België recyclagekampioen? Een geruststellende leugen ontmaskerd

De cijfers die Fost Plus gebruikt in de discussies rond statiegeld zijn één grote leugen. Wat is het probleem? Fost Plus verwijst zelf naar officiële cijfers van OVAM waarin zou staan dat drankverpakkingen 10% van het zwerfvuil uitmaken. In realiteit gaat het eerder om 40%, en dat kan ik meteen aantonen. 

Goochel Plus

Laten we die officiële cijfers van OVAM even in detail bekijken. Fost verwijst naar het document “Impactanalyse invoering statiegeld op eenmalige drankverpakkingen”, een publiek document. ‘Uit een analyse van het zwerfvuil op verschillende proefstroken wordt gesteld dat de drankverpakkingen in aantal stuks 10 % van het herkenbaar zwerfvuil uitmaken’, staat letterlijk in het document. Dus heeft Fost het op het eerste zicht bij het rechte eind. 

Niet zo snel! Het volstaat verder te lezen: ‘In gewicht is dit ongeveer één derde van het verpakkingsafval in het zwerfvuil – of 33 % van het totale gewicht van het zwerfvuil.’ En weer vijf lijnen verder, op pagina 41: ‘In volume maken drankverpakkingen 40% uit van de totale hoeveelheid zwerfvuil. Cijfers uit Nederland geven aan dat ca. 50% van het totale zwerfvuilvolume bestaat uit drankverpakkingen.’ 

Als Fost mij verwijt fundamentele onwaarheden te vertellen, dan zegt Fost eigenlijk dat OVAM fundamentele onwaarheden vertelt. Dat is moedig, wetende dat OVAM einde dit jaar de nieuwe licentie van Fost moet goedkeuren. 

Als Fost mij verwijt fundamentele onwaarheden te vertellen, dan zegt Fost eigenlijk dat OVAM fundamentele onwaarheden vertelt. Dat is moedig, wetende dat OVAM einde dit jaar de nieuwe licentie van Fost moet goedkeuren. 

Bovendien heeft Fost geprobeerd deze studie tegen te houden. Dat blijkt uit een officieel en publiek “Addendum bij de impactanalyse”, van november 2015. Daar lezen op blz 4: ‘Na het opleveren van het definitieve verslag (…) werd vanuit Fost Plus, Comeos en Fevia een studie besteld (Guissard en Van Cauter, 2015)’ en ‘Voorliggend rapport heeft als doel de cijfers uit de oorspronkelijke studie te vergelijken.’ 

OVAM besluit in het addendum op pagina 22: ‘Een inschatting van 20 à 33 gewicht % of 40 volume % ligt in de range van de bekomen cijfers en kan, ons inziens, behouden blijven.’ 

Wat moeten we hier nu mee? Fost, Comeos en Fevia kennen de impactanalyse van OVAM zeer goed, want ze waren het er niet mee eens en betaalden een tegenstudie. Na beoordeling van deze tegenstudie zegt OVAM dat zij hun eerdere cijfers toch handhaven. Dat moet zuur geweest zijn voor dit “triumviraat van het zwerfvuil”.

Straf is dat Fost in een publieke mededeling OVAM voor schut zet, door aan te geven dat OVAM stelt dat het correcte cijfer 10% is en dat 40% fundamenteel onwaar is. Ik vraag me af hoe lang OVAM deze arrogantie nog blijft pikken.

De kernopdrachten van Fost Plus

Wat het geheel nog erger maakt is dat Fost taken van de overheid overneemt, geformuleerd in een aantal opdrachten in het “Samenwerkingsakkoord betreffende de preventie en het beheer van verpakkingsafval”, 4 november 2008. Samenwerkingsakkoord dat klinkt vrijblijvend, maar het is gepubliceerd in het Belgisch staatsblad en heeft kracht van wet (decreet) én er staan sancties op.

In artikel 3 krijgt Fost een aantal zeer duidelijke opdrachten:

1. het voorkomen en het verminderen van de productie of van de schadelijkheid van verpakkingsafval;
2. het waarborgen dat het aandeel van de herbruikbare verpakkingen voor dezelfde goederen die in de handel zijn gebracht, niet vermindert in vergelijking tot het voorgaande jaar en het waarborgen dat het totale gewicht van de eenmalige verpakkingen voor dezelfde goederen die in de handel zijn gebracht, vermindert in vergelijking tot het voorgaande jaar;
3. het bevorderen van het hergebruik en het bevorderen en opleggen van de nuttige toepassing, in het bijzonder de recyclage, alsook het verminderen van het aandeel verpakkingsafval in de niet-selectieve inzameling;

Geflest

Minister Schauvliege  gaf op 31 augustus 2017 toelichting in het parlement bij een aantal vragen over deze doelstellingen: ‘De evolutie over de periode van 2003 (…) tot 2015 toont voor het geproduceerde verpakkingsafval een totale stijging van 10,81%.’

Fost “geflest” op punt 1.

Op basis van welke cijfers en of dat gespecificeerd is per soort verpakking is niet duidelijk maar het is zeker dat dit voor de plastics (het gevaarlijke soort verpakking) véél hoger ligt, wellicht een verdubbeling.

Schauvliege vervolgt: ‘De evolutie van de herbruikbare verpakkingen is licht negatief voor de huishoudelijke herbruikbare verpakkingen, maar is sterk positief voor de bedrijfsmatige herbruikbare verpakkingen. Hierdoor stijgen de totale herbruikbare verpakkingen. Ik verwijs naar de grafieken in het activiteitenverslag 2016 van de IVC, dat beschikbaar is op www.ivcie.be.’

