Iraakse minister van Water vraagt dringend een regionaal waterakkoord

Irak dreigt uit te drogen door ontwikkeling Turkije en Iran

© Karim Abraheem

De weelderige moerassen van Zuid-Irak staan nu droog in sommige zomers

2018 zou nog maar eens een cruciaal waterjaar kunnen worden voor Irak. Dit jaar voltooit en vult buurland Turkije immers de Ilisu-dam op de Tigris. Het betekent een zoveelste aanslag op de watertoevoer naar Irak, zeggen de Irakezen.

Eerder werd de Eufraat, die naast de Tigris de belangrijkste levensader van het tweestromenland vormt, al ingedamd door Syrië en Turkije. Het lag aan de basis van een lange conflictperiode tussen de drie landen. Zo betwistte Turkije, waar de Eufraat ontspringt, het internationaal karakter van de Eufraat.

Irak is extreem kwetsbaar voor waterschaarste als gevolg van de klimaatverandering en menselijke activiteit

Een regionaal waterakkoord bestaat niet, maar in 1994 legden Syrië en Turkije onder VN-vleugels wel minimumnormen vast voor de waterverdeling van de Eufraat naar Irak en Syrië. Hoe dan ook verloor Irak volgens de Iraakse minister van Water, Hassan Janabi, door de indamming — die in de jaren tachtig begon — tot vandaag 40 tot 45 procent watertoevoer via de Eufraat.

Daar komt nu de Ilisu-dam van de Tigris bovenop, een rivier die überhaupt al zichtbaar laag staat door de extreme hitte en grote droogte van de voorbije jaren. De impact ervan vormt een bedreiging voor de landbouw, maar ook voor de moeraslanden in Zuid-Irak. Deze natuurregio — de vogelrijke moerassen werden in 2016 door de VN in de lijst van werelderfgoed opgenomen — staat al jaren onder druk door de klimaatverandering, zeggen deskundigen.

Volgens de Wereldbank is Irak een van de landen die wereldwijd het meest kwetsbaar zijn voor waterschaarste als gevolg van de klimaatverandering en menselijke activiteit. Nog volgens de Wereldbank zal het algemene Iraakse watertekort in 2030 37 procent bedragen

© Karim Ibraheem

Ook de Iraakse moerassen worden bedreigd

Voor MO*-journaliste Tine Danckaers samen met fotograaf Karim Abraheem naar de moerassen in Zuid-Irak trok, kon ze in Bagdad kort spreken met de Iraakse minister van Water, Hassan Janabi. Onderwerp van gesprek: water en droogte, zaken waar Irak respectievelijk te weinig en te veel van heeft.

Op vraag van Irak stelde Turkije het vullen van de dam, oorspronkelijk voorzien voor maart, met drie maanden uit. Wat betekent dat voor Irak?
Minister Hassan Janabi:
Maart, het begin van de lente, is een cruciale periode voor onze watertoevoer. Net dan nemen we water af om op te slaan in reservoirs. Turkije is ingegaan op ons verzoek. Dat appreciëren we, maar tegelijk dringt zich een akkoord over de gegarandeerde watertoevoer daarna op. Het moet verder gaan dan enkel de bilaterale kortetermijnafspraken die we nu hebben. Want nu al beleeft onze gehele watertoevoer harde tijden. Het voorbije jaar was bovendien opnieuw een zeer droog jaar met een enorm watertekort. In de voorbije zomer bereikten we hitterecords en een zeer hoge verdampingsgraad in centraal en zuid-Irak. In de zomer hebben we volgens onze berekeningen meer dan 4 miljard kubieke meter water verloren in de moerassen.

Ook Iran sneed in jullie watertoevoer.
Minister Hassan Janabi
: Iran heeft inderdaad ook rivieren ingedamd, zoals de Kleine Zab en de Diyala, die op Iraans grondgebied ontspringen en naar ons land stromen. Het gaat om kleinere dammen, zeker in vergelijking met de Ilisu-dam, maar door de veelheid ervan is ook de impact van de Iraanse dammen groot. Het gaat namelijk om een reductie van 50 procent watertoevoer naar ons land.

‘Over water valt niet te onderhandelen. Je kan dat bijvoorbeeld niet zomaar in een soort water-voor-olie-akkoord stoppen.’

De Ilisu-dam, zo claimen de Turken, is enkel voor energieopwekking, niet voor irrigatie. En dus zou de dam geen gevolgen hebben voor de watertoevoer naar Irak.
Minister Hassan Janabi:
Het klopt dat waterkrachtenergie, met een voorziene capaciteit van 1200 Megawatt, één van de doelen is voor de Ilisu-dam. En natuurlijk heeft zo’n energieopwekking minder impact omdat de watertoevoer as such gegarandeerd blijft. Maar er zal impact zijn. Bovendien voorziet Turkije binnen het ganse Zuidoostelijke Anatoliëproject (waarvan de Ilisu-dam onderdeel is, td) ook stroomopwaarts van de dam een reeks kleinere dammen. Die zijn wèl bedoeld voor landbouw en irrigatie, infrastructuurwerken, bebossing enzovoort. De grootste, de Cizre-dam, die nog niet is gebouwd, zal wel degelijk een irrigatiedam worden. We hopen de bouw ervan te mogen tegenhouden.

