Scepticisme over oplossing Rohingya-crisis in Myanmar

Het noordwesten van het land, dat grenst aan Bangladesh, heeft de aandacht van westerse regeringen en sommige VN-organisaties sinds er in 2012 gevechten uitbraken tussen de boeddhistische Arakan-gemeenschap en de grotendeels statenloze moslimminderheid.

Het geweld, waarbij extremistische monniken volgens mensenrechtenorganisaties een rol zouden spelen, resulteerde in meer dan tweehonderd doden. De meeste slachtoffers waren moslims. Sindsdien leven meer dan honderdduizend Rohingya-moslims in opvangkampen of getto’s. De mogelijkheden om medische zorg, onderwijs en werk te krijgen zijn zeer beperkt en duizenden moslims probeerden daarom in de afgelopen jaren te vluchten naar Zuidoost-Aziatische landen.

Een crisis met bootvluchtelingen vorig jaar, legde het bestaan bloot van massagraven bij de grens met Thailand en Maleisië. Die ontdekking riep een wereldwijde roep om actie tegen de vervolging van de Rohingya op.

Duurzame oplossing

‘De regering van Myanmar wil een duurzame oplossing vinden voor de ingewikkelde kwesties in de staat Rakhine. Daarom is deze adviescommissie gevormd’, meldde het kantoor van Aung San Suu Kyi, de facto regeringsleider, op 24 augustus in een verklaring over de benoeming van Annan.

Nobelprijswinnares Suu Kyi kreeg vanuit het buitenland kritiek op haar aarzeling de kwestie openlijk aan te kaarten.

Nobelprijswinnares Suu Kyi, die in november vorig jaar een grote verkiezingsoverwinning behaalde en sinds vijf maanden in de regering zit, kreeg vanuit het buitenland kritiek op haar aarzeling de kwestie openlijk aan te kaarten. Andere Nobelprijswinnaars, zoals de Dalai Lama, maakten vorig jaar kritische opmerkingen.

Zelfs als leider van de oppositie tegen de vorige, door het leger gesteunde regering, werd Suu Kyi ervan beschuldigd zich niet uit te spreken over de 1,1 miljoen Rohingya-moslims, ondanks haar status als mensenrechtenicoon na vijftien jaar huisarrest.

Haar aanhangers wijzen op de gevoeligheid van de kwestie en het risico nieuwe conflicten uit te lokken, anderen noemen haar aanhouding op zijn best afwijzend. Suu Kyi heeft echter herhaaldelijk opgeroepen tot een snelle en transparante oplossing voor het gebrek aan status van de moslimminderheid. Dat probleem speelt sinds 1982, toen de militaire junta onder Ne Win veel moslims hun staatsburgerschap afnam.

Controverse

De leider van de Nationale Liga voor Democratie vermijdt het gebruik van het woord Rohingya, een historisch gezien enigszins controversiële term. Nationalistische politici van de Arakan-meerderheid die het grootste blok vormt in het parlement van Rakhine, reageren daar fel op.

In mei adviseerde de regering van Myanmar buitenlandse ambassades, inclusief die van de VS, om de term niet te gebruiken. Tijdens een latere ontmoeting met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, zei Suu Kyi echter dat ze ook de term Bengali zal vermijden. Die benaming werd door de vorige regering aangenomen, maar wordt verworpen door de Rohingya. De term Bengali zou hen aanduiden als illegale migranten uit buurland Bangladesh, en niet als langdurig ingezetenen.

Ook in een statement van de Kofi Annan Foundation in Genève wordt de term Rohingya vermeden.

ok in een statement van de Kofi Annan Foundation in Genève wordt de term Rohingya vermeden. ‘Ik wil graag de nationale inzet om vrede, verzoening en ontwikkeling te bevorderen in Rakhine steunen’, zei Annan. ‘Ik kijk ernaar uit om te luisteren naar de leiders en mensen van Rakhine en om samen te werken met de staat en de centrale autoriteiten, en zo een veiliger en welvarender toekomst te garanderen voor iedereen.’

Het adviesrapport van de commissie zal volgend jaar rechtsreeks overhandigd worden aan de regering van Myanmar.

Extremistische boeddhisten

De commissieleden komen volgende maand voor het eerst bij elkaar. Behalve Kofi Annan bestaat deze uit voormalig VN-adviseur Ghassan Salamé, de Nederlandse diplomaat Laetitia van den Assum en vertegenwoordigers van mensenrechtengroepen, religieuze groepen en het Rode Kruis in Myanmar.

Een hoge functionaris uit de partij van Suu Kyi zou volgens de plaatselijke media gezegd hebben dat ‘Annan invloedrijk is in de internationale politiek’ en dat het land ‘zijn steun nodig heeft om echte vrede te stichten in dit land.’

De keuze van Annan valt echter niet bij iedereen goed. Volgens Eleven Myanmar, een plaatselijke krant, heeft de stap tot woede geleid bij de Nationale Arakan Partij (ANP). Aye Maung, voorzitter van de ANP, zegt in die krant het niet te accepteren dat ontwikkeling ‘alleen mogelijk is na het vleien van de internationale gemeenschap.’

Op sociale media brak na de verklaring van Annan een hevig debat uit over welke gemeenschap in Rakhine geholpen zou moeten worden.

Op sociale media brak na de verklaring van Annan een hevig debat uit over welke gemeenschap in Rakhine geholpen zou moeten worden. In sommige gevallen reflecteerde daarin de mening van extremistische boeddhistische bewegingen zoals 969, geleid door Ashin Wirathu, een prominente monnik uit Mandalay, en de nationalistische Ma Ba Tha – de Organisatie voor de Bescherming van Ras en Religie.

Deze groepen hebben in het afgelopen jaar de spanningen verergerd en opgeroepen tot verdediging van het land tegen buitenlandse invloed. Ze organiseerden demonstraties in Rangoon, de grootste stad van Myanmar. Wirathu, die veel volgers heeft op Facebook, heeft herhaaldelijk benadrukt dat de islam het land binnendringt en het bestaan van de meerderheid in Rakhine bedreigt.

Dergelijke nationalistische boodschappen vinden weerklank in de rest van het land, dat naar schatting voor 90 procent boeddhistisch is. Moslims, die verschillende etnische achtergronden hebben en niet allemaal Rohingya zijn, maken naar schatting een derde uit van de 3 miljoen inwoners in Rakhine. Het is een van de armste staten in Myanmar.

Imago oppoetsen

Hoewel de oprichting van de commissie door velen gezien wordt als een positieve stap, roept die ook veel vragen op, zegt Chris Lewa, directeur van het Arakan Project en expert op het gebied van het conflict in Rakhine. ‘Om te beginnen is het mandaat van de commissie niet duidelijk’, zegt ze.

‘Er zijn ook al andere rapporten met “aanbevelingen” uitgebracht. Wat nu nodig is, is actie en de uitvoering van wat al is geadviseerd op het gebied van vrijheid van beweging en toegang tot gezondheidszorg, bijvoorbeeld.’ Lewa is ook sceptisch over het tijdschema. Volgens haar is een jaar veel te lang om te komen met suggesties voor oplossingen.

‘Ik ben een beetje bezorgd dat de commissie weinig zinnigs kan betekenen. Het is goed dat Kofi Annan erbij betrokken is om het profiel en het mandaat te versterken. Maar het risico bestaat dat het slechts het imago van de NLD oppoetst, terwijl die daarmee tijd rekt en internationale kritiek probeert te vermijden.’