Journalisten vrezen repressie door cybercrimewet in Zimbabwe

Vier jaar geleden klapte een publicist onder de schuilnaam Baba Jukwa op Facebook uit de school over intriges binnen de regerende partij Zanu-PF in Zimbabwe.

Hij wist 400.000 volgers te verzamelen met zijn onthullingen. De raadselachtige figuur, vermoedelijk een mol binnen de partij zelf, is nooit gevat en nog steeds onbekend.

Nationale veiligheid

De regering, die een lange geschiedenis van intolerantie heeft als het gaat om tegenspraak, wil komaf maken met ‘sociale media-dissidenten’ zoals Baba Jukwa.

Er zit een wet aan te komen tegen cybercrime en terrorisme, die volgens journalisten hoogstwaarschijnlijk ingezet zal worden om de kwetsbare vrijheid van meningsuiting te smoren.

‘Het leger wordt getraind om de strijd aan te binden tegen ‘cyberoorlogen die communicatietechnologie gebruiken om mensen te mobiliseren verkeerde dingen .’

Als de wet er komt, betekent dat -afgaand op verklaringen van de regering, politie en het leger- dat “misbruikers van sociale media” direct aangepakt zullen worden.

De commandant van het Nationale Zimbabwaanse Leger, luitenant-generaal Valerio Sibanda, zei onlangs in de overheidskrant Herald dat het leger getraind wordt om om te gaan met ‘cyberoorlogen waarbij informatie- en communicatietechnologie worden gebruikt om mensen te mobiliseren verkeerde dingen te doen.’

De Zimbabwaanse minister van Informatie, Media en Omroepdiensten Chris Mushowe ontkende eerder dat de wet het einde betekent van de persvrijheid.

‘Deze wet is niet bedoeld om de vrijheid van meningsuiting te stoppen of mensen het zwijgen op te leggen. Het gaat erom dat we samen met andere landen de dreiging van het terrorisme bestrijden’, verklaarde hij eind augustus tegenover de plaatselijke media.

‘We willen niet dat informatie via Zimbabwe verstuurd wordt naar andere landen, of hier de nationale veiligheid bedreigt.’

Facebook en Whatsapp mobiliseren protest

Hoewel de nieuwe grondwet de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid garandeert, hebben journalisten het nu al niet makkelijk in Zimbabwe, name als ze voor onafhankelijke media werken.

Persorganisatie Freedom House in Washington noemt Zimbabwe samen met Bangladesh, Turkije, Burundi, Frankrijk, Servië, Jemen, Egypte en Macedonië, als een van de landen waar in 2015 de persvrijheid het sterkst is afgenomen.

Sociale media bleken in de afgelopen jaren een manier voor Zimbabwanen om zich te uiten, informatie te delen en zelfs protesten te organiseren het beleid.

Journalisten in Zimbabwe krijgen nu al te maken met een reeks wetten die de toegang tot informatie beperken.

De nieuwe Wet op Computer- en Cybercrime kan een nog sterker wapen worden om de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken.

Sociale media, vooral Facebook en Whatsapp, bleken in de afgelopen jaren een toegankelijke manier voor Zimbabwanen om zich te uiten, informatie te delen en soms zelfs protesten te organiseren tegen het overheidsbeleid.

In Zimbabwe heersen voedseltekorten als gevolg van ernstige droogte. Het land heeft gevraagd om 1,6 miljard dollar voor voedselhulp en humanitaire bijstand. Meer dan 4 miljoen inwoners zullen tot de volgende oogst in maart 2017 voedselhulp nodig hebben.

De Zimbabwanen maken zich ook grote zorgen over de economische situatie. Vanwege hyperinflatie werd het in september 2009 toegestaan met buitenlandse valuta te betalen, waaronder de Amerikaanse dollar en de Zuid-Afrikaanse rand.

Eind deze maand wil de regering zelf bankbiljetten gaan uitgeven die overeenkomen met de Amerikaanse dollar, iets wat volgens deskundigen opnieuw kan leiden tot hyperinflatie.

Strijd tegen baggerjournalistiek

Dumisani Muleya, redacteur bij het private weekblad Zimbabwe Independent, zegt dat de door globalisering en technologische ontwikkeling beheerste 21ste eeuw de regeringen in de hele wereld voor twee grote uitdagingen stelt: terrorisme indammen en de nationale vrijheden beschermen.

Door technologie zijn die uitdagingen ingewikkelder geworden, waardoor er een nieuwe balans gevonden moet worden tussen veiligheid en vrijheid.

‘De Zimbabwaanse regering, die een geschiedenis heeft als het gaat om het inperken van politieke en burgerlijke vrijheden, in het bijzonder persvrijheid, moet die balans ook vinden’, zegt Muleya.

Voor het maken van een grap over president Mugabe, die nu 92 is, kun je in Zimbabwe in de cel belanden.

‘De Computer- en Cybercrime-wet moet niet gebruikt worden als middel om burgers te bespieden en het Zimbabwaanse beeld van een politiestaat nog te versterken. Hij moet de rechten van burgers juist beschermen.’

Voor het maken van een grap over president Mugabe, die nu 92 is, kun je in Zimbabwe in de cel belanden.

De organisatie Zimbabwe Lawyers for Human Rights heeft sinds 2010 meer dan 150 Zimbabwanen verdedigd die werden aangeklaagd voor het beledigen van Mugabe. In de meeste gevallen werd de aanklacht ingetrokken.

Video’s waarin de president belachelijk werd gemaakt, gingen viraal, met als gevolg dat de regering van leer trok tegen de “baggerjournalistiek” op sociale media.

Eind augustus, een paar maanden nadat onder de noemer #ThisFlag een kritische video van pastor Evans Mawawire viraal was gegaan, nam Zimbabwe het Nationale ICT-beleid aan.

Dat beleid geeft de overheid de mogelijkheid om digitale activiteiten van burgers te volgen door één bedrijf verantwoordelijk te maken voor alle internetinfrastructuur.