Veeg jij je gat aan eeuwenoude bomen?

Toiletpapier, aan het begin van de coronacrisis was het een tijd lang niet meer in de rekken te vinden. Een gegeerd product dat over het algemeen niet veel kost. Toch komt het verbruik van toiletpapier ons op een andere manier duur te staan. Door de ontbossing en het gebruik van chemicaliën, water en energie vormt de productie van toiletpapier een directe aanslag op het milieu.

Toiletpapier wordt vaak vervaardigd uit verse houtschilfers. Dat heeft volgens rapporten van Greenpeace en de Raad voor de Bescherming van Natuurlijke Grondstoffen (NRDC), een Amerikaanse non-profit organisatie die zich inzet voor het milieu, een negatieve impact op de biodiversiteit en het milieu.

Dagelijks worden volgens National Geographic ongeveer 270.000 bomen gekapt. Tien procent daarvan wordt gebruikt voor de productie van toiletpapier. Dat komt neer op 27.000 bomen die dagelijks gekapt worden om na eenmalig gebruik weggespoeld te worden.

Bomen zijn de longen van de aarde, wordt gezegd. Ze reguleren de broeikasgassen door koolstofdioxide te absorberen en om te zetten in zuurstof. Jaarlijks absorberen ze zo ongeveer een kwart van alle door de mens geproduceerde broeikasgassen.

Bomen absorberen jaarlijks ongeveer een kwart van alle door de mens geproduceerde broeikasgassen.

Behalve bomen wordt volgens die rapporteren ook heel wat water en energie gebruikt voor de productie van papier. Gemiddeld wordt er 10 liter water gebruikt voor de productie van een A4 papier, maar soms loopt het waterverbruik op tot 20 liter. Daarenboven is de papierindustrie verantwoordelijk voor vier procent van het wereldwijde energieverbruik, en is ze een van de meest vervuilende industrieën.

Westerlingen zijn nogal gehecht aan toiletpapier, maar in Zuidoost-Azië, India en vele moslimculturen is te zien dat het ook anders kan. Daar is het een courant gebruik om de billen schoon te maken met een waterstraal. Hoewel ook daarbij water verbruikt wordt, is het volgens NRDC zuiniger omdat er minder water gebruikt wordt dan bij de productie van toiletpapier. Zo gaf blogger en oprichter van Reactual Justin Thomas in Scientific American aan dat voor de productie van een rol toiletpapier zo’n 49 liter water nodig is. Daar komt tot vijftien liter bij met doorspoelen. In vergelijking daarmee is de halve liter waterverbruik per beurt met een waterstraal bijna verwaarloosbaar.

Eeuwenoude bomen redden van de verdrinkingsdood

De bomen die gekapt worden om toiletpapier uit te vervaardigen, komen soms uit de boreale bossen die zich bevinden boven de poolcirkel in landen als Canada, Finland, Zweden en Rusland. Zo bleek uit het rapport van Greenpeace dat Essity, een van de grootste producenten van toiletpapier en papieren zakdoeken in Europa, houtvezels van eeuwenoude bomen uit de boreale regio van Finland en Zweden gebruikt.

Het rapport van NRDC geeft aan dat veel van de houtschilfers gebruikt voor papieren doekjes en toiletpapier afkomstig zijn uit de boreale bossen in Canada. De boskap eist daar jaarlijks meer dan 404.690 hectare bomen uit de boreale bossen in Canada. Het slinken van die boreale bossen is nefast voor mens en dier. Hoe kleiner de bossen zijn, hoe minder capaciteit zij hebben om koolstofdioxide te absorberen en om te zetten in zuurstof.

De ontbossing zou een negatieve impact hebben op zo’n 1300 bedreigde planten, dieren, paddenstoelen en korstmossen.

Daarnaast gaat ook de biodiversiteit er op achteruit. Zo lezen we in het rapport van Greenpeace dat sinds 1950 het aantal plant- en diersoorten in de boreale bossen enorm is afgenomen. Nu zou de ontbossing een negatieve impact hebben op zo’n 1300 bedreigde planten, dieren, paddenstoelen en korstmossen.

Er bestaan nochtans meerdere alternatieven die geen of minder boskap vereisen: gerecycleerd toiletpapier, toiletpapier uit bamboe of cannabis.

