Honderden burgerslachtoffers bij herovering Raqqa (maar niet door Belgische bombardementen, claimt minister)

In de hoofdstad van haar zogenoemde kalifaat gebruikt terreurbeweging Islamitische Staat (IS) de burgerbevolking als menselijk schild, waardoor luchtaanvallen van de Westerse coalitie honderden burgerslachtoffers maken. De Belgische F-16’s maken deel uit van die coalitie, maar maken volgens het ministerie van Defensie geen burgerslachtoffers. Kan dat? 

Foto: Mahmoud Bali (CC0)

Een SDF-strijder overschouwt een vernietigd gebied in de buurt van Raqqa

‘IS hield ons gevangen als ratten; Ze blokkeerden alle uitgangen terwijl bommen en raketten op ons neerdaalden vanuit de lucht.’

Dat vertelde Hala, een inwoner van de stad aan de onderzoekers van Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie trok donderdag aan de alarmbel met een rapport waaruit blijkt dat er massaal burgerslachtoffers vallen in de strijd om het laatste grote bolwerk van IS in Syrië.

De burgerbevolking van Raqqa zit vast tussen drie dodelijke vuren

De burgerbevolking zit er vast tussen drie dodelijke vuren. IS-strijders verschansen zich opzettelijk in woonwijken en burgers die proberen vluchten worden neergeschoten. Zij die daar toch in slagen moeten nog voorbij de vele mijnenvelden en boobytraps die de terreurbeweging doorheen de stad heeft gelegd. Sluipschutters en checkpoints maken ontsnappen zo goed als onmogelijk.

Die woonwijken worden door de aanwezigheid van IS-strijders “tactische doelwitten” en worden gebombardeerd door de internationale coalitie geleid door de VS. Zij controleren het luchtruim van Raqqa-stad. De Syrische Democratische Strijdkrachten, een militieleger van Koerdische en Arabische strijders, vormen de grondtroepen van het gezamenlijke Raqqa-offensief en hebben het stadscentrum volledig omsingeld. 

Dodelijk omsingeld

Halfweg juli begonnen de door Rusland gesteunde Syrische regeringstroepen ook nog eens luchtaanvallen uit te voeren op de dorpen en vluchtelingenkampen ten zuiden van de stad.

De dodelijke insluiting zorgt voor veel burgerslachtoffers. Volgens Airwars, een onderzoeksbureau dat de burgerslachtoffers monitort in de strijd tegen terreur in Libië, Syrië en Irak, kwamen vorige maandag 146 burgers om bij luchtaanvallen van de coalitie. Dat markeerde de dodelijkste dag sinds het begin van het beleg in juni.

‘We zijn extreem bezorgd om het lage aantal burgers dat erin slaagt de stad te ontvluchten’ - Kathy White van Artsen Zonder Grenzen 

De burgers die er toch in slagen uit de klauwen van IS te ontsnappen, moeten de rivier de Eufraat oversteken om uit de stad te geraken. IS-strijders gebruiken die vluchtroute echter ook. ‘We beschieten elke boot de we zien’, zei luitenant-generaal Townsend in een interview met The New York Times. Burgers worden gewaarschuwd met pamfletten die boven de stad gedropt worden, maar in alternatieve vluchtroutes wordt niet voorzien. In het Amnesty-rapport getuigt de tante van de vijftienjarige Mohamed Nour dat de boot van haar neefje samen met een vriend geraakt werd door een projectiel uit de lucht toen ze de rivier probeerden oversteken. Volgens de getuigen overleefde geen van beide jongens.

Die praktijk wordt zwaar bekritiseerd in het rapport van Amnesty International. Ook de VN-adviseur inzake Syrië riep vorige week ook op om te stoppen met het beschieten van boten, en om een gevechtspauze in te lassen om de bevolking te kunnen ontzetten, voorlopig zonder respons van de coalitie.

