Persvrijheid staat op de helling in Zimbabwe

Op 9 maart van dit jaar verdween Itai Dzamara, een bekende journalist en tevens mensenrechtenactivist. Hij was de aanvoerder van protesten waarin het onmiddellijke ontslag van de Zimbabwaanse president Robert Mugabe werd geëist. Tot op vandaag weet niemand waar Dzamara is.

Nu is er de arrestatie van drie reporters in dienst van de staatskrant Sunday Mail. Mabasa Sasa, Brian Chitemba en Tinashe Farawo werden op 2 november opgepakt omdat ze “onwaarheden” gepubliceerd zouden hebben. Ze hadden hoge politiefunctionarissen in verband gebracht met olifantenstroperij in het nationale park van Hwange.

‘Dit stuurt een duidelijke boodschap uit naar alle journalisten. Vooral wie voor privémedia werkt, moet op zijn tellen passen’, verklaart Terry Mutsvanga, een bekroonde voorvechter van de mensenrechten in Zimbabwe.

‘Het trieste van deze zaak is dat de arrestatie van staatsjournalisten slechts de top van de ijsberg vormt. Wij onafhankelijke journalisten worden scherp in de gaten gehouden door agenten van de staatsveiligheid’, vertelt freelancejournalist Tafadzwa Muranganwa aan IPS.

De drie zijn nu vrij op borgtocht, maar moeten zich op 27 november in de rechtbank verantwoorden voor de publicatie van leugens. Toch spreekt de grondwet uit 2013 van ‘vrije meningsuiting en vrijheid van de media’.

Angst en zelfcensuur

Enkele dagen na hun arrestatie kreeg freelancefotograaf Chrispen Ndlovu klappen van de politie in Bulawayo, de tweede grootste stad van Zimbabwe. Hij had foto’s genomen van schermutselingen tussen politie en taxibegeleiders.

‘Dit stuurt een duidelijke boodschap uit naar alle journalisten. Vooral wie voor privémedia werkt, moet op zijn tellen passen’

In juni dit jaar werd een andere Zimbabwaanse journalist, Patrick Chitongo, opgepakt en veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf omdat hij een niet-geregistreerde krant uitgaf: de Southern Mirror. Na het betalen van 200 dollar borgsom, mocht hij weer gaan.

‘Het is de terugkeer naar een oude manier van repressie, bedoeld om angst en zelfcensuur te zaaien in de media. Staatsinstellingen, waaronder de politie, tonen steeds minder respect voor justitie en de grondwettelijke bescherming van de persvrijheid’, verklaart de onafhankelijke politieke analist Rashwit Mkundu.

Foster Dongozi, de secretaris-generaal van de Zimbabwaanse Journalistenbond, is erg geschrokken. ‘We zagen in verleden al hoe journalisten van privémedia lastig gevallen werden. Maar nu ook journalisten van de staatsmedia zonder pardon aangehouden worden, beginnen we het ergste te vrezen.’

Ontradend effect

Amnesty International heeft de arrestatie van de drie Sunday Mail-reporters onmiddellijk veroordeeld. ‘Zulke zaken kunnen ontradend werken voor media die vermeende criminele activiteiten bij de autoriteiten aan het licht willen brengen’, schreef Muleya Mwananyanda, onderdirecteur van Amnesty International in Zuidelijk Afrika, in een persbericht.

Recent nog had de woordvoerder van president Mugabe uitgehaald naar freelancejournalisten, die hij ervan beschuldigt in opdracht van oppositiepartijen te werken. De interne strubbelingen binnen de regerende partij Zanu-PF zouden ook kunnen verklaren waarom er momenteel in Zimbabwe zo hard tegen journalisten wordt opgetreden: politici willen hun macht veiligstellen.

Zo lanceerde Mugabe vorige maand een aanval op de persvrijheid, door uit te halen naar privékranten die hadden bericht over de twisten die zijn partij dreigen te verscheuren.

De angst die Zimbabwaanse journalisten in haar greep houdt, sijpelt door naar de burgers. ‘Als staatsagenten zomaar journalisten kunnen oppakken, is ook onze vrije meningsuiting niet langer gewaarborgd’, meent Lina Chikosha, inwoner van een buitenwijk van Harare, de Zimbabwaanse hoofdstad.