Werkloosheid is een te hoge prijs voor schone lucht

Poolse mijnwerkers: ‘Klimaatvoorstellen EU boezemen ons angst in’

Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland CC BY-NC 2.0

Katowice, de gaststad voor de VN-klimaattop (COP24) in december, toont zich graag als groene stad in volle transformatie uit het steenkooltijdperk. Maar onder de bevolking is de sfeer gemengd, en de steenkoolsector heeft nog steeds heel wat invloed op het beleid in Polen.

Tijdens een rondleiding met journalisten in Katowice volgen brochures, video’s en flitsende presentaties elkaar in snel tempo op. Allemaal vertellen ze het groene succesverhaal van Katowice, de gaststad voor de klimaatgesprekken. De verplaatsingen gebeuren in elektrische auto’s.

‘Polen blijft grotendeels afhankelijk van de meest vervuilende fossiele brandstof. In 2015 haalde het land nog 81 procent van zijn elektriciteit uit steenkool’

In het midden van de jaren 1980 telde de stad nog veertien actieve steenkoolmijnen. Nu zijn dat er nog maar twee, en op de voormalige mijnsites zijn musea en concertgebouwen verschenen, en ook het enorme conferentiecentrum dat in december de dertigduizend vertegenwoordigers zal ontvangen uit de hele wereld.

Maar ondanks al die sluitingen blijft Polen nog steeds voor het overgrote deel afhankelijk van steenkool, de goedkoopste en meest vervuilende fossiele brandstof.

In 2015 haalde het land nog 81 procent van zijn elektriciteit uit steenkool, en de industrie heeft een sterke invloed in de politiek. Dat blijkt ook uit de keuze voor Katowice als plek voor de klimaatonderhandelingen, een keuze die veel klimaatactivisten in de gordijnen joeg.

Vakbondslui

Michał Kurtyka, voorzitter van de COP24-top, heeft geen tijd voor dergelijke kritiek. ‘Ik stel voor dat ze eens naar Katowice komen’, zegt hij. ‘Het is een bloeiende regio op vlak van economische activiteit, moderniteit, digitale industrie, auto-industrie; 42 procent van het stedelijke grondgebied bestaat uit groen.’

Inwoners van Katowice beamen dat de stad in 25 jaar tijd enorm veranderd is. Schoonheidsspecialiste Joanna Strekowska wijst op de helderblauwe lucht. ‘Vroeger zouden mijn armen en benen er na drie uur wandelen in de stad, zoals ik vandaag heb gedaan, helemaal anders uitzien’, vertelt ze. ‘We konden de lucht die we inademden zien. Er waren geen sterren te zien aan de hemel.’

Maar een korte wandeling van het stadscentrum naar het hoofdkwartier van de Confederatie van Mijnwerkersvakbonden in Polen is genoeg om te beseffen dat de transitie nog verre van compleet is.

‘Mijn grootvader kwam uit een mijnwerkerstraditie naar Silezië’, vertelt de 51-jarige Piotr Luberta, een vakbondsman en reddingswerker in de mijnen. ‘Ondanks mijn werk werd ik verliefd op deze industrie.’

Luberta ziet er bedrukt uit tijdens ons gesprek over het klimaatbeleid, maar klaart op als zijn persoonlijke relatie met steenkool ter sprake komt. Bovenal houdt hij ervan om met de natuur te werken, zegt hij.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Zwart goud

’We noemen het zwart goud’, zegt zijn collega Skawomir Kukasiewicz. ’Dit is de broodwinning voor duizenden mensen –niet enkel de mijnwerkers. Voor elke baan in de mijnbouw moet je vier mensen bijtellen die er afhankelijk van zijn.’

Volgens Euracoal stelt de sector in Polen zo’n 100.000 mensen te werk.

De vakbondslui zien de EU en de internationale actie tegen de klimaatverandering puur als een bedreiging voor hun manier van leven. ‘De klimaatvoorstellen van de Europese Unie boezemen ons angst in’, zegt Luberta.