Toiletpapier uit bamboe

Toiletpapier uit bamboe is een alternatief voor regulier toiletpapier uit verse houtschilfers. Bamboe groeit twintig keer zo snel als de bomen in de boreale bossen, zo blijkt uit het rapport van Greenpeace. Daarnaast zorgen papieren doekjes gemaakt van bamboe voor dertig procent minder uitstoot van broeikasgassen dan dezelfde producten gemaakt uit houtschilfers.

Daarbij is het volgens de NRDC belangrijk om erop te letten dat het toiletpapier een FSC-label heeft. Als dat niet zo is, bestaat de kans dat de bamboe afkomstig is uit een regio waar een bos gekapt werd om bamboe aan te planten.

The Crappy Planet is een Belgische start-up die in 2019 begon met toiletpapier vervaardigd uit bamboe te verkopen in België en Nederland. Het bedrijf zet op verschillende velden in het productieproces in op ecologie. Het trekt de lijn van duurzaamheid door in het telen, produceren, transporteren en verdelen van de producten.

Bamboe groeit twintig keer zo snel als de bomen in de boreale bossen.

Het bedrijf is FSC gecertificeerd, dat betekent volgens Laurent Lenders, oprichter van het bedrijf, dat al de bamboe en grondstoffen afkomstig zijn uit bamboebossen die op een duurzame manier beheerd worden en dat het bedrijf rekening houdt met de lokale bevolking en economie, en een correcte vergoeding voorziet.

De Raad voor de Bescherming van Natuurlijke Grondstoffen (NRDC), geeft aan dat producten vervaardigd uit gerecycleerd papier een lagere impact hebben dan producten vervaardigd uit bamboe. Maar Lenders is daar niet van overtuigd. ‘Bamboe is het beste alternatief als je de totale milieu-impact van het volledige proces bekijkt.’

Bij de productie van toiletpapier uit bamboe wordt het gebruikte water opgevangen, hergebruikt en gerecycleerd. Zo wordt het waterverbruik beperkt. Voor het produceren van bamboetoiletpapier wordt volgens The Crappy Planet maar een vijfde van het water gebruikt dat voor diezelfde hoeveelheid toiletpapier uit houtpulp nodig is. Daarnaast geeft Lenders aan dat The Crappy Planet geen fossiele brandstoffen gebruikt.  

Bij The Crappy Planet wordt het toiletpapier, net zoals bij reguliere merken, gebleekt. Dat doet het bedrijf om het product aantrekkelijker te maken voor de consument. Het bleken gebeurt met waterstofperoxide, een natuurlijk product dat volgens NRDC veel minder schadelijk is voor het milieu dan bleekmiddelen op basis van chloor. ‘We vangen die stof na gebruik terug op. Mocht die stof toch in de natuur terechtkomen, zou dat niet per se heel schadelijk zijn.’

Gerecycleerd toiletpapier

Gerecycleerd toiletpapier is volgens velen het beste alternatief voor toiletpapier uit verse houtvezels. De NRDC merkt op dat gerecycleerd toiletpapier vaak bestaat uit een mengeling van papier dat al gebruikt is en papier dat nog niet gebruikt is, zoals overstock. Het meest milieuvriendelijke is volgens de NRDC het papier dat 100 procent uit gerecycleerd papier bestaat dat al enkele keren gebruikt is. Belangrijk is om hier op te merken dat niet alleen grondstoffen bijdragen aan de milieu-impact van een product.

Voor gerecycleerd toiletpapier is volgens NRDC ongeveer de helft van het water nodig dat gebruikt wordt voor toiletpapier gemaakt uit verse houtschilfers. Daarnaast veroorzaakt het ook veel minder uitstoot van  luchtvervuilende stoffen uit zoals formaldehyde en acroleïne. Dat soort stoffen kan leiden tot ademhalingsproblemen en irritatie van de ogen, neus en keel.

Een nadeel aan gerecycleerd toiletpapier is dat de inkt van het gebruikte papier verwijderd moet worden, wat vaak gebeurt met chemische stoffen. Daarnaast wordt gerecycleerd papier soms gebleekt om het een witte kleur en zachte textuur te geven. De stoffen die bij gerecycleerd papier aangewend worden om te bleken, zijn vaak veel milieuvriendelijker dan de stoffen die bij ‘gewoon’ toiletpapier gebruikt worden.

