Condoomgebruik en hiv-tests nog veel te laag in Afrika

De doelstelling die Afrika in 2030 wil halen rond het gebruik van condooms en het testen op hiv, is nog lang niet in zicht. Onderzoek in 38 Afrikaanse landen bevestigt: het continent zit niet op schema om aids effectief een halt toe te roepen.

De kans dat Afrikaanse landen tegen 2030 de streefcijfers voor hiv-tests haalt, is amper 12,1 procent. Voor condoomgebruik is dat 28,5 procent. Hiv is het virus dat de ziekte aids veroorzaakt.

Doel: aidsepidemie beëindigen

Het programma van de Verenigde Naties rond hiv en aids (Unaids) lanceerde in 2014 ambitieuze doelen om de aidsepidemie tegen 2030 te beëindigen. De doelstellingen die voorgesteld werden, leken toen haalbaar: in 2030 moest 95 procent van de mensen met hiv/aids een diagnose hebben en 95 procent van de patiënten moest vlot aan medicatie (aidsremmers) geraken.

De studie richtte zich op 38 Afrikaanse landen en 1.456.224 seksueel actieve volwassenen in de leeftijd van 15 tot 49 jaar. De metingen werden uitgevoerd tussen 2003 en 2018.

‘Hoewel veel landen een stijgende trend kennen op vlak van hiv-testen en condoomgebruik, verloopt het jaarlijkse stijgingspercentage te traag, waardoor de kansen om de Unaids-doelstellingen te halen erg laag zijn’, zegt Stuart Gilmour, coauteur van het onderzoek en hoogleraar biostatistiek en bioinformatica aan de St. Luke’s International University in Japan.

Jonge vrouwen onevenredig getroffen

In 2019 waren er volgens Unaids wereldwijd 690.000 aidsdoden en 1,7 miljoen nieuwe besmettingen. In Afrika gaat het in een kwart van de besmettingen om jonge vrouwen en tienermeisjes uit Afrika ten zuiden van de Sahara. Nochtans maakt deze leeftijdsgroep hier maar tien procent van de totale bevolking uit.

‘Uit ons onderzoek blijkt dat er nog veel meer inspanningen nodig zijn om hiv onder controle te krijgen in Afrika’

De studie werd recent voorgesteld op de 2021 HIV Conferentie voor Preventie-onderzoek. In zeven landen werd er zelfs een achteruitgang opgetekend wat betreft het jaarlijks aantal uitgevoerde hiv-tests: Benin, Congo-Brazzaville, Gambia, Ghana, Guinee, Madagaskar en Sierra Leone. In Tsjaad, Madagaskar, Niger en Zuid-Soedan worden er ook opnieuw minder condooms gebruikt in vergelijking met de vorige onderzoeksperiode.

Meer tests nodig

De studie toont ook hoopgevende scores voor verschillende landen. Als de positieve trends zich daar blijven voortzetten, schatten de modellen mooie cijfers voor het aantal hiv-tests tegen 2030 voor Eswatini (92,6 procent), Lesotho (90,5 procent) en Oeganda (90,5 procent). Voor het condoomgebruik wordt de top-3 van landen volgens de schatting: Eswatini (85 procent), Lesotho (75,6 procent) en Namibië (75,5 procent).

Hoewel er ook behoorlijk wat vooruitgang werd geboekt de afgelopen jaren, toont deze studie dat de dekkingsgraad voor hiv-tests nog zodanig laag is dat de Unaids-doelstellingen tegen 2030 in de meeste gevallen niet gehaald zullen worden.

‘Uit ons onderzoek blijkt dat er nog veel meer inspanningen nodig zijn om hiv onder controle te krijgen in Afrika’, zegt Gilmour. ‘Hiv kan niet geëlimineerd worden tenzij er op zeer grote schaal wordt getest en het risicogedrag zeer laag wordt gehouden. Het is dus heel belangrijk om de trends te kennen inzake tests en het gebruik van condooms. Enkel zo kunnen we inschatten of Afrikaanse landen op schema zitten om de 2030-doelen te halen: hiv controleren of elimineren.’

Aandacht voor aids verslapt

Afrikaanse landen moeten zelf beslissen hoe ze hun middelen inzetten in de strijd tegen hiv, maar vanuit internationaal perspectief moet ook herbekeken worden waar er nog extra kan geholpen worden, vindt Gilmour.

‘De aandacht voor hiv en aids is de laatste tien jaar wat weggeëbd, maar nieuwe inspanningen zijn nog hard nodig als we hiv willen elimineren in de toekomst.’

Linda-Gail Becker, hoogleraar infectieziekten aan de Zuid-Afrikaanse Universiteit van Kaapstad, zegt dat de bevindingen wijzen op een groter probleem.

‘Testen en condooms vormen de basis van de hiv-respons. Als we niet op schema liggen om aan deze twee fundamentele aspecten te voldoen, dan maak ik me grote zorgen over veel andere zaken, zoals behandeling en de preventiedoelstellingen’, zegt ze.

Volgens Becker moet elk land zijn eigen hiv-situatie herzien en beslissen over een antwoord op maat dat zowel invloed heeft op nieuwe infecties als op de vermindering van het aantal zieken en sterfgevallen.

‘We hebben nog veel te doen in Afrika op het gebied van aids. Hoewel covid-19 ons allemaal hard heeft getroffen, moeten we kort op de bal blijven spelen wat betreft de epidemie die ons voorheen al eens op onze knieën heeft gebracht’, zegt ze.

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner SciDev.net