Creëert België straks schijnkinderen?

‘De nieuwe wet tegen schijnerkenningen druist in tegen de Belgische Grondwet en negeert het belang van het kind’. Dat zeggen elf organisaties, waaronder Unicef België, de Vlaamse Kinderrechtencoalitie, vluchtelingenorganisatie Ciré en de Orde van Franstalige en Duitstalige balies^[*]. Op 19 maart dienden ze een gezamenlijk beroep in bij het Grondwettelijk hof om de wet nietig te laten verklaren.

Verstrekkende gevolgen voor het kind
 — Kinderen, geboren in België, die niet erkend kunnen worden, krijgen geen verblijfsrecht
 — Zij hebben geen sociale rechten (geen ziekteverzekering, geen gezinsbijlagen)
 — Zij dreigen een van hun ouders nooit te zullen kennen
 — Zij hebben geen recht op alimentatie
 — Zij kunnen niet erven
 — Sommige kinderen zullen nooit hun origine wetenDe wet die dateert van september 2017, treedt officieel in werking op 1 april 2018. De wet moet schijnerkenning of de poging daartoe strafbaar maken, met sancties die gaan van geldboetes tot effectieve celstraf. Concreet komt het erop neer dat straks ambtenaren van de burgerlijke stand van een gemeente kunnen weigeren om de afstamming van een kind te erkennen.

Dat is een brug te ver, zegt de Brusselse advocate en experte Vreemdelingenrecht Céline Verbrouck. ‘Die ambtenaar kan, op basis van zijn persoonlijke waardering, beslissen om al dan niet te tekenen voor de erkenning van het kind. Daar komt bij dat er niet eens de mogelijkheid is om in direct beroep te gaan tegen een weigering. Dat is vragen om problemen.’

Men draait de logica van bescherming om naar de logica van vooroordelen tegenover een zogenaamd schijnkind.

‘De gevolgen zijn immens’, zegt Verbrouck, ‘want kinderen, vaak al kwetsbaar omdat minstens één van de ouders precaire verblijfsrechten heeft, worden door deze hervorming nog kwetsbaarder. Dit druist in tegen de rechten van het kind. Men draait de logica van bescherming om naar de logica van vooroordelen tegenover een zogenaamd schijnkind.’

Juridische haken en ogen

Meester Jean-Marc Picard, voorzitter van de Commissie Vreemdelingenrecht, verwijst ook naar het bijzonder kritische advies van de Raad van State toen de wet werd voorgelegd. ‘De kritieken van de Raad werden genegeerd maar blijven uiteraard overeind.’

Picard wijst op het gegeven dat de wet tegen schijnerkenningen in regelrecht conflict is met de Belgische grondwet. ‘Artikel 22bis van de Belgische grondwet dat de rechten van het kind beschermt, wordt immers totaal genegeerd.’

Picard noemt de wet ook disproportioneel. ‘Waarvoor dient deze wet? We hebben sterke twijfels dat de noodzaak ervan in verhouding staat tot de realiteit. De gegevens die gebruikt werden om de wet te ondersteunen, zijn te beperkt of niet volledig genoeg om een nieuwe wet in het leven te roepen.’

Dat zegt ook het Federaal Migratiecentrum Myria. In een document hierover verwijst Myria naar de onvolledige memorie van toelichting bij de nieuwe wet. Volgens die toelichting zouden ‘gevallen bekend zijn waar één enkele persoon 16 tot 18 kinderen heeft erkend’. Alleen ontbreekt de verdere opvolging van het dossier. In de toelichting wordt ook verwezen naar cijfers van het parket in Oost-Vlaanderen. Dat maakte in 2014 melding van 17 verdachte gevallen van erkenning in Gent. Ook hier ontbreekt de uiteindelijke evaluatie. De gegevens zijn, met andere woorden, niet volledig.

‘De wet is een draconische maatregel, gebaseerd op enkele faits divers’

Picard begrijpt de drang om frauduleuze erkenningen aan te pakken, maar wijst op de overbodigheid van een nieuwe wet. ‘Er bestaat al een krachtig instrument tegen fraude. In 2016 werd aan de Belgische Verblijfswet een nieuw artikel ingevoegd, 74/20, dat een algemene fraudebepaling bevat. Wanneer fraude wordt vastgesteld is de minister of de bevoegde Dienst Vreemdelingenzaken gemachtigd om toelating tot verblijf te weigeren of in te trekken.’