© Karim Ibraheem

Minister Hassan Janabi

Wat kan Irak in deze onderhandelingsstrijd om water gooien?
Minister Hassan Janabi:
Ten eerste: over water valt niet te onderhandelen. Je kan dat bijvoorbeeld niet zomaar in een soort water-voor-olie-akkoord stoppen. Die benadering weigeren we. In het licht van internationale waterwetgeving en goed nabuurschap moeten landen samenwerken in het belang van alle partijen. Daarnaast verwelkomen we elke benadering die meer economische samenwerking verbetert en waarbinnen betere waterverdeling een onderdeel kan zijn. Nu al is de Turkse economische aanwezigheid in Irak vandaag heel zichtbaar. In het voordeel van Turkije bereikt de handel tussen de twee landen bijna 12 miljard dollar per jaar. Op vlak van economische belangen staat er dus wel degelijk veel op het spel.

Water kan ook een oorlogsinstrument zijn in uw instabiele land. In een aantal oorlogszones werden dammen vernietigd, met grote impact op lokale bevolkingsgroepen of op de vele intern ontheemden in uw land. Wat is de impact van de voorbije oorlog tegen IS op de watervoorraad?
Minister Hassan Janabi:
Natuurlijk heeft oorlog de watervoorraad van Irak ernstig beschadigd: dammen in Fallujah, Ramadi Baraj, de Mosoel-dam die even in handen was van IS… Uiteraard heeft dat impact op ons waterbeheer. Maar we hebben, met hulp van internationale donors, al deels dammen hersteld, zoals in Ramadi Baraj en Fallujah.

U verwees naar de Mosoel-dam. Maar nog voor Daesh of IS ze in handen kreeg, waren er al waarschuwingen en paniekrapporten dat ze zou breken.
Minister Hassan Janabi:
Dat is onzin. De dam is niet oud. Er is een technisch mankement, dat we kennen sinds de constructie van de dam in de jaren tachtig.

De constructie is fout?
Minister Hassan Janabi:
Nee, hoor, de constructie en de uitvoering — de bouw van de dam ­— waren perfect. De integriteit van de dam is met andere woorden intact. We hebben wel een probleem met de fundering van de dam, te wijten aan de samenstelling van de grond en natuurlijke stoffen die inwerken op de funderingen van de dam. We moeten constant gaten en scheuren bijvoegen met aangepast materiaal dat meteen verhardt als het wordt aangebracht. Dat proces is al bezig sinds 1986.

© Karim Ibraheem

De Tigris is een belangrijke levensader van de Iraakse moerassn

Dus er was nooit een reële dreiging dat de dam zou breken? Nochtans haalde die dreiging het wereldnieuws.
Minister Hassan Janabi:
Internationale media publiceerden inderdaad idiote berichten over de Mosoel-dam. Sinds ik aan het hoofd van dit ministerie sta heb ik daar komaf mee gemaakt. We hebben een internationale conferentie georganiseerd over de Mosoel-dam. Ik heb daarbij duidelijk gemaakt aan de Irakezen en de internationale opinie dat we alles onder controle hebben èn dat we transparant werken. De zondvloed is dus niet voor morgen, zoals men denkt te weten. Tegelijk, je moet daar niet flauw over doen: elke dam is op de een of andere manier kwetsbaar. Er zijn zoveel zaken die de constructie kunnen beïnvloeden, overal ter wereld. Denk maar aan de recente aardbevingen in november 2017, die de Darbandikhan- and Dokan-dammen hebben gedestabiliseerd.

‘Het lijdt geen twijfel dat de waterschaarste, net als bij de landbouw, milieu en economie, ook de staat van de moerassen zal beïnvloeden’

In de moerassen in Zuid-Irak daalt het waterpeil, met nu al gevolgen voor de mensen en hun kuddes die er leven. Wat doet de Iraakse regering om de moerassen en hun fauna en flora te beschermen?
Minister Hassan Janabi:
We zitten als ministerie dat hiervoor verantwoordelijk is, in een slechte positie. Want Irak heeft een oorlog tegen terreur op zijn grondgebied gehad, haalt nog dagelijks doden onder het puin van Mosoel. Op dit moment zetten we de moerassen, als watergebruiker, op dezelfde lijn van landbouw en huishoudelijk gebruik enzovoort. We voorzien systematisch dagelijks watertoevoer voor de moerassen en voor hun voortbestaan. Maar het lijdt geen twijfel dat de waterschaarste, net als bij de landbouw, milieu en economie, ook de staat van de moerassen zal beïnvloeden. Dat de moerassen door de UNESCO zijn opgenomen in de lijst van werelderfgoed, is een bijkomend argument dat we onze buren alleen maar kunnen voorleggen bij onze vraag om gegarandeerde watertoevoer te respecteren en garanderen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Dan is er nog de enorme vervuiling, ook van de watervoorraden. In Bagdad kan je er niet naast kijken: de bergen zwerfvuil in de Tigris, de afvallozingen… Wat doet u daaraan?
Minister Hassan Janabi:
Wij hebben natuurlijk regels en wetten tegen dumping, maar de controle over de naleving ervan is moeilijk. Opnieuw, ik hoef er geen tekening bij te maken dat onze veiligheidsdiensten de handen vol hebben met andere prioriteiten, zoals de strijd tegen terreur.

Zodra er op vlak van nationale veiligheid meer stabiliteit is — we zijn er klaar voor — zal dat aangepakt worden. Maar vandaag hebben we nog zoveel uitdagingen: terreur, interne vluchtelingen, sektarische verschillen en conflicten, de geopolitieke situatie.

Dit is nu eenmaal het Midden-Oosten waar niets rimpelloos verloopt, maar ik ben optimistisch. Het land komt opnieuw bij elkaar.


Dit interview kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek. Info: www.fondspascaldecroos.org

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.