Kromme prijzen voor bananen moeten recht

Jaarlijks worden er in België 100.000 ton bananen gegeten, ongeveer 54 stuks per persoon. Het grootste deel van die bananen zijn afkomstig van grootschalige plantages in het Zuiden. De bananenteelt is voor verschillende kleine landen in de regio rond de Caraïben de belangrijkste bron van inkomsten uit de export. Reden genoeg voor Faitrade Belgium om tijdens de lopende Week van de Fairtrade de aandacht te vestigen op het kromste fruit.

De kostprijs van een banaan

In België zijn er 1500 verschillende Fairtrade producten in omloop, waarvan de banaan een van de meest verkochte is. Fairtrade zou boeren in staat moeten stellen zelf te investeren in hun bedrijf, hun familie en omgeving. Het Fairtrade-systeem hanteert een minimumprijs voor bananen, die hen beschermt tegen al te diepe dalen in de wereldmarktprijs. Als de wereldmarktprijs hoger ligt, dan ontvangen ze die prijs.

Naast de minimumprijs krijgen de producenten ook een ontwikkelingspremie, die ze enerzijds gebruiken om te investeren in een betere kwaliteit en productiviteit van de bananen en anderzijds voor betere gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs. In een recente Yellow Paper van Fairtrade België rekent men dat de Fairtrade-minimumprijs samen met de ontwikkelingspremie een boer minimaal 0,40 euro per kilo bananen zou moeten opleveren.

Uit een recent opinie-onderzoek bleek dat de Belgische consument de prijs van een kilogram bananen schat op 2,34 euro, maar in de realiteit ligt dat altijd een stuk lager. De zogezegde stuntbananen die supermarkten aanbieden, kosten soms slechts €1,09 per kg.

Aangezien elke andere schakel in de productie- en distributieketen ook een deel van die ene euro per kilo moet krijgen, schiet er voor de boer steeds minder over. Bij zulke lage prijzen is het de zwakste schakel, de lokale boer in het Zuiden, die wordt getroffen. Zij krijgen soms slechts 0,27 euro per kilo.

Maak de bananen recht

Het probleem van de moordende concurrentie om de banaan is niet nieuw. In 2009 signaleerde The Guardian al dat de Britse supermarktketen Asda haar bananenprijzen herhaaldelijk had laten dalen, waardoor andere ketens als Aldi en Lidl al snel dat voorbeeld volgden en zowel de industriële als de Fairtrade-bananenboeren in de problemen kwamen. Volgens een lokale bron die instaat voor Fairtrade-bananenboeren in de Caraïben hadden heel wat boeren het al opgegeven, onder andere omwille van de prijsdalingen. Asda en de andere ketens zouden daarmee nog niet eens de transportkosten kunnen dekken, stelde hij.

Het Fairtrade-systeem zorgt niet alleen voor een minimumprijs, het legt ook enkele voorwaarden op aan de boeren.

Ook Fairtrade-boeren staan dus soms nog voor uitdagingen, maar de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties publiceerde een rapport waaruit blijkt dat het Fairtrade-systeem wel degelijk iets veranderd heeft aan de gezondheid en het welzijn van de boeren.

Naar aanleiding van de problemen rond de bananenprijzen lanceerde Fairtrade België de sensibiliseringsactie ‘Trek recht wat krom is’. Zo wil de organisatie mensen aanzetten om te kiezen voor Fairtrade bananen. Lily Deforce, directeur van de organisatie Fairtrade België, deelde mee de bananen uit in het Centraal Station van Brussel.

‘Fairtrade is al heel erg aan het groeien’, vertelt ze ons, ‘de voorbije jaren is de voedingsmarkt op een zelfde niveau gebleven, terwijl Fairtrade producten met 10 procent zijn toegenomen en Fairtrade bananen zelfs met 18 procent.’

Het Fairtrade-systeem zorgt niet alleen voor een minimumprijs, het legt ook enkele voorwaarden op aan de boeren. Zo moet de productie duurzaam en milieuvriendelijk zijn, de arbeidsrechten moeten gerespecteerd worden en het systeem verwacht een democratische en transparante werkwijze. Ze worden gecontroleerd op het naleven van de regels, als ze dat doen krijgen ze in ruil een beter inkomen en een hogere levensstandaard.

109 producentenorganisaties van bananenboeren in 14 landen kunnen reeds het Fairtrade-label op hun bananen plakken. Samen produceerden ze in 2013 al het zesvoudige van de jaarlijkse bananenconsumptie in België.