Tabaksindustrie gebruikt pandemie om overheidsbeïnvloeding te versterken

Grote tabaksbedrijven zien tijdens de pandemie hun kans schoon om zichzelf en hun producten aan te prijzen bij kwetsbare overheden. Dat blijkt uit een nieuw rapport dat overheidsbeïnvloeding door de tabakslobby onderzocht in 80 landen.

Overheden wereldwijd waren minder in staat om de invloed van de tabaksindustrie op de besluitvorming af te wenden, terwijl de tabakslobby een heus charmeoffensief inzette. Dat blijkt uit een rapport van STOP, de globale waakhond van de industrie.

Steun in de strijd tegen het virus

Middels grote donaties die vaak gekoppeld waren aan de respons op de pandemie probeerden grote tabaksbedrijven een voorkeursbehandeling te verkrijgen van overheden die door corona dringend nood hadden aan middelen.

In Indonesië bijvoorbeeld heeft tabaksreus Philip Morris de provincie Oost-Java van hulppakketten en ontsmettingsmiddel voorzien op het hoogtepunt van de pandemie.

Met zulk lobbywerk probeerden ze te wegen op het beleid. Zo werden er bijvoorbeeld accijnsverhogingen op tabaksproducten uitgesteld of afgelast, en werden er nieuwe markten geopend voor e-sigaretten.

In Indonesië bijvoorbeeld heeft tabaksreus Philip Morris de provincie Oost-Java van hulppakketten en ontsmettingsmiddel voorzien op het hoogtepunt van de pandemie. De provinciegouverneur verzette zich daarna met succes tegen een accijnsverhoging, aldus het rapport.

Hetzelfde bedrijf schonk omgerekend 606.000 euro aan een Turks solidariteitsfonds om de pandemie te bestrijden. Later werden de minimale vaste belastingtarieven op tabaksproducten niet verhoogd zoals gepland, de accijnzen (oftewel de verbruiksbelasting) werden zelfs verlaagd van 67 procent naar 63 procent.

Goede leerlingen

Hoewel tabaksbedrijven zich globaal genomen meer konden mengen in het beleid dan andere jaren, zijn er ook landen die zich beter hebben gewapend tegen de lobby.

Zo heeft India een gedragscode aangenomen om inmenging van de industrie en belangenconflicten met overheidsfunctionarissen te voorkomen. Ook Spanje heeft de interactie tussen overheidsfunctionarissen en de tabaksindustrie aan banden gelegd. Zo mogen ambtenaren niet meer deelnemen aan liefdadigheidsevenementen van de sector. Lobbyisten zijn er wel in geslaagd om Madrid te overtuigen om nieuwe markten te openen voor elektronische rookwaren.

De onderzoekers stelden vast dat 18 regeringen erin slaagden om zich beter af te schermen van overheidsbeïnvloeding, terwijl 31 landen net nauwere banden aanhaalden met “Big Tobacco”.

Geen business as usual

‘Tijdens een pandemie zou gezondheid de eerste overweging moeten zijn bij alle beleidsbeslissingen, maar het werd vaak buitenspel gezet ten gunste van de commerciële belangen van de industrie’, zegt hoofdonderzoeker Mary Assunta. ‘Als het beleid niet goed wordt afgeschermd, zullen er meer levens verloren gaan door tabak en kan het economisch herstel na de coronacrisis worden beïnvloed. Dat brengt op zijn beurt hogere gezondheidskosten en mogelijk minder belastinginkomsten met zich mee om het herstel te financieren.’

‘Tijdens een pandemie zou gezondheid de eerste overweging moeten zijn bij alle beleidsbeslissingen.’

Sinds het begin van de pandemie hebben onafhankelijke onderzoeken aangetoond dat rokers meer kans hebben om ernstige symptomen te ontwikkelen van COVID-19 dan niet-rokers. Tabaksgebruik is een bekende risicofactor voor een reeks chronische aandoeningen waardoor mensen ook een groter risico lopen om te sterven aan COVID-19.

Ons land werd niet onderzocht, maar bij onze buurlanden Nederland en Frankrijk was de invloed op de overheid relatief laag. In Europa bleek Italië wel ontvankelijk voor het charmeoffensief van “Big Tobacco”, in Zwitserland bleek de tabakslobby echter zwaar te kunnen wegen op het overheidsbeleid. Het Alpenland moest enkel de Dominicaanse Republiek achter zich laten als slechtste leerling van de klas.

‘De acties van de tabaksindustrie tijdens COVID-19 waren geen business as usual. Dit onderzoek toont aan dat het veel erger was qua schaal en impact’, besluit Assunta.