‘IS-leden uit het Westen repatriëren kan mensenlevens redden’

De repatriëring van IS-vrouwen en -kinderen naar het Westen lijkt in een stroomversnelling te komen. Hoe belangrijk dat is, illustreert de aanslag die een jong Iraaks IS-lid onlangs pleegde in Bagdad, zegt journaliste en MO*medewerkster Judit Neurink. ‘IS-leden aan hun lot overlaten in de klauwen van extremisten, zet heel veel mensenlevens op het spel.’

De jongen zit in een tent, met een bomgordel om, houdt een geweer vast en maakt met zijn rechterwijsvinger het IS-symbool dat staat voor ‘Er is maar één God’. Hij heeft de dood van 35 onschuldige burgers op zijn geweten. Die kwamen om toen hij zichzelf onlangs in Bagdad op een drukke markt in de sjiitische miljoenenwijk Sadr City opblies. Dat is althans wat de terreurgroep IS bekendmaakte toen ze de aanslag opeiste en de foto van de Iraakse dader publiceerde.

IS propaganda channels have published this pic saying that this is the suicide attacker who detonated his vest yesterday in a crowded market in Baghdad’s Sadr City killing more than 35 people mainly Shia civilians.
He looks so young. pic.twitter.com/S98asCY8vY

— Nafiseh Kohnavard (@nafisehkBBC) July 20, 2021

Wat opvalt, is hoe jong deze Abu Hamza al Iraqi is. Een kind bijna nog. De foto lijkt in een ontheemdenkamp genomen, misschien in een kamp voor IS-gezinnen. Een situatie waarin hij radicaliseerde, waar de armoede, uitzichtloosheid en de afwezigheid van een vader de juiste voedingsbodem boden. En waar datzelfde dreigt voor nog veel meer kinderen.

Dat gevaar is bekend. Het is een van de redenen waarom de Koerdische autoriteiten in Syrië onlangs een onlinebijeenkomst belegden met diplomaten uit westerse landen wiens IS-vrouwen en -kinderen in hun kampen zitten. En waarom zij erop blijven aandringen dat die landen hun staatsburgers repatriëren.

Net zoals experts, die waarschuwen voor de gevolgen voor kinderen die met hun moeders opgesloten zitten in familiekampen waar radicale IS-vrouwen een kalifaatje in stand houden. IS krijgt er steeds meer invloed.

Terwijl geen van de vrouwen voor hun rol bij IS-misdaden is berecht. Tientallen van hen wisten te ontsnappen. Of plannen dat, via een huwelijk met een IS-lid in het buitenland, die de ontsnapping zal betalen.

Repatriëring

Rond de tijd dat IS duidelijk maakte hoe concreet en urgent dat gevaar is, besloot een aantal westerse landen dan toch eindelijk tot repatriëring van een aantal van hun onderdanen over te gaan.

België ging overstag, en haalde 10 kinderen en 6 moeders terug. Noord-Macedonië haalde 14 kinderen en 5 vrouwen terug. Finland een moeder en haar twee kinderen. Kosovo ook nog een vrouw en haar 4 kinderen. Ook Nederland zal onder druk van de rechter de komende tijd moeten overgaan tot het terughalen van zeker 5 moeders en hun kinderen, na een eerste repatriëring vorige maand.

De Syrische Koerden willen de 30.000 Irakese vrouwen en kinderen uit Al-Holkamp na ruim twee jaar maar al te graag kwijt.

Niet alleen westerse landen nemen hun onderdanen terug. Deze week vertrokken ook zo’n 300 Syrische vrouwen en kinderen, samen zo’n 80 gezinnen, uit Al-Holkamp. Om terug te gaan naar Raqqa. Ze zijn onderdeel van een gecontroleerde operatie waarbij Syrische IS-gezinnen naar huis mogen als hun stamhoofden voor hen garant staan. Op die manier keerden al duizenden vrouwen en kinderen terug naar hun families in Syrië.

Irak heeft een soortgelijke operatie op de planning staan. De eerste groep van 300 mensen is eind mei onder militaire escorte teruggebracht naar Irak. Daar zijn ze ondergebracht in een kamp buiten Mosoel.

