het akkoord hangt aan een zijden draadje. Veel hangt af van de nieuwe president, senatoren en parlementsleden die in mei verkozen zullen worden.

‘Ik heb er geen moeite mee om mijn verontschuldigingen aan te bieden aan de slachtoffers van het conflict in Colombia.’ Aan het woord is Victoria Sandino, die binnenkort als een van de vijf afgevaardigden van de FARC de rol van senator zal opnemen. ‘Wij FARC-leden beseffen dat we leed hebben veroorzaakt bij verschillende burgers, maar we verwachten dat de overheid ook haar aandeel in het conflict erkent en bereid is om haar verantwoordelijkheid te nemen.’

Alternatief in plaats van gewapend

Hoe staat het anno 2018 met de implementatie van de akkoorden van Havana die twee jaar geleden tussen de FARC en de Colombiaanse overheid zijn afgesloten?

Victoria Sandino: Als ik er een percentage zou op moeten plakken, dan denk ik dat zo’n 20 procent van de akkoorden geïmplementeerd zijn. We mogen niet vergeten dat Colombia nu in een verkiezingsjaar zit waardoor we extra vertraging oplopen. Het akkoord heet niet voor niets historisch.

‘In het vredesakkoord staat ook zeer duidelijk dat leden van de FARC politiek zouden kunnen participeren bij de volgende legislatuur’

We hebben een einde kunnen maken aan een langdurig en bloedig conflict in ons land, dat hopen we althans. In het vredesakkoord staat ook zeer duidelijk dat leden van de FARC politiek zouden kunnen participeren bij de volgende legislatuur.

Daarom hebben we onze groepering een nieuwe naam gegeven. Voortaan staat de FARC voor fuerza alternativa revolucionaria del comun (oftewel alternatieve strijdkrachten van de gemeenschap) Voorheen stond FARC voor Revolutionaire Gewapende Strijdkrachten van Colombia.

We krijgen de garantie dat we minstens 5 senatoren en minstens 5 volksvertegenwoordigers krijgen, maar we hopen dat de bevolking ons steunt en voor ons stemt, waardoor we met meer vertegenwoordigers in het parlement zullen zitten. Ik sta als derde op de lijst, dus normaalgezien ga ik sowieso naar de senaat.

Vrede in kritische fase

Zijn er naast de politieke realisaties ook andere belangrijke verwezenlijkingen gebeurd?

Victoria Sandino: Ik ben lid van CSIVI, de commissie van de opvolging, stimulering en verificatie van de implementatie van het Vredesakkoord. De implementatie van het akkoord bevindt zich momenteel in een kritische fase.

Intussen zijn er al veertien maanden verstreken na het akkoord en tot nu toe heeft de regering de overgangszones nog niet bezocht. Bovendien vertonen deze zones ernstige tekortkomingen. Er is nog steeds een gebrek aan drinkwater, elektriciteit en basisvoorzieningen. Ik zou nog duizend andere voorbeelden kunnen opnoemen, maar in het algemeen komt het erop neer dat alle verschillende stappen grote vertragingen hebben opgelopen.

In Havana hadden we afgesproken dat er in het parlement 34 nieuwe wetten versneld zouden gestemd worden, maar het parlement heeft uiteindelijk slechts 12 wetten via de fasttrackregeling gestemd.

Nochtans had president Juan Manuel Santos de mogelijkheid om via decreten ook een aantal thema’s van deze wetten te kunnen implementeren, maar hij heeft dit niet gedaan. Een van de belangrijkste hervormingen voor ons is het eerste punt van het vredesakkoord, namelijk de landbouwhervorming.

De wijze waarop deze hervorming zal gebeuren en wie eigenaar van de gronden zal worden is cruciaal voor ons. Hierover is er echter nog geen enkel politiek debat gevoerd.

De grond van de zaak

Victoria Sandino: Veel academici en universitairen hebben ondertussen al aangehaald dat het niet de FARC is die de aanleiding vormt voor de decennialange oorlog, maar de grote ongelijkheid die er tot op de dag van vandaag aanwezig is in Colombia. Daarnaast stond er in het vredesakkoord dat er in het parlement 16 zetels zouden gereserveerd worden voor vertegenwoordigers van slachtoffers van zowel de FARC als de staat.

De huidige parlementsleden hebben dit voorstel eenvoudig naast zich neergelegd. Het conflict heeft meer dan 200.000 mensen het leven gekost en zorgde voor 8 miljoen vluchtelingen. Slechts 16 mensen zouden geselecteerd worden om de stem van al deze slachtoffers te vertegenwoordigen, maar de traditionele partijen zagen dit als een gevaar en hielden het voorstel tegen.

