Vietnams #iChooseFish protesten in 5 vragen

Al drie zondagen protesteren burgers vredig in Vietnam, de politie reageert met agressie. Na een milieuramp die zeker 100 ton vis doodde, eisen burgers dat de overheid de oorzaak en haar maatregelen bekendmaakt. De nieuwe Vietnamese regering weigert, en is zo in haar eerste politieke crisis beland.

  • Ria Tan / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0) Massale vissterfte komt vaker voor in Zuid-Oost Azië, zoals dit beeld aan de Lim Chu Kang pier in Singapore bewijst. Ria Tan / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

Zondag 15 mei. Freelance journalist Mike Tatarski ziet vanuit een café in Ho Chi Minhstad hoe veiligheidsdiensten het park afsluiten waar activisten een protestmars wilden houden. Ze voeren de organisatoren af in politiebussen en de lichten in het park gaan uit. Het protest wordt in de kiem gesmoord. Voordien had het Vietnamees regime Instagram en Facebook voor het hele weekend geblokkeerd, platformen die de protesteerders gebruiken om hun acties te plannen.

‘Protesteerders werden ondervraagd en met de elektrische stok gemarteld.’

‘Op één, acht en vijftien mei hebben veiligheidsdiensten in verschillende steden honderden protesteerders gearresteerd. Ze werden ondervraagd en met elektrische wapenstokken gemarteld. In Ho Chi Minhstad werden activisten, waaronder vrouwen en kinderen, door de politie aangevallen’, vertelt Vu Quoc Ngu, directeur van de Vietnamese NGO Defend the Defenders. Net zoals vele andere belangrijke activisten, stond en staat hij op de protestzondagen steeds onder huisarrest. De protesten verklaard in vijf vragen:

#1 Waarom zijn deze protesten bijzonder?

Grote protesten zijn erg zeldzaam in Vietnam, dat bestuurd wordt door een communistische eenheidspartij die het niet zo nauw neemt met mensenrechten zoals vrije meningsuiting. Het laatste grote protest dateerde van 2014 en was gericht tegen China, dat een boorplatform in de Zuid-Chinese Zee naar Vietnamees gebied had verplaatst. De zee heet in het Vietnamees Bien Dong, of Oostzee. Sinds 2011 waren er in Vietnam een aantal opstanden tegen China. Het huidige protest is echter uniek, omdat het naast een staalfabriek vooral de Vietnamese overheid viseert.

#2 Wat was de aanleiding voor de protesten?

Sinds begin april is officieel minstens honderd ton dode vis aangespoeld aan een tweehonderd kilometer lange kustlijn in Centraal-Vietnam. Op zoek naar de oorzaak van de milieuramp zijn alle ogen gericht op een lokale staalfabriek van de Taiwanese multinational Formosa. De bouw van de al deels operatieve fabriek is een investering van 9,5 miljard euro.

Haar open afvoerpijp, die goedgekeurd is door de overheid, mondt 1,6 kilometer ver in zee uit. Vanaf vier april zou ze donker toxisch afvalwater uitspuwen in het water. Twee dagen later spoelden de eerste dode vissen aan. Duikers die in de buurt van de afvoerpijp voor Formosa hebben gewerkt, moesten in het ziekenhuis worden opgenomen. Een van hen stierf.

Het strandtoerisme in de regio is ingezakt. Duizenden vissers hebben geen werk meer. Waar het vroeger wemelde van vis, is de zee nu leeg. Er wordt bovendien amper nog vis gekocht. Het is een zware klap voor de Vietnamese visindustrie, die volgens cijfers van 2010 goed is voor tien procent van het bruto binnenlands product.

#3 Hoe zijn de protesten begonnen?

De milieuramp verschijnt pas midden april prominent in de nationale Vietnamese media. Chou Chun Fan, een lokale vertegenwoordiger van Formosa, haalt zich de woede van het land op de hals wanneer hij op televisie zegt: ‘Vietnam moet kiezen tussen vis vangen en een moderne staalfabriek bouwen. Je kan niet allebei hebben.’ Zowel hij als Formosa hebben zich later verontschuldigd.

‘Vietnam moet kiezen tussen vis vangen en een moderne staalfabriek.’

Woedende burgers in heel Vietnam antwoorden Chou sindsdien met “Tôi chọn cá”: ik kies vis. De slogan verschijnt op demonstraties, naast leuzes zoals “Get out Formosa”. Ook op sociale media, die razend populair zijn in Vietnam, komt onder #ToiChonCa en #iChooseFish veel kritiek op het vervuilende bedrijf.