Irakese vrouwen en kinderen maken met zo’n 30.000 zielen ongeveer de helft uit van alle inwoners van Al-Holkamp. De Syrische Koerden willen hen na ruim twee jaar maar al te graag kwijt.

Bezwaren

Maar hoewel de Iraakse overheid daarmee instemde, blijken er in Irak grote bezwaren te bestaan. De meeste soennieten in de door IS bezette steden in 2014 vergaten allerminst hoe sommige stads- en geloofsgenoten hen behandelden. De haat is groot, maar ook de angst. Een parlementslid uit de provincie Nineveh eiste daarom dat de repatriëring wordt stopgezet.

Probleem is ook dat de gezinnen opnieuw in kampen worden geplaatst. Daardoor kan IS invloed blijven uitoefenen, zoals gebeurde bij de jonge aanslagpleger in Bagdad.

Terwijl tegelijkertijd duidelijk is dat IS zich in Irak aan het hergroeperen is, met wekelijkse aanslagen. Veiligheidstroepen vinden voortdurend schuilplaatsen, wapens en zelfs explosievenfabriekjes. Recent slaagden zij erin de ‘emir van Bagdad’ van IS op te pakken, die zich vooral bezighield met rekrutering.

Finland zou een plek kunnen worden waar IS-leden zich ongestoord kunnen hergroeperen voor nieuwe acties in Europa.

Voor de meeste westerse landen die IS-gezinnen repatriëren geldt dat ze hen aanklagen en berechten. Maar van voormalige USSR-staten is bekend dat ze sommige teruggehaalde vrouwen niet vervolgden, en voor Finland geldt dat zelfs geen enkele gerepatrieerde vrouw vervolgd of berecht is. IS-leden konden zelfs ongestoord heen en weer reizen tussen het kalifaat en Finland.

Dat is gevaarlijk, omdat IS-leden nu al aan elkaar doorgeven dat ze na ontsnapping uit Syrië naar Finland moeten gaan. Dat land zou dus een plek kunnen worden waar ze zich ongestoord kunnen hergroeperen voor nieuwe acties in Europa.

Berechten

Er zijn genoeg andere redenen waarom gerepatrieerde IS-leden moeten worden berecht. Voor hun slachtoffers bijvoorbeeld, die recht hebben op genoegdoening en veiligheid. En vooral ook omdat de geschiedenis in Irak en Syrië maar genoeg duidelijk maakt dat wetteloosheid altijd herhaling van misdaden in de hand werkt.

Lees ook

Nadim Houry: ‘Elk land heeft de verantwoordelijkheid om de eigen burgers uit Irak en Syrië terug te halen’

Maar ook voor de IS-leden zelf. Hoe verrassend dat ook mag klinken. ‘Zij die gewelddadig extremisme de rug toekeren, voelen zich vaak verloren. De groep was hun familie, en ze zijn opeens alleen’, zegt psychiater Anne Speckhard, die gespecialiseerd is in de bestrijding van radicalisme. Ze zijn kwetsbaar omdat ze vaak geen werk kunnen vinden en problemen hebben met PTSD en trauma. Daardoor zijn ze een makkelijke prooi voor (andere) extremisten.

Wat er gebeurt als je IS-leden aan hun lot overlaat, dat toont de foto van de jonge aanslagpleger in Irak.

Degenen die hulp krijgen, boeten voor en leren omgaan met hun schuld en genezen, worden daarentegen machtige bondgenoten in de strijd tegen radicalisme. Ze beginnen een nieuw leven. Op de website van de organisatie die Speckhard leidt staan tal van voorbeelden.

Wat er gebeurt als je IS-leden aan hun lot overlaat, of eigenlijk achterlaat in de klauwen van de groep die hun levens al grotendeels verwoeste, dat toont de foto van de jonge aanslagpleger in Irak. Repatriëren, mensen berechten, hen en hun kinderen losweken uit die klauwen, en hen nieuwe levens bieden, dat kan ook de levens van heel veel anderen redden.