Een andere moeilijkheid is het feit dat er nog 600 FARC guerrillero’s en guerrilera’s in de gevangenissen van Colombia zitten. Van zodra de overgangszones naar transitiezones zouden veranderen, zouden deze gevangen deze zones kunnen vervoegen.

‘Als onze ex-guerrillastrijders een faire kans zouden krijgen om hun capaciteiten te ontwikkelen, zouden ze ook economisch productief kunnen zijn’

Ondertussen zijn de overgangszones van naam veranderd en noemen ze nu ‘Espacios Territoriales de Capacitación y Reincorporación (ETCR)’, maar in de praktijk is er niets veranderd. De overheid heeft de naam veranderd in de hoop dat de problemen zouden verdwijnen.

Als we vragen wanneer de volgende stappen zullen ondernomen worden, antwoorden ze mañana (vertaald: morgen), maar iedereen weet wat dit betekent. Tot nu toe is er nog geen enkel project door de Colombiaanse overheid gefinancierd. In Macarena loopt er een project, maar dat wordt gesteund door de Peruaanse en Noorse overheid en door enkele privé-investeringen.

Als onze ex-guerrillastrijders een faire kans zouden krijgen om hun capaciteiten te ontwikkelen, zouden ze ook economisch productief kunnen zijn. We zijn ervan overtuigd dat een re-integratie in de maatschappij en deelname aan het reguliere arbeidscircuit mogelijk is, maar we hebben het gevoel dat de Colombiaanse elite op zoek is naar redenen om oorlog te blijven voeren.

Ze zullen het niet altijd luidop zeggen, maar veel elite hebben omwille van economische redenen baat bij oorlog. Het komt hen beter uit als onze mensen oorlog zouden blijven voeren dan dat ze hen integreren in de Colombiaanse maatschappij. Ons enige wapen is echter het woord en wij zullen er alles aan blijven doen om het vredesakkoord te respecteren en na te leven.

Waar de lijken liggen

Hoe staan de sociale leiders ervoor anno 2018?

Victoria Sandino: Sinds 2015 zijn er nog 200 sociale leiders, zowel mannen als vrouwen, vermoord. Ook na het vredesakkoord zijn er nog 40 ex-guerrillero’s vermoord. De regering van Juan Manuel Santos maakt zich sterk dat de paramilitairen niet meer actief zijn, maar de werkelijkheid is dat de territoria waar de FARC nu niet meer actief is, ingenomen worden door paramilitairen.

‘Slachtoffers vertelden ons dat ze het vooral belangrijk vonden te weten waar de lijken van hun geliefden lagen en zekerheid te krijgen dat deze oorlog zou stoppen’

Nog erger is dat er daar mensen worden vervolgd en geëxecuteerd, omdat de paramilitairen de controle over deze gebieden wil verwerven. Ex-president Alvaro Uribe Velez zei jaren geleden al dat wat er in Colombia gebeurde geen intern conflict was, maar terrorisme van verschillende groeperingen. Hij verzweeg het feit dat er ook terrorisme door de Colombiaanse staat werd gepleegd.

Ondertussen heeft onze aanvoerder Rodrigo Lodoño in Cartagena in 2016 publiekelijk zijn verontschuldigingen aangeboden voor de pijn en de ellende die deze oorlog heeft veroorzaakt.

Tijdens de onderhandelingen in Havana hebben we met verschillende slachtoffers gesproken en zij vertelden ons dat ze het vooral belangrijk vonden te weten waar de lijken van hun geliefden lagen en de zekerheid te krijgen dat deze oorlog zou stoppen zodat hun kinderen al die ellende niet zouden moeten meemaken.

Waarheid en gelijkheid: niet voor iedereen

Victoria Sandino: De oorlog heeft slachtoffers aan alle kanten van het conflict veroorzaakt. Burgers, soldaten en strijders zijn hier het slachtoffer van geworden. Onze kameraad Alfonso Cano is hier een voorbeeld van. Hij werd vermoord nadat er een bombardement was geweest en dus niet tijdens een gevecht.

We zijn goed geïnformeerd en het is ook publiek geweten dat president Juan Manuel Santos de opdracht heeft gegeven om Alfonso Cano te vermoorden. Hij is vermoord nadat hij al door het leger was gevangengenomen, wat als een oorlogsmisdaad kan beschouwd worden. Op zo’n moment moet een mensenleven gerespecteerd worden en dat was niet het geval.

Tijdens het onderhandelen van de akkoorden werd er afgesproken dat alle oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen voor het speciale vredestribunaal JEP (Jurisdicción Especial para la Paz) zouden berecht worden. Ondertussen heeft de politieke elite hier ook wijzigingen aan gebracht.

