‘Het Europees Parlement moet meer inzetten op transparantie’

De Europese Unie kampt, binnen de eigen grenzen, met een perceptieprobleem dat grotendeels te wijten is aan een gebrek aan transparantie. Veel Europese burgers zijn niet op de hoogte van de werking van de Europese instellingen en weten niet wie het beleid binnen de EU bepaalt of hoe het geld dat uit de lidstaten naar de Europese Instellingen vloeit, wordt besteed. Het resultaat hiervan is dat steeds meer mensen een sceptische houding aannemen ten aanzien van de Europese gedachte.

De organisatie Transparency International EU, die deel uitmaakt van de globale anti-corruptiebeweging Transparency International, heeft van het bestrijden van het algemene gebrek aan transparantie binnen de EU haar hoofdbezigheid gemaakt. Een van de projecten van deze non-profit organisatie bestaat uit het ontwikkelen van het dataplatform openbudgets.eu, dat journalisten, ngo’s en burgers in staat moet stellen op te volgen waar belastinggeld aan wordt uitgegeven.

Misbruik EU-geld

De nood aan meer transparantie werd de voorbije jaren een aantal keer pijnlijk geïllustreerd door schandalen rond Europese Parlementsleden die onrechtmatig gebruik maakten van hun zogenaamde allowances. Dit zijn geldsommen die ter beschikking worden gesteld aan Parlementsleden als vergoeding voor de uitgaven gerelateerd aan hun functie. Deze vergoedingen worden opgedeeld in verschillende categorieën.

De General Expenditure Allowance (GEA) is bedoeld voor bestuurlijke kosten, communicatiekosten en aankopen en onderhoud van materiaal. Daarnaast is er ook de Secretarial Allowance, die enkel mag worden gebruikt om het personeel van de Parlementsleden, zoals assistenten en stagiairs, uit te betalen. Ook voor onder meer reisuitgaven worden vergoedingen voorzien.

Transparency International EU onderscheidt drie verschillende manieren waarop misbruik werd gemaakt van deze allowances. De meest directe vorm van misbruik betreft het financieren van persoonlijke uitgaven, zoals de aankoop van luxeartikelen of het maken van plezierreizen, met EU-fondsen.

Het is opvallend dat vooral Parlementsleden van de meest eurosceptische partijen gretig gebruikmaakten van de EU-fondsen om hun positie in het thuisland te verstevigen.

Naast deze weinig subtiele vorm van zelfverrijking, werd door sommige Parlementsleden op een erg handige manier omgesprongen met het verbod om familieleden als personeel op te nemen. Voorbeelden van Europese Parlementsleden die dit verbod omzeilden, zijn Marine Le Pen en Nigel Farage.

Gedurende lange tijd was het Parlementariërs toegestaan om familieleden op te nemen op de personeelslijst. In 2009 werd dan beslist dat enkel de familieleden die op dat moment al in dienst waren, hun lopende contract nog mochten beëindigen. Vanaf 2014 trad het verbod op het tewerkstellen van familie volledig in werking.

Marine Le Pen, naast voorzitster van het extreemrechtse Front National ook Europees Parlementslid, stelde in 2013 haar partner Louis Aliot aan als assistent. Omdat Le Pen en Aliot echter niet officieel getrouwd waren, konden ze ongestoord hun gang gaan.

Sinds 2006 stond de vrouw van Nigel Farage, gewezen leider van de UK Independence Party (UKIP) en Europees Parlementslid, op diens personeelslijst. Toen in 2014 de overgangsperiode op zijn einde liep, werd ze aangesteld als assistente van Parlementslid Raymond Finch, een collega van Farage bij UKIP.

Een derde vorm van misbruik hield in dat Europese Parlementsleden hun allowances gebruikten om activiteiten van hun nationale politieke partij te financieren. Ook wat dit betreft worden Front National en UKIP met de vinger gewezen. Het is opvallend dat vooral Parlementsleden van de meest eurosceptische partijen gretig gebruik maakten van de EU-fondsen om hun positie in het thuisland te verstevigen.

Gebrek aan controle

Is er dan geen controle op het gebruik van publiek geld? De vraag stellen is ze beantwoorden. Binnen het Europees Parlement bestaat nochtans een comité dat moet toezien of EU-geld effectief wordt aangewend voor relevante beleidsdoeleinden. In 2015 zijn op vraag van dit comité 109 onderzoeken naar verdachte uitgaven geopend. Volgens Transparency International EU zijn de aanhoudende meldingen van misbruik echter het bewijs dat de huidige controlemechanismen niet volstaan.