The Good Roll is een jong Nederlands bedrijf dat aantoont dat gerecycleerd toiletpapier nog milieuvriendelijker gemaakt kan worden. Het bedrijf is actief in België, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Het zet zich in om op een zo duurzaam mogelijke manier gerecycleerd toiletpapier te vervaardigen.

‘Papier kan vier tot zeven keer gerecycleerd worden.’

Het bedrijf let erop dat het voor de productie van het toiletpapier een beroep doet op papier dat al aan het einde van de recyclagecyclus zit. ‘Papier kan vier tot zeven keer gerecycleerd worden. Wij kijken altijd of het papier al in de laatste fase van de recycling zit en dus al een aantal keer gerecycleerd is’, vertelt Melle Schellekens, oprichter van The Good Roll.

Ook bij het omzetten van papier in toiletpapier ziet The Good Roll erop toe dat alles zo duurzaam mogelijk verloopt. ‘We sturen de machines aan met groene energie uit windmolens en zonne-energie. Als dat niet voldoende is, schakelen we over op normale stroom.’

Het toiletpapier van The Good Roll is ook zacht en wit, zonder gebruik van chloor. ‘Door het papier te wassen op hoge temperaturen wordt het vanzelf zacht en wit.’ Het wassen op hoge temperaturen zorgt er ook voor dat de inkt uit de papieren verwijderd wordt. Of er inkt in het papier zit, hangt af van welk papier men gebruikt. ‘Wij gebruiken kantoorpapieren, die bevatten alleen zwart-wit inkt’, vertelt Schellekens. Het water dat gebruikt wordt om het papier schoon te maken, wordt soms tot twintig maal hergebruikt.

Lenders heeft vragen bij de claims van The Good Roll. Toiletpapier vervaardigd uit kantoorpapier kan volgens hem niet aan het einde van de recyclagecyclus zitten. Ook de witte kleur en zachte textuur van het toiletpapier stelt hij in vraag. Mocht dat papier zich aan het einde van de papiercyclus bevinden, zou het die eigenschappen niet bezitten. 

Niet alleen het ecologische aspect, maar ook het sociale aspect staat centraal bij The Good Roll. Het bedrijf doneert 50 procent van de nettowinst aan het bouwen van toiletten in ontwikkelingslanden en sloppenwijken. De verpakking van de toiletrollen gebeurt ook in een sociale werkplaats.

Lees ook

Bossen zijn krachtige CO2-stofzuigers, ‘laat ze dus groeien’

CO2-compensatie

Het toiletpapier van The Crappy Planet wordt in China en Vietnam vervaardigd. Bamboeplantages in België en Europa bestaan, maar die zijn volgens Lenders niet geschikt voor het vervaardigen van toiletpapier.

De plaats waar de bamboe verwerkt wordt, ligt vlakbij de plaats waar ze geteeld wordt. Daardoor is het transport in Azië zelf gering. ‘Transport naar België moet natuurlijk wel gebeuren. Dat doen we niet via een vliegtuig omdat dat te vervuilend is.’ Door dat verre transport is er een onvermijdelijke CO2-uitstoot, maar ‘we compenseren onze CO2-uitstoot door duurzame herbebossingsprojecten’, reageert Lenders.

The Good Roll maakt gebruik van grondstoffen uit Nederland en Duitsland en produceert ook in die landen, daardoor stoten zij minder CO2 uit met hun transport. De CO2 die het bedrijf alsnog uitstoot aan transport compenseert het. ‘We werken met een systeem genaamd carbon killers. Alle CO2 die we uitstoten met transport, compenseren we door het aankopen van emissierechten’, vertelt Melle Schellekens. Op die manier voorkomt het bedrijf dat de CO2 die het uitstoot nog door de industrie wordt gebruikt.

The Crappy Planet en The Good Roll tonen beide aan dat er initiatieven bestaan voor het gewone, vervuilende toiletpapier. Elk alternatief heeft zijn eigen voor- en nadelen, maar het staat vast dat de alternatieven alvast veel milieuvriendelijker zijn dan het reguliere toiletpapier. Maar een heel klein beetje water zou wel eens echt beter kunnen zijn.