Mensenrechten in België: twijfelachtige terreurmaatregelen en racisme

In het kader van het Universeel Periodiek Onderzoek (UPR) in de Mensenrechtenraad, gaven 104 staten op woensdag 20 januari in Genève hun aanbevelingen om het Belgische mensenrechtenbeleid te verbeteren. Vicepremier Didier Reynders vertegenwoordigde er de Belgische Staat.

In 2011 ging België al eens door de scanner. Van de 120 aanbevelingen die toen werden geformuleerd, heeft België er zich voor 88 geëngageerd. Maar Amnesty International en de delegaties in Genève maakten duidelijk dat veel van de beloftes nooit verwezenlijkt werden.

De Belgische ‘actieplannen’

Het woord ‘actieplannen’ viel meerdere malen tijdens de zitting. Al lijkt zo’n actieplan niet altijd concrete resultaten op te leveren.

Zo lauwerden de VN-delegaties bijvoorbeeld ons Nationaal Actieplan om gendergerelateerd geweld aan te pakken, maar stelden sommigen zich wel de vraag of de nodige budgetten zouden worden vrijgemaakt om dit plan te realiseren.

Verschillende delegaties toonden zich bezorgd om racisme en xenofobie.

Ook tegen etnisch profileren kunnen blijkbaar actieplannen worden opgesteld. Zo ging de heisa rond het vermeende etnisch profileren door de Belgische politie niet onopgemerkt voorbij buiten onze grenzen. Verschillende delegaties tonen zich bezorgd om racisme en xenofobie, vooral tegenover moslims en joden in België. Vicepremier Reynders uitte zijn engagement om hieromtrent – je raadt het al – een nationaal actieplan op te stellen en Nederland bood de Belgische overheid aan dit probleem samen aan te pakken.

Verder zou er zo’n nationaal actieplan in de steigers staan om ervoor te zorgen dat Belgische bedrijven geen mensenrechtenschendingen begaan, maar Reynders ging wel niet verder in op de inhoud van dit plan.

Karen Moeskops, directeur van Amnesty International in Vlaanderen: ‘Amnesty’s rapport dat enkele dagen geleden verscheen over mensonwaardige omstandigheden en kinderarbeid in de Congolese artisanale kobaltmijnen zal hopelijk nog gelezen worden alvorens het plan wordt aangenomen. Dit rapport toont op schrijnende wijze aan waarom bedrijven moeten verplicht worden hun productieketen te controleren – zeker als het gaat over dergelijke risicosectoren.’

Veel tussenkomende delegaties in Genève maanden België aan werk te maken van haar beloften uit 2011 om een mensenrechteninstituut op te richten en het facultatief protocol bij het VN-verdrag tegen foltering te ratificeren. Dat protocol voorziet in een onafhankelijke orgaan dat het gevangeniswezen controleert. Vicepremier Reynders belooft beide zaken nog tijdens deze legislatuur af te ronden.

Gebrekkig gevangenisbeleid

Het merendeel van de delegaties uitte ook ongerustheid over het gebrek aan voldoende zorg in de Belgische gevangenissen. Zo beschuldigde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens België begin 2015 nog voor de opsluiting van geïnterneerden (misdadigers met een psychische aandoening) in gewone gevangenissen. Volgens Amnesty International heeft België al vooruitgang geboekt, maar dat zou nog steeds onvoldoende zijn om het probleem helemaal weg te werken.

Verder zou de Belgische Staat in de fout zijn gegaan met uitleveringen bij risico op foltering. Iemand die foltering of mishandeling riskeert in zijn of haar thuisland, mag niet worden uitgeleverd. ‘België werd hierop aangesproken maar minister Reynders verstopte zich achter regelgeving en procedures, terwijl het probleem in de toepassing zit,’ zegt Moeskops. Wat Amnesty nog meer dwarszit, is dat Reynders leek te beweren dat diplomatieke garanties – niet bindende bilaterale beloftes over de specifieke persoon – bescherming zouden bieden in dat soort van zaken. ‘Dat klopt helemaal niet. Dergelijke garanties over foltering bieden helemaal geen bescherming’, aldus Moeskops.

Terreurbeleid vs. mensenrechten

Verschillende delegaties waarschuwden ook dat de huidige terreurmaatregelen niet in strijd mogen zijn met de mensenrechten. Didier Reynders reageerde dat respect voor mensenrechten in de strijd tegen terreur een moeilijke evenwichtsoefening is. Karen Moeskops koestert argwaan: ‘Om dat te kunnen zeggen, moet je de oefening ook effectief maken. Voorlopig stellen wij vooral vast dat er weinig acties worden genomen om respect voor de mensenrechten te garanderen.’

Na deze tweede ronde van het UPR legt Amnesty International er zich verder op toe om de aanbevelingen en gemaakte beloftes met argusogen op te volgen. ‘De meeste tussenkomsten waren pertinent en de belangrijkste problemen kwamen aan bod. We kunnen dus zeker spreken van een grondige evaluatie’, zegt Karen Moeskops. ‘Het voornaamste is dat België de problemen erkent en zich voorneemt om de mensenrechtensituatie te verbeteren. We zullen uiteraard erg waakzaam toezien op de uitvoering.’