Nicholas Aiossa, die als beleidsmedewerker van Transparency International EU specifiek onderzoek heeft verricht naar misbruik van EU-geld door Europese Parlementsleden, vindt voornamelijk het gebrek aan opvolging van de General Expenditure Allowance problematisch en onaanvaardbaar. Deze specifieke vorm van onkostenvergoeding wordt, zo wijst het onderzoek van Aiossa uit, op geen enkele manier gecontroleerd.

Het geld van de GEA wordt dikwijls rechtstreeks op persoonlijke bankrekeningen van de Parlementsleden gestort, waardoor het heel moeilijk is om te verifiëren of het wel correct wordt besteed. Nochtans betreft het hier een vergoeding van iets meer dan 4300 euro per maand per MEP, wat op jaarbasis neerkomt op iets minder dan 40 miljoen euro voor alle Parlementsleden samen.

‘De leiders van het Europees Parlement weigeren om effectief stappen te ondernemen’

Aiossa vindt dat een deel van de oplossing van het Europees Parlement zelf moet komen. ‘Het Europees Parlement moet meer inzetten op transparantie en publicatie van details. Er moeten ook meer middelen komen voor zowel het directoraat-generaal van Financiën als dat van Personeel.’

‘Bovendien moeten beide directoraten-generaal nauwer samenwerken en zo de controle op de uitgaven van de Parlementsleden opvoeren. Er is verder ook nood aan duidelijkere richtlijnen over welke soorten uitgaven mogen worden bekostigd met EU-geld. Tenslotte moet het Europees Parlement er op toezien dat nepotisme niet enkel in de letter maar ook in de geest wordt tegengegaan’, aldus Aiossa.

Ondanks de toenemende druk van journalisten en activisten lijkt een transparant systeem vooralsnog toekomstmuziek. ‘Een meerderheid van de Parlementsleden heeft zelf al te kennen gegeven voorstander te zijn van meer duidelijkheid. De leiders van het Europees Parlement, waaronder voorzitter Antonio Tajani en  de vicevoorzitters, weigeren echter om effectief stappen te ondernemen’, zo verduidelijkt Aiossa.

Openbudgets.eu

Los van de inspanningen die het Europees Parlement volgens Transparency International EU zelf moet leveren, verschijnen her en der initiatieven die tot meer transparantie en controle moeten leiden. Een van die initiatieven, gelanceerd in 2015 maar nog volop in ontwikkeling, is openbudgets.eu. Meer bepaald gaat het om een portaal waarop journalisten, ngo’s en burgerorganisaties data kunnen raadplegen met betrekking tot de aanwending van belastinggeld.

Openbudgets.eu is gericht op verschillende beleidsniveaus en zal dus data bevatten over zowel uitgaven van regionale, nationale en Europese overheden. Aiossa hoopt dat in de nabije toekomst ook details over de uitgaven van Europese Parlementsleden aan het platform kunnen worden toegevoegd. ‘Transparency International EU oefent samen met journalisten en andere middenveldorganisaties druk uit op het Europees Parlement. Het is bedoeling om, eenmaal Parlementariërs verplicht worden hun uitgaven bekend te maken, deze informatie op een laagdrempelige manier ter beschikken van de burgers te stellen.’

Het idee om publieke uitgaven ook publiek kenbaar te maken is zeker niet nieuw. De Europese Unie lanceerde in december 2012 zelf het EU Open Data Portal, een gelijkaardig platform waar documenten en data van de Europese instellingen beschikbaar worden gesteld. Openbudgets.eu moet echter verder gaan dan de bestaande initiatieven en zal voornamelijk inzetten op toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid.

Een belangrijk onderdeel is de participatie van de burgers.

In de eerste plaats is het natuurlijk de bedoeling om bezoekers van openbudgets.eu inzicht te doen verwerven in de data. Zo moet het uiteraard mogelijk zijn om uitgaven per land of regio te bekijken en om de evolutie van data doorheen te tijd analyseren en mogelijke trends te ontwaren.

Een belangrijk onderdeel is echter ook de participatie van de burgers. Gebruikers van het platform zullen feedback kunnen geven en suggesties kunnen doen. De doelstelling om burgerorganisaties en particulieren actief te laten meedenken over de publieke uitgaven weerspiegelt de filosofie achter het initiatief: het beheer van publieke fondsen moet onderworpen zijn aan publieke controle.

Transparency International EU is een onafhankelijke non-profit organisatie en wordt gefinancierd door onder meer de Europese Commissie, de Koning Boudewijnstichting en het Nederlandse Adessium Foundation.

Het project van openbudgets.eu wordt gedragen door negen partners: Open Knowledge International, Journalism++, Open Knowledge Greece, Bonn University, Fraunhofer IAIS, Open Knowledge Foundation Deutschland, Fundación Civio, Transparency International EU, and Prague University of Economics. De financiering van openbudgets.eu gebeurt door Horizon2020, het onderzoek - en innovatieprogramma van de Europese Unie.