Ze hebben afgesproken dat alleen nog maar de rechtstreeks betrokken personen gestraft zouden worden. Dit wil zeggen dat alleen soldaten of guerrillero’s nog berecht kunnen worden. Politici of privépersonen die paramilitairen hebben gefinancierd worden hierdoor buiten schot gehouden. Ik vind het vreemd dat de waarheid en gelijkheid niet voor iedereen gelden. Het zou nochtans een basisregel voor een staat moeten zijn dat iedereen gelijk is voor de wet.

Verpletterende verantwoordelijkheid

Hoe komt het dat de essentie van het speciale vredestribinaal JEP is veranderd?

Victoria Sandino: Vroeger werden alle betrokken partijen verplicht om zich bij de JEP te verantwoorden, maar nu is het verplichtend karakter alleen nog maar voor de rechtstreeks betrokkenen. Ze moeten dus zelf afwegen of ze al dan niet melding maken van hun betrokkenheid bij oorlogsmisdaden.

‘Het is een gevaarlijk precedent, want hierdoor krijgt een gewone mens steeds minder vertrouwen in de rechtsstaat’

Welke politici of privépersonen gaan openbaar verkondigen dat ze paramilitairen geholpen of gefinancierd hebben? Ik ben er zeker van dat dit niet zal gebeuren. Het is een gevaarlijk precedent, want hierdoor krijgt een gewone mens steeds minder vertrouwen in de rechtsstaat.

Politici kunnen zich nu misschien wel verschuilen, maar ze beseffen niet dat ze een verpletterende verantwoordelijkheid voor de toekomst van ons land dragen. Als burgers de rechtsstaat niet vertrouwen, zullen er snel nieuwe conflicten ontstaan.

Open deur

Hoe bereidt u zich voor om uw mandaat als senator op te nemen?

Victoria Sandino: Ik reis naar verschillende steden en dorpen en probeer er zoveel mogelijk rechtstreekse communicatie met de burgers te hebben. Ik luister graag naar de mensen en probeer hen duidelijk te maken dat de FARC senatoren hun stem in de senaat zullen gebruiken om de belangen van de burgers te verdedigen.

Ik denk dat het enorm belangrijk is dat het vertrouwen in politici weer hersteld wordt. Als FARC hebben we een compromis met de Colombiaanse bevolking en met niemand anders. We hebben niets te maken met de corruptieschandalen zoals die van Odebrecht, die schering en inslag zijn bij de bestaande elite en politici.

Ik heb me ook al voorgenomen dat ik meer dan acht uur per dag mijn kantoor zal openstellen voor de burgers uit alle verschillende regio’s die met mij wensen te spreken. Ik wil met iedereen kunnen spreken en mijn basishouding zal respect zijn. Ik beschouw mezelf niet als een speciale persoon. Ik heb deze opdracht van de FARC gekregen en nu ga ik mijn best doen.

Ik weet dat de debatten in de senaat heftig zullen zijn, maar daar is niets aan te doen. Ik zal proberen om met mijn argumenten mijn standpunt op een respectvolle manier duidelijk te maken. Gelukkig bestaan er ondertussen sociale media waardoor alles geregistreerd kan worden. We weten nu al zeker dat als er voorstellen zouden komen om de sociale zekerheid aan te tasten, we ons hiertegen zullen verzetten. We zijn tegen meer privatisering van onderwijs en gezondheidszorg.

Je moet weten dat een gemiddelde Colombiaan vaak twee jobs moet uitoefenen om te kunnen rondkomen. De staat moet iedereen veiligheid, onderwijs en gezondheid kunnen bieden zodat iedereen gelijke kansen heeft. Ons basisprincipe is dat iedereen gelijk behandeld moet worden.

Nogmaals sorry

Heeft u zelf ook al uw verontschuldigingen uitgesproken tegenover de slachtoffers?

Victoria Sandino: Jazeker! Via deze weg wil ik nogmaals sorry zeggen voor de slachtoffers die door dit conflict zijn gevallen. We moeten echter leren om te vergeven en te verzoenen als we een betere toekomst willen. We moeten niet aan onszelf denken, maar vooral aan onze kinderen.

De bestaande elite zou ook moeten leren om hun eigenbelang opzij te zetten in functie van de belangen van de Colombiaanse kinderen. We hebben met de FARC onze wapens neergelegd en zijn niet langer meer een fuerza armada (gewapende kracht), maar gaan op zoek naar een fuerza alternativa (alternatieve kracht).

We gebruiken nu onze stem om met woorden de belangen van onze gemeenschap te verdedigen.