Fost ook “geflest” op punt 2.

Het moet gezegd, “licht negatief” is hier wel een understatement. Op de grafiek blz 24, zie je dat de evolutie voor herbruikbare verpakkingen gaat van ca 950.000 ton naar 650.000 ton. Dat is min 31,5%!

Schauvliege: ‘De schadelijkheid van verpakkingsafval is niet iets dat eenduidig kan gekwantificeerd worden. Dit wordt opgevolgd in het kader van de algemene preventieplannen. Deze preventieplannen leveren op niveau van individuele bedrijven en sectoren nuttige kwalitatieve gegevens op, maar deze gegevens kunnen niet verwerkt worden tot algemeen geldende statistieken.’

Duidelijkheid hierover lijkt me nochtans essentieel voor de volksgezondheid, gegeven dat gemiddeld 15% van plastic uit (giftige) additieven bestaat. Dus op 1 kg plastic heb je 150 gram giftige additieven (sic). En als de giftigheid met 30% daalt (naar 100 gram) terwijl de productie verdubbelt, dat hebben we 200 gram gif in omloop in plaats van 150 gram. En dan hebben we het deze keer niet eens gehad over de micro plastics.

Jaarlijkse hoogmis der vervalsingen

De stelling ‘Wij zijn de kampioenen van de recyclage’ is al even vervalst als de cijfers rond statiegeld.

De cijfers van Fost Plus gaan over inzameling, niet over recyclage. De cijfers—in gewicht—worden gehaald door glas en papier/karton. Dat werd al zeer goed ingezameld voor Fost op het toneel verscheen. Voor kunststoffen is de wettelijke norm voor recyclage 30%, Fost haalt amper 39,5% inzameling.

Fost probeert met gewichten het onmogelijke te bewijzen en komt er dan toe dat ze meer dan 100% glas en metaal inzamelen.

Voor flesjes en blikjes specifiek kunnen we er van uitgaan dat Fost niet meer haalt dan 60%. Als we alle zwerfvuil uit de cijfers halen, het bio-materiaal (resten van drank) aftrekken, de verliezen in de behandelingen voor ze in een recyclagefabriek komen, de productieverliezen in de recyclage zelf. Toch geeft Fost voor metaal 100% recyclage aan!

De statiegeldlanden zamelen tot 98% van de flesjes en blikjes in en recycleren die van fles tot fles (bottle to bottle). Hier worden individuele verpakkingen geteld, waardoor je precies weet hoeveel er gerecycleerd wordt van wat je aangegeven hebt. Als Duitsland dus zegt dat ze 98,5% recycleren dan is dat zo.

Fost probeert met gewichten het onmogelijke te bewijzen en komt er dan toe dat ze meer dan 100% glas en metaal inzamelen. Het gekke is dat die cijfers worden aanvaard door OVAM en IVCIE, enfin ze worden terug gebracht tot… 100%.

Dus die 10 miljoen flesjes en blikjes die Antwerpen jaarlijks opveegt in de straten die verdwijnen als sneeuw voor de zon, idem voor die in de openbare vuilnisbakken, laat staan deze die in de Schelde belanden. Dit is geen ernstige rapportering. Wat doen onze parlementsleden daarmee? Laten ze zich nog lang in de luren leggen? Is het geen tijd voor een audit?

Re-cycle of De-cycle

Tot slot is een ietwat technische discussie. De wet heeft het over nuttige toepassing, verbranding met energierecuperatie en recyclage. Je zou dan mogen verwachten dat met recyclage, re-cycle bedoeld wordt: terug in de cirkel brengen, en opnieuw, en opnieuw en opnieuw… Dat is hier echter niet het geval. Fost recycleert 0,0% (NUL) plastic verpakkingen. Fost dé-cycleert de plastic flessen tot fleece, folie en kunststofvezels waardoor steeds nieuwe aardolie nodig is om nieuwe plastic flessen te maken. Ze halen ze letterlijk uit de cirkel. Dit heeft niets met de letterlijke betekenis van ré-cycle te maken.

Ik weet niet wat een “duurzaam debat” is, wel wat een duurzame fles is, het is een hergebruikfles met statiegeld.

Fost roept op voor een duurzaam debat en een integrale aanpak. Hoe kan je voor integrale aanpak zijn als je bij voorbaat een beproefde methode (statiegeld) afwijst. Ik weet niet wat een “duurzaam debat” is, wel wat een duurzame fles is, het is een hergebruikfles met statiegeld.

Dat Fost eens begint met eerlijk en transparant de cijfers te geven én hun wettelijke opdracht uit te voeren: verminderen van verpakkingen en de schadelijkheid ervan en stimuleren van hergebruik.

Wordt het niet hoog tijd dat de drie parlementen deze gepatenteerde leugenaars eens ter verantwoording roepen, aan hun opdracht herinneren en zich de vraag stellen of zo’n obscure club nog wel een licentie kan gegund worden… iets wat eind dit jaar opnieuw moet gebeuren.

 

Luc De Rooms  is bezieler van AXI vzw. Deze vzw werd in 1992 opgericht om de principes van de VN-conferentie van Rio De Janeiro in praktijk te brengen.  Dit doet de organisatie via cursussen, begeleiding, adviesverlening en ondersteuning van derden of openbare besturen en via eigen projecten.