Achter hoge aantal tienerzwangerschappen in Paraguay schuilt seksueel misbruik

Amnesty International vestigt in een recent rapport de aandacht op recordcijfers van tienerzwangerschappen in Paraguay. Tussen 2019 en 2020 zijn minstens duizend meisjes van 14 jaar oud of jonger bevallen. Dat is het gevolg van wijdverspreid seksueel geweld en de beperkende abortuswetten in het land.

In Paraguay bevallen elke dag gemiddeld twee meisjes tussen 10 en 14 jaar oud. Dat stelt Amnesty International in een recent rapport getiteld ‘Het zijn meisjes, geen moeders’.

In Latijns-Amerika is Paraguay een van de landen met het hoogste aantal tienerzwangerschappen. Het kampt daarbij al jaren met hoge cijfers van seksueel geweld en kindermishandeling en heeft strenge abortuswetten.

‘De rechten van deze meisjes worden geschonden.’

Tussen 2019 en 2020 zouden minstens 1000 meisjes van 14 jaar of jonger bevallen zijn. In 2019 alleen kregen meer dan 12.000 tienermeisjes van 15 tot 19 jaar oud een kind. Volgens Amnesty International doet Paraguay niet het nodige om deze “epidemie” van tienerzwangerschappen af te remmen.

‘De rechten van deze meisjes worden geschonden. Ze worden gedwongen hun zwangerschap verder te zetten en krijgen geen enkele steun van de overheid na de bevalling’, aldus Christopher Alford van Amnesty International.

Seksueel misbruik

De mensenrechtenorganisatie wijst erop dat seksueel misbruik mee aan de basis ligt voor het hoge aantal tienerzwangerschappen. 80% van het seksueel misbruik zou binnen het eigen gezin plaatsvinden, wordt in het rapport gesteld. Dat misbruik zou bovendien vooral voorkomen bij arme gezinnen, met een inheemse achtergrond, zegt Alford.

Als dat misbruik leidt tot zwangerschap, moeten de slachtoffers die zwangerschap gedwongen uitdragen. Vanaf een zeer jonge leeftijd nemen de meisjes dan al een moederrol op.

Sommigen van hen belandden in een opvangtehuis voor tienermoeders. Die worden vaak uitgebaat door religieuze instellingen. De meisjes komen vaak terecht in slechte woonomstandigheden, met ontoereikende medische zorg en een beperkte bewegingsvrijheid.

Zo komen de jonge moeders in een vicieuze cirkel van armoede terecht. Ze stoppen vroegtijdig met school, gaan op de informele arbeidsmarkt werken of doen onbetaald huishoudelijk werk, illustreert Alford. Als ze nadien willen terugkeren naar de maatschappij verloopt dat vaak bijzonder moeizaam. Er is dan de stigmatisering van familie, leerkrachten en werkgevers.

Seksuele relaties tussen meisjes en volwassen mannen worden steeds meer genormaliseerd, alarmeert Amnesty International.

In 2018 werd in Paraguay een wet aangenomen die seksueel geweld moest voorkomen en uitgebreide zorg voor slachtoffers moest garanderen. Maar, zo geeft Amnesty International aan, die wet wordt in de praktijk amper gehandhaafd. In 2019 ontving het Openbaar Ministerie van Paraguay dagelijks bijna 12 meldingen van seksueel geweld bij kinderen.

Seksuele relaties tussen meisjes en volwassen mannen worden steeds meer genormaliseerd, alarmeert Amnesty International in het rapport. Vooral wanneer de man het meisje en haar familie financieel kan ondersteunen. Alford spreekt daarom van seksueel en gendergerelateerd geweld dat structureel aanwezig is binnen alle lagen van de maatschappij.

Gebrek aan preventie

Behalve misbruik is er ook gebrek aan preventie, stelt de mensenrechtenorganisaties. Er is te weinig seksuele voorlichting en te weinig toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten.

Het belang van seksuele voorlichting werd nochtans benadrukt in Paraguays zogenaamde kinder- en adolescentiecode, een wet inzake de rechten van het kind. Maar het programma voor die voorlichting werd in 2011 stopgezet. Vooral in religieuze onderwijsinstellingen is de informatie over seksuele en reproductieve gezondheid misleidend en niet wetenschappelijk onderbouwd, vertelden getuigen aan Amnesty.

