Kunnen de Verenigde Naties voor vrede zorgen? Alleen als de macht radicaal verandert

Nelson Mandela is een mondiaal icoon van de strijd voor gelijke rechten en politieke vrijheid. Op 24 september organiseerden de Verenigde Naties een Nelson Mandela Peace Summit, met een politieke verklaring en een dag lang toespraken van wereldleiders die hun eigen visie op Madiba en zijn belang voor de wereld van vandaag en morgen kwamen uiteenzetten. Ook Didier Reynders deed een bijdrage.

De politieke verklaring die aangenomen werd op de Nelson Mandela Peace Summit portretteert Mandela niet als de onbuigzame tegenstander van racisme, repressie en economische ongelijkheid die hij was, maar looft hem omwille van zijn ‘qualities of humility, forgiveness and compassion, his values and his dedication to the service of humanity, as a humanitarian, in the fields of conflict resolution,  disarmament,  race  relations,  the promotion and protection of human rights, reconciliation, gender equality, the rights of children and people in vulnerable situations, as well as the upliftment of poor and underdeveloped communities. We acknowledge his contribution to the struggle for democracy internationally and the promotion of a culture of peace throughout the world.’

Ook in de toespraak van minister Reynders werd benadrukt dat Mandela zijn strijd baseerde op ‘een geloof in de Mens, in zijn vermogen tot menselijkheid, waardigheid, solidariteit en wederzijds respect’. Op die basis pleitte Reynders vooral voor een multilaterale wereldorde, waarin de wetten van het gerecht gelden in laats van het recht van de sterkste.

Mooie woorden, welke daden?

De Algemene Vergadering besluit haar verklaring over het belang van vrede, verdraagzaamheid en ontwikkeling met het lanceren van het Nelson Mandela Vredesdecennium. Is dat een terechte en passende hulde aan de man die dit jaar honderd geworden zou zijn? Zijn tweede vrouw, Graça Machel, vindt van wel, maar wil vooral weten wat er met de mooie verklaring gedaan zal worden. ‘We hebben in het verleden al vaak sterke verklaringen gehad, maar vervolgens zie je eigenlijk geen actie die overeenkomt met het soort engagement dat uitgesproken wordt.’

Ze herinnerde er in haar toespraak ook aan dat de Verenigde Naties niet opgericht werden om conflicten beter te beheren of op te lossen, maar om conflicten te voorkomen. ‘Er wordt onvoldoende geïnvesteerd in het voorkomen van conflicten. Elke keer opnieuw lijken we verrast te zijn als er weer een nieuw conflict uitbreekt -dat dan voor jaren deel gaat uitmaken van het wereldgebeuren.’

Graça Machel: ‘Wat niet normaal is, werd genormaliseerd in de wereld waarin we leven.’

Graça Machel: ‘Elke dag gaan er mensenlevens verloren, families worden uiteengerukt, en dat laat littekens na op de harten van kinderen, jongeren en moeders die aan hun lot overgelaten worden. Wat niet normaal is, werd genormaliseerd in de wereld waarin we leven.’

Het zijn op de eerste plaats overheden, zegt Machel, die moeten zorgen dat conflicten voorkomen worden. Maar de overheid alleen kan niet instaan voor het noodzakelijke helen van de kwetsuren na een conflict. Daarvoor is de bijdrage van het middenveld onmisbaar.

‘Politieke wil is een hernieuwbare energiebron’

Kumi Naidoo, secretaris-generaal van Amnesty International, bevestigt het gebrek aan politieke wil om de mooie woorden in concrete daden om te zetten. Maar daar legt hij zich niet bij neer. ‘Politieke wil is een hernieuwbare energiebron’, zegt hij. ‘En het zijn de daden van mensen die voor die hernieuwing zorgen. Als je ziet hoe jonge mensen zich vandaag inzetten, dan ben ik niet pessimistisch. Zij weten dat zij de rekening zullen betalen van het falen van de huidige politieke leiders -en met name van sommige van de machtigste landen ter wereld.

Kumi Naidoo: ‘We kunnen niet langer genoegen nemen met het veroordelen van overheden, we moeten onze eigen verantwoordelijkheid opnemen.’

‘We beleven een convergentie van crisissen. Het is niet alleen armoede, of oorlog, of klimaatverandering. Zij vormen samen een perfecte storm waarop wij als burgers, als middenveld op moéten antwoorden. We kunnen niet langer genoegen nemen met het veroordelen van overheden, we moeten onze eigen verantwoordelijkheid opnemen.’

Graça Machel antwoordt daarop dat ‘degenen die verkozen werden in een politiek mandaat de morele verantwoordelijkheid hebben om veel meer te doen om conflict te voorkomen’. Ze is het wel eens met Naidoo dat er andere en betere leiders nodig zijn. ‘De hoge bomen van de voorbije tijd vallen’, zegt ze. ‘Nelson Mandela, Kofi Annan. Desmond Tutu is er nog, maar zijn gezondheid is kwetsbaar. Dus, ja, jongeren zijn de toekomst. Maar ze moeten zich tonen, ze moeten verantwoordelijkheid nemen, ze moeten in de eerste linie van de strijd staan.’

Macht voor de 21ste eeuw

Machel voegt er verder nog aan toe dat leiderschap van onderuit of de volgehouden inzet van een sterk middenveld niet zullen volstaan. Zelfs regeringen die hun werk goed doen, zijn niet in staat om de problemen echt aan te pakken zolang ‘de architectuur van de wereldpolitiek die in 1945 ontstond blijft bestaan, want die dient de huidige wereld en de vrede vandaag niet meer.

‘Maar ik maak me geen illusie’, zegt Machel, ‘de P5 (nvdr: de permanente leden van de Veiligheidsraad) zullen hun macht niet vanzelf afgeven, en dus is het een opdracht voor de verkozen leiders van miljarden andere mensen om manieren te vinden om de macht te herdefiniëren en anders te organiseren. We moeten de macht afnemen van degenen die haar onterecht bezetten.’

 

 

De opmerkingen van Machel en Naidoo komen uit een video-interview met Sherwin Bryce-Pease in de sdg-studio van de VN.