EUROPEES SOCIAAL FORUM

De chaos en het gedrum op de openingsdag van het Europees Sociaal Forum tonen meteen aan dat de organisatoren niet helemaal klaar waren om de 20.000 mensen uit 65 verschillende landen op te vangen in Noord-Londen. Onder die deelnemers zijn ook heel wat landgenoten: het ABVV heeft zelfs een stand in de grote hal Alexandra Palace en de afgevaardigden van het ACV zijn van ver herkenbaar aan hun groene sjaaltjes -een nuttig attribuut, want in de grote hallen is het, ondanks de vurige debatten, soms behoorlijk koud. De Belgische Noord-Zuidbewegingen trokken zelfs naar Londen met een succesverhaal: de positieve stemming in het parlement van het Tobintaksvoorstel.
Voor het eerst is racisme, discriminatie en antifascisme een volwaardig en centraal thema op het Europees Sociaal Forum. Sabby Dhalu van de Britse organisatie Unite Against Fascism vindt het de hoogste tijd dat de andersglobalisten een alliantie aangaan met de minderheden in Europa. ‘Het succes van rechtse en fascistische partijen in Europa neemt sterk toe en daarmee ook de sociale onlusten. Vele Europese overheden reageren daarop door een repressief beleid te voeren tegen vluchtelingen en migranten. Een ander onrustwekkend probleem is de rechtstreekse aanval die na 11 september door politici is ingezet tegen moslims. Die aanpak zal het succes van extreemrechts niet afremmen, maar eerder doen toenemen.’ Het ESF praat nu wel over de islamitische wereld en de rol van de moslimgemeenschap in Europa, maar moslims en moslima’s zijn zeker niet massaal aanwezig in het publiek. ‘
De lage opkomst van moslims en van allochtonen is vooral te wijten aan het feit dat het om een betrekkelijk nieuwe alliantie gaat’, denkt Anas Altikriti, woordvoerder van de Muslim Association of Britain. ‘Bovendien valt de eerste dag van het ESF spijtig genoeg samen met de eerste dag van de ramadan.’
Karen Chouhan van de Britse ngo 1990 Trust, die werkt rond relaties tussen verschillende gemeenschappen, merkt op dat er nog niet veel kleur aanwezig is op dit Forum. ‘Het is nog te veel een “witte” en links intellectuele beweging’, zegt ze. ‘Dat verrast me toch wel, vooral in zo’n multiculturele stad als Londen, waar 38 procent van de inwoners geen blanke huidskleur heeft.’ Chouhan had liever wat meer minderheidsgroepen vertegenwoordigd gezien, maar denkt dat een groot deel van de allochtonen ervan overtuigd is dat het ESF geen aandacht heeft voor onderwerpen als racisme en discriminatie.
‘Hopelijk wordt dit thema op de volgende fora een nog belangrijker agendapunt. Het ESF geeft ons immers de kans relaties aan te gaan met vakbonden, anti-oorlogsbewegingen en allerlei andere organisaties over de nationale grenzen heen. Alleen door samenwerking en solidariteit kunnen we een verschil maken in deze wereld. Volgend jaar zullen we het ESF vroeger en beter voorbereiden en onze achterban aanmoedigen om massaal aanwezig te zijn. Wij geloven sterk dat minderheden recht hebben op zelforganisatie, maar veel linkse bewegingen zien de strijd voor een andere wereld nog steeds te veel als een klassenstrijd alleen.’

Een stille revolutie

Tariq Ramadan was er al bij vorig jaar in Parijs en ook op dit ESF spreekt hij op haast elk debat dat met islam te maken heeft. Tariq Ramadan doceert aan de universiteit van Fribourg in Zwitserland en schreef talrijke boeken rond islam in Europa. Hij duidt zijn inzet door er op te wijzen dat er miljoenen moslims leven in Europa en dat het daarom, voor iedereen die een andere wereld wil, heel belangrijk is om de dynamiek van die aanwezigheid te begrijpen.
‘Vraag ons niet minder moslim te zijn om meer Europees te worden. We kunnen beide zijn. En de moslims moeten op hun beurt begrijpen dat ze niet meer islamitisch worden door de Europese cultuur te verwerpen. Dat is een totaal verkeerde houding die gepromoot wordt door een minderheid die spijtig genoeg alle media-aandacht krijgt, waardoor de indruk ontstaat dat die tendens dominant is binnen de islamitische gemeenschap in Europa en ver daarbuiten.’
Tariq Ramadan denkt dat het Europees Sociaal Forum een heel belangrijke evolutie toont. ‘Op het eerste ESF, in 2002 in Firenze, waren moslims afwezig. Vandaag zijn we hier en dat is een “stille revolutie” die aantoont dat moslims in Europa de taal, de psychologie en het collectief geheugen van het land waarvan zij deel uitmaken, beginnen te kennen en te begrijpen. Die evolutie blijft onzichtbaar in de media, maar wordt voelbaar op dit ESF. Deelnemen aan het ESF betekent ook dat we bruggen bouwen, dat we de hand reiken aan de rest van de samenleving. Het is belangrijk dat de moslims het voortouw nemen in de strijd voor rechtvaardigheid, wederzijds begrip en respect, en dat we allianties vormen met andere sociale bewegingen.’
Ook Jean-Pierre Dubois, vice-voorzitter van de Franse Liga voor de Mensenrechten, vindt dat racisme en discriminatie centrale en volwaardige thema’s moeten zijn voor de andersglobaliseringsbeweging. Karen Chouhan voegt daaraan toe: ‘Als we werkelijk geloven dat een andere wereld mogelijk is, dan moeten we het hebben over een wereld die vrij is van alle vormen van discriminatie.’

Geen nevenprobleem

In een opiniebijdrage in The Guardian, mediasponsor van het ESF, schrijft Susan George: ‘We moeten de “E” in het ESF ernstig nemen, onze allianties versterken en uitmaken op welke manier we onze krachten kunnen bundelen… De aanval [vanwege neoliberale krachten] op de Europese burgers, op de welvaartsstaat en zelfs op de sociale samenhang is ver gevorderd. Het ESF heeft geen overschot aan tijd om zich met nevenproblemen bezig te houden.’
Karen Chouhan is het daarmee eens, al legt ze wellicht andere klemtonen: ‘De neoliberale politiek van het welvarende Noorden heeft negatieve implicaties voor het verarmde Zuiden. Dat globale racisme wordt weerspiegeld in de manier waarop minderheden behandeld worden in Europa en het Westen.’ Chouhan en anderen vinden dat er eigenlijk geen aparte workshops zouden moeten zijn over racisme of diversiteit.
‘We praten over een ander wereld, over verzet tegen oorlog, over de positie van vrouwen, over de Noord-Zuidtegenstellingen, noem maar op. Je kan er toch niet aan voorbijgaan dat discriminatie aan de basis ligt van al deze problemen. Debatten over racisme en discriminatie trekken de aandacht niet weg van de sociale, economische of politieke thema’s, maar leveren juist een grote bijdrage tot een beter begrip van de mechanismen van een neoliberale politiek en de daarmee gepaard gaande globalisering.’