Ook Ciré, de Franstalige zusterorganisatie van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, maakt zich boos. ‘De wet is een draconische maatregel, gebaseerd op enkele faits divers’, zegt directrice Sotiete Ngo. ‘Men heeft hiervoor gekozen zonder het middenveld te consulteren. Dit is een puur politiek instrument.’

Wet, nog niet officieel van start, wordt nu al gebruikt

Terwijl de wet pas officieel in werking moet gaan vanaf april, hanteren sommige gemeenten de wet al een paar maanden in de praktijk. Hulpverleners trokken al eerder aan de alarmbel wegens de disproportionele procedures tegen schijnerkenning bij derdelanders die geen verblijfsvergunning hebben. Zo lieten sociale werkers weten dat thuisloze niet-Europese moeders in een precair verblijfsstatuut steevast op tergend lange procedures botsen als ze hun kind willen laten erkennen.

‘Wanneer een gemeente schijnerkenning vermoedt, wordt een procedure opgestart. Dat is zo goed als standaard bij een ouderpaar waarbij minstens één van de ouders geen geldige verblijfsdocumenten heeft. In dat geval weigeren Brusselse OCMW’s automatisch hulp’, zegt Kris Gysen van het CAW Brussel dat mee instaat voor de federale winteropvang in Haren.

‘Dat is niet correct. Als je de Arbeidsrechtbank inschakelt, zal die altijd besluiten dat mensen recht hebben op hulpverlening, zolang er geen bewijs is van schijnerkenning. Dat betekent dat je telkens drie tot zes maanden verder zit. Maar wat dan met de bescherming van het kind dat hier niet om vroeg? Moet een kind wachten op het einde van de papierslag om hulp te krijgen waar het recht op heeft?’

Kinderwens vs “schijnkinderen”

‘We zien hoe bepaalde gemeenten de wet inderdaad al feitelijk gebruiken’, zegt Achilvie Docketh-Yemalayen van het Brusselse Platform Kinderen op de Vlucht. ‘Op onze permanenties ontvangen we al maanden verontruste ouders. Ze begrijpen niet waarom gemeenten hun ouderschap niet erkennen op basis van het gegeven dat een van de twee ouders geen verblijfsrecht heeft in België.’

Het Platform Kinderen op de Vlucht stond de kersverse vader van de tweeling Aya en Awa bij om zijn kinderen, waarvan de moeder geen verblijfsvergunning heeft, te kunnen erkennen. Het werd een lange en moeilijke erkenningsprocedure van zeven maanden, haast cynisch in de wetenschap dat de ouders volgens het Platform een lange en pijnlijke weg hadden afgelegd voor hun kinderwens in vervulling ging.

‘Kinderen die hier de dupe zijn maken niet de keuze van hun ouders’

‘Na drie jaar pogingen om zwanger te geraken, was de tweeling een godsgeschenk voor de ouders’, zegt Docketh-Yemalayen. ‘Bovendien waren Aya en Awa drie maanden te vroeg geboren, en stonden ze in hun eerste levensmaanden onder strikt medisch toezicht in het ziekenhuis.’

Docketh-Yemalayen vertelt dat de procedure tot erkenning bijzonder pijnlijk was voor de vader. Die bleef intussen ook aanmaningen krijgen over onbetaalde ziekenhuisfacturen, waarin het ziekenfonds weigerde tussen te komen zolang de kinderen niet officeel waren erkend.

‘Het is gelukkig, met onze bijstand, in orde gekomen. Maar we zien dat vooral de kinderen de dupe zijn van die ongelofelijke procedures tegen fraude. Terwijl het kind zelf nooit een keuze gemaakt heeft.’

^[*] De elf organisaties die tegen de wet in beroep gaan: UNICEF België, De Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, La coordination des ONG pour les Droits de l’Enfant, Medimmigrant, CIRE, Point d’Appui – Service d’Aide aux personnes sans papiers, Platform Rechten van het Kind, Mensenrechtenliga, l’Association pour le Droit des Etrangers (ADDE), Défense des Enfants (DEI) België, De Orde van Franstalige en Duitstalige balies