‘We zien dat Amerikaans president Trump zijn generaals vrij spel geeft’, zegt David Criekemans, professor internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen: ‘IS verslaan was een belangrijke campagnebelofte van hem, en hij heeft zijn generaals de instructie gegeven om hem die overwinning zo snel mogelijk te bezorgen.’

Volgens professor Criekemans maakt het deel uit van de strategie van IS om de coalitie zoveel mogelijk burgerslachtoffers te laten maken. Dat kan dan in de volgende fase van de strijd gebruikt worden om steun te verkrijgen en strijders te ronselen. ‘Onder Obama zagen we toch dat er een grotere gevoeligheid was voor woonwijken te bombarderen, of toch voor de perceptie ervan.’

‘IS verslaan was een belangrijke campagnebelofte van Trump, en hij heeft zijn generaals de instructie gegeven om hem die overwinning zo snel mogelijk te bezorgen.’

Op onderstaande grafiek is te zien hoe sinds het aantreden van Trump in januari het aandeel burgerslachtoffers van de Westerse coalitie gestegen is in vergelijking met die van de luchtaanvallen van Rusland, dat bombardeert ter ondersteuning van de Syrische regeringstroepen.

België maakt ook deel uit van de Westerse coalitie tegen IS. Momenteel zijn vier Belgische F16’s actief in Irak en Syrië. Minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) gaat er prat op dat die missies een efficiëntie van honderd procent hebben, en dat ze nog geen enkel burgerslachtoffer tot gevolg hebben gehad.

Tijdens een persconferentie van Defensie begin juli werd bekendgemaakt dat België al 871 luchtaanvallen had uitgevoerd tijdens zijn campagne in Irak en Syrië. Uit internationaal onderzoek van officiële Amerikaanse en VN-data over luchtmissies in Afghanistan, Pakistan en Jemen blijkt dat gemiddeld één burger gedood wordt per 7 tot 10 luchtaanvallen. De officiële instanties van het Amerikaans leger houden het bij 1 slachtoffer per 40 luchtaanvallen. Hierbij moet wel genoteerd worden dat de Amerikaanse luchtmacht andere rules of engagement hanteert dan de Belgische.

België voerde al minstens 871 luchtaanvallen uit in Irak en Syrië, internationaal onderzoek toont aan dat gemiddeld één burger gedood wordt per zeven tot tien luchtaanvallen.

Volgens cijfers van Airwars vindt 84 procent van de Syrische burgerdoden door luchtaanvallen van de coalitie in of rond Raqqa plaats. In de buurt van de Iraakse stad Mosoel valt 85% van de Iraakse burgerslachtoffers. Op onderstaande infografiek van de Belgische Defensie is te zien dat onze F-16’s het afgelopen jaar zeer actief waren in beide regio’s.

Afbeelding: ministerie van Defensie

Het actieterrein van de Belgische F-16-missies tussen 1 juli 2016 en 28 juni 2017. 48 procent van de missies vond plaats boven Mosoel, 38 procent langs de Syrisch-Iraakse grens en 14 procent in de buurt van Raqqa.

‘Er is geen enkel formeel rapport dat eenduidig burgerslachtoffers toewijst aan ons land’, vertelt woordvoerster van minister Vandeput, Laurence Mortier, aan MO*. Gevraagd hoe die statistische onwaarschijnlijkheid te verklaren valt, antwoordt Mortier: ‘België heeft zich voorgenomen om geen burgerslachtoffers te maken en handelt daar ook naar. We hanteren zeer strikte rules of engagement en we hebben een red card holder  dat de opdrachten die wij toegewezen krijgen van de coalitie verifieert. Pas als zij groen licht geven vliegen wij uit. Er worden ook opdrachten geweigerd.’

Precisiebommen niet geleverd

In november 2016 zei Majoor-Generaal van de Belgische Luchtmacht Frederik Vansina dat er voor de strijd om Mosoel nieuwe precisiebommen besteld waren die bruikbaar zijn in dichtbevolkte gebieden. Tot die bommen geleverd waren zouden zijn manschappen opdrachten in woonzones moeten weigeren. Vorige maand echter gaf minister Vandeput in het parlement toe dat die bestelling niet voor 2019 zal geleverd worden.