Hoewel de voorstellen geen bepaalde brandstof of technologie viseren, heeft de EU een van de meest ambitieuze klimaatdoelstellingen in de wereld. In juni pleitte Europees Commissaris Miguel Arias Cañete voor een uitstootvermindering van 45 procent tegen 2030.

‘We beseffen steenkool niet erg schoon is, daarom zetten we druk op de regering om te investeren in schone uitstoottechnologie, eerder dan de mijnen te sluiten’

Daarmee nam de druk op de lidstaten toe om hun meest vervuilende sectoren aan banden te leggen.

‘We beseffen natuurlijk dat energie uit steenkool niet erg schoon is’, zegt Luberta. ‘Daarom hebben we druk uitgeoefend op de regering om te investeren in schone uitstoottechnologie, eerder dan de mijnen te sluiten.’

Maar hoewel dergelijke ‘schone’ technologieën de meest ongezonde partikels uit de verbranding kunnen filteren, blijft steenkool aanzienlijk meer broeikasgassen uitstoten dan de alternatieven.

Werkgelegenheid en windmolenparken

Toch vindt het pleidooi van de vakbonden wel gehoor bij de heersende partij Recht en Rechtvaardigheid. De Poolse president Andrej Duda steunde in augustus een sociale pre-COP, een voorbereidende conferentie die door de vakbonden werd gehouden om de werkgelegenheid in de steenkoolsector op de agenda te houden.

Het is tegen deze achtergrond dat Kurtyka zijn moeilijke evenwichtsoefening moet maken: het naar de buitenwereld opnemen voor de prille Poolse schone energiebronnen, en tegelijk de bezorgdheden van de eigen steenkoolsector sussen.

‘Er is een snelle stijging van de hernieuwbare capaciteit in Polen’, zegt hij. Polen heeft voor 6000 megawatt aan windmolenparken gebouwd. Volgens Kurtyka haalde het land op Kerstmis 40 procent van zijn energieconsumptie uit hernieuwbare energie, en de overheid heeft nog eens voor 2000 megawatt aan hernieuwbare energieprojecten goedgekeurd in 2018.

Tegelijk is een van de drie prioriteiten op de COP24 de ‘rechtvaardige transitie’: codetaal voor de bescherming van de mijnwerkers tegen de disruptieve kracht van schone energie. Maandag publiceerde Climate Home News een ontwerpverklaring van het Poolse voorzitterschap waarin werd opgeroepen een ‘waardige toekomst te garanderen’ voor de mijnwerkers.

Geen alternatief

Die spanning is ook merkbaar in de straten van Katowice. Strekowska wil dat de mijnen schoner worden maar wil niet dat ze dichtgaan. ‘We hebben onze industrie ook nodig –er is niets anders’, zegt ze.

‘Steenkool heeft geen toekomst’, zegt bediende Teresa Zlotos-Sobzak. ‘Maar anderzijds is onze maatschappij te arm om over te schakelen op schone verwarmingssystemen. Laat ze nog twee mijnen in Katowice. Waar zullen mensen anders werk vinden?’

Lokale milieuactivisten zien COP24 als een kans om de toon van het debat te veranderen. Patryk Białas, voorzitter van de burgerorganisatie BoMiasto, hoopt dat hij de greenwashing kan ontmaskeren.

Schonere lucht

Tijdens de sociale pre-top van de vakbonden hield BoMiasto een alternatieve mediabriefing aan de ingang. Hoewel ze enkele radio- en krantenjournalisten konden bereiken, bleven de tv-camera’s binnen op de officiële persconferentie.

‘Politici zijn machtig genoeg om de klimaatcrisis als absurd weg te wuiven’

Samen met zijn collega Jarosław Makowski komt Bialas op in de lokale verkiezingen. BoMiasto leidt ook lokale klimaatleiders op en strijdt samen met Katowice Smog Alert voor schonere lucht in de stad.

‘De waarheid is dat politici de macht hebben om heel wat boodschappen te verkondigen op de top, inclusief het wegzetten van de klimaatcrisis als absurd’, zegt hij. ‘Maar als ik luister naar de mensen op het terrein, zie ik dat ze klaar zijn voor verandering.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.