De protesten vinden hun oorzaak ook in de veel te trage overheidsreactie op de crisis. In plaats van antwoorden te leveren, aten lokale politici vis om de voedselveiligheid te bewijzen. Ook heeft de overheid beloofd alle vissen op te kopen die in dieper, en dus hopelijk niet-toxisch water gevangen worden.

Frits Ahlefeldt-Laurvig / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

“Tôi chọn cá” of “ik kies vis”: zowel on- als offline de populairste slogan van het Vietnamese protest.

‘Er is geen verband vastgesteld tussen de dode vissen en Formosa’, zei Milieuminister Tran Hong Ha eind april. Onderzoekers reageerden met ongeloof. Nguyen Tac An, voormalig directeur van het oceanografisch instituut van Nha Trang, zegt tegen Radio Free Asia: ‘Iedereen is het erover eens, en ook de overheid weet waar de oorsprong van de vervuiling zich bevindt.’ NGO-directeur Vu beaamt dat: ‘Medewerkers van staatsonderzoekcentra hebben me verteld dat ze de echte oorzaken kennen, maar ze mogen ze niet publiceren.’

De overheid heeft de bewuste uitspraak ondertussen teruggenomen. Ze staat nu tussen twee vuren: als ze de oorzaak niet bekend maakt, riskeert ze nog grotere protesten. Als ze dat wel doet, geeft ze Formosa en dus de staalindustrie openlijk de schuld. Dat zou toekomstige buitenlandse investeringen in het gedrang kunnen brengen.

#4 Wat eisen de protesterende burgers?

‘De bevolking staat steeds afkeriger tegenover de overheid. De milieuramp is dé grote manier om dat te tonen.’

 

‘De protesteerders eisen duidelijkheid over de oorzaak van de milieuramp en over de maatregelen die de overheid zal nemen om het probleem op te lossen. Tot nu toe heeft de overheid dat niet gedaan’, zegt Vu. ‘De groeiende middenklasse is via sociale media goed verbonden met de rest van de wereld. Ze beseffen dus wanneer ze benadeeld worden,’ verklaart Tatarski.

De protesten geven ook uitdrukking aan een dieperliggende irritatie. Vu: ‘De laatste jaren staat de bevolking steeds afkeriger tegenover de overheid. De milieuramp is nu dé grote manier om hun ontevredenheid te tonen.’

Ria Tan / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

#5 Wat gebeurt er dit weekend, met de verkiezingen en de komst van Obama?

‘Verschillende activisten plannen ook volgende zondag vreedzame protestacties. De politiecontrole zal door de parlementsverkiezingen echter nog strenger worden. Ook het bezoek van VS-president Barack Obama op maandag speelt daarbij een rol’, zegt Vu.

‘De verkiezingen geven de protesteerders een extra klacht: alle kandidaten zijn gekozen door de Communistische Partij.’

 

‘De verkiezingen zouden de protesteerders nog een extra klacht kunnen geven. Alle kandidaten zijn immers zorgvuldig uitgekozen door de Communistische Partij’, zegt Tatarski. Onafhankelijke kandidaten kunnen in theorie wel deelnemen aan de verkiezingen, maar in de praktijk worden ze allemaal steevast geweigerd. Het gaat dit jaar om meer dan honderd kandidaten. ‘Toch zal waarschijnlijk geen enkele protestactie een grote draagvlak creëren, gezien het groot aantal troepen die bij de veiligheidsdiensten paraat staan om tussen te komen. Ik kan me voorstellen dat zelfs de kleinste demonstratie meteen onderbroken zal worden.’

Veel hoop is gericht op de komst van Obama, vertelt Tatarski: ‘Veel mensen vragen zich af wat zijn bezoek kan betekenen voor het land. Volgens nieuwsberichten zal hij ook over mensenrechten spreken, en de protesten vallen onder dat thema. Wellicht zullen mensen protestborden omhooghouden wanneer de president door de stad rijdt. Maar de de autoriteiten zullen daarvoor een absolute nultolerantie hanteren.’

Volgens Vu heeft de VS-president een belangrijke pion in handen: ‘De activisten willen een oproep doen aan Obama: in ruil voor economische en militaire voordelen, moet hij het regime verplichten om de mensenrechten te respecteren die Vietnam in haar Grondwet en internationale verdragen erkent.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.