Zoals de kaart aantoont zijn de Belgische F-16’s zeer actief geweest in de buurt van Mosoel. De woordvoerster van Defensie wilde er niet verder op ingaan, omdat er ‘geen details worden gegeven over specifieke missies.’

Airwars linkte België twee weken geleden aan twee incidenten waarbij burgerslachtoffers vielen. Dit volgens een anonieme ‘hooggeplaatste Belgische ambtenaar.’ Minister Vandeput zei daarop geen weet te hebben van enige lopende onderzoeken naar burgerdoden waarbij België betrokken zouden zijn.

Behalve de VS heeft nog geen enkel ander lid van de Westerse coalitie toegegeven dat het burgerslachtoffers heeft gemaakt.

Zijn woordvoerster dtelt dat Defensie twee cases overmaakte aan het federaal parket. Dat zou na een vooronderzoek geoordeeld hebben dat verder onderzoek niet nodig was.

België is niet het enige land dat claimt een propere lei te hebben. Behalve de VS heeft nog geen enkel ander lid van de Westerse coalitie toegegeven dat het burgerslachtoffers heeft gemaakt. Afgelopen mei moesten de Amerikaanse autoriteiten toegeven dat er in de maanden voordien 80 burgerslachtoffers vielen door luchtaanvallen van andere coalitieleden. Nog steeds nam geen enkel land de verantwoordelijkheid op.

Volgens de officiële communicatie van Operatie Inherent Resolve zijn er tot op heden 624 burgerslachtoffers gevallen. Onderzoeksbureau Airwars schat dat er minstens 5.117 burgerdoden aan de Westerse coalitie toe te schrijven zijn.

Geen transparantie

België blijft dus bij ook bij de claim dat het nog geen burgerdoden gemaakt heeft. De bewering valt niet te weerleggen omdat we, na Bahrein, het minst transparante land zijn van de coalitie. België communiceert nauwelijks over operatie Desert Falcon en geeft achteraf geen informatie over locatie, datum en gebruikte munitie van zijn luchtaanvallen.

Dat is om het militair personeel te beschermen zegt woordvoerster Laurence Mortier: ‘We geven alle details aan de bevoegde commissie in de Kamer. Als we exacte locaties gaan prijsgeven is dat heel makkelijk terug te brengen tot onze individuele piloten.’ 

Burgerbescherming is niet enkel een morele plicht maar ook van militair-strategisch belang volgens 11.11.11

In Raqqa blijft het intussen bommen regenen en worden gebouwen waarin hele families worden gegijzeld met de grond gelijk gemaakt.

In haar rapport vraagt Amnesty International de coalitie om geen zware munitie in dichtbevolkte gebieden te gebruiken. Er wordt ook gevraagd om de lokale bevolking te waarschuwen bij bombardementen. Er wordt vooral gepleit om meer veilige evacuatieroutes voor burgers te voorzien en ze te helpen bij het vluchten. Dat gebeurt nu nauwelijks volgens het rapport.

Betere burgerbescherming is niet enkel een morele plicht maar ook van militair-strategisch belang als de coalitie IS op een duurzame manier wil verslaan zegt Willem Staes van 11.11.11: ‘Burgerslachtoffers ondermijnen de legitimiteit en de lokale steun van de coalitie. Tegelijk speelt het IS-propaganda in de kaart. Als er niet onmiddellijk werk wordt gemaakt van burgerbescherming zal het gedachtegoed van de terreurgroep ondergronds blijven sluimeren en is het een kwestie van tijd eer IS 2.0 opduikt.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijft over klimaat, conflict en geopolitiek

    Willem schrijft over klimaatopwarming, conflicten en geopolitiek. Geografisch volgt hij voornamelijk, maar niet uitsluitend, Afrika en het Midden-Oosten.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.