Andere initiatieven van de Paraguyaanse overheid om misbruik tegen te gaan zijn vaak onderbemand en krijgen onvoldoende financiering, vertelden personeelsleden van die initiatieven aan Amnesty. Het gaat onder meer om gemeenteraden gericht op de rechten van kinderen en adolescenten of volksgezondheidsprogramma’s voor kwetsbare families.

Restrictieve abortuswetten

In 2015 beviel een meisje van 11 van een kind. De overheid weigerde een abortus, met de steun van de katholieke kerk. Op haar tiende raakte ze zwanger van haar stiefvader. Maar haar zwangerschap werd niet als ‘risicovol’ beschouwd. ‘Meisjes onder de 14 jaar oud lopen nochtans altijd een risico als ze een zwangerschap moeten uitdragen’, zegt Alford.

Dit is het gevolg van de strenge abortuswetten in Paraguay. Ze behoren tot de meest extreme in Latijns-Amerika. In zo goed als alle omstandigheden is abortus strafbaar. Alleen wanneer het leven van de moeder in gevaar is, is abortus toegestaan. Verkrachting, ongewenste zwangerschap en armoede worden niet beschouwd als wettelijke redenen voor een abortus in het overwegend katholiek en conservatief land.

‘Conservatieve religieuze groeperingen hebben veel invloed in het land. Maar dit gaat over de hele maatschappij. Het parlement riep zich in 2019 nog uit tot een “pro-life parlement”. Zo krijg je onvermijdelijk een zeer strenge abortuswetgeving’, aldus Alford.

Gedwongen zwangerschap is een marteling

Meisjes onder 15 jaar oud lopen 4 keer meer kans om te overlijden door complicaties tijdens de zwangerschap, zoals een vroeggeboorte. Bij 1 op 10 gevallen van moedersterfte in Paraguay gaat het om meisjes tussen 10 en 19 jaar oud. 13% zijn het gevolg van onveilige abortussen, becijferde Amnesty International in het rapport.

‘Iemand dwingen een zwangerschap verder te zetten is een vorm van mishandeling, zeker als dat het gevolg is van verkrachting.’

‘Meisjes hebben recht op een leven zonder geweld. Iemand dwingen een zwangerschap verder te zetten is een vorm van mishandeling, zeker als dat het gevolg is van verkrachting. Dit kan als marteling worden beschouwd’, zegt Amerika-directeur bij Amnesty International Erika Guevara-Rosas.

Er zijn niet alleen de fysieke gezondheidsproblemen, ook psychologisch hebben de slachtoffers het zwaar, aldus Alford. Slachtoffers van seksueel geweld worden vaak niet gehoord en geloofd zonder forensisch bewijs. Vaak wordt de schuld bij henzelf gelegd.

Ze moeten hun verhaal jarenlang en telkens opnieuw vertellen aan verschillende zorgverleners of rechters. Daardoor herbeleven ze steeds hun trauma en kunnen ze dat niet verwerken. Hun verhalen worden daarnaast ook geregeld doorgespeeld aan de media, wat tot een onherstelbare vertrouwensbreuk leidt met hun zorgverleners.

Alford meent dat de autoriteiten de prioriteit alleen legt bij het verzamelen van bewijzen om daders te kunnen vervolgen, als meisjes al aangifte doen van seksueel geweld. De behoeftes van slachtoffers staat nooit voorop.

Lees ook

Argentinië begint het nieuwe jaar onder feministische impuls met legalisatie van abortus

De groene golf

Het debat over abortus en vrouwenrechten kreeg in Latijns-Amerika afgelopen jaren steeds meer momentum. Hoge cijfers van tienerzwangerschappen en seksueel geweld zijn in de hele regio te vinden, benadrukt Alford. De campagne ‘Meisjes, niet moeders’ van Amnesty International wordt daarom in heel Latijns-Amerika gevoerd.

De grote mobilisatie van feministische bewegingen in de regio wordt ook wel de “Groene Golf” genoemd. Het aanzwellende protest had al politieke impact met gewijzigde wetten, zoals in Argentinië waar abortus tot de 14de week volledig werd gelegaliseerd. Dat is ook al het geval in Cuba, Uruguay en sommige deelstaten van Mexico en Guyana.

In andere landen nam de repressie uit rechts-conservatieve hoek toe. Zo stemde het parlement in Honduras dit jaar nog een totaalverbod op abortus in de grondwet.