Cypriotische éénmaking ondanks nieuwe onderhandelingen nog niet voor morgen

Sinds 2015 wordt op het verdeelde Cyprus opnieuw onderhandeld. De leiders van de Grieks en Turkse gemeenschap kondigden meermaals aan dat de wil bestaat om Cyprus te verenigen. In de pers verschenen euforische berichten. De onderhandelingen die eind 2016 gevoerd werden, bevonden zich in een cruciale fase. Recente berichten verraden echter dat de Cypriotische eenmaking nog een heus titanenwerk zal worden.  

Alan Samuel (CC BY 2.0)

Turks Nicosia (2013)

In het najaar van 2016 onderhandelden de Cypriotische president Nikos Anastasiadis en zijn Turks-Cypriotische tegenhanger Mustafa Akinci verder in Genève. Volgens VN-bronnen behoorde een akkoord in 2017 tot de mogelijkheden maar begin dit jaar werden de onderhandelingen echter stopgezet. Officieel wegens controverse over een Grieks-Cypriotische wet, die het onderwijs toelaat om de band met Griekenland te benadrukken.

De echte obstakels moeten vermoedelijk in de geopolitieke ambities van Turkije gezien worden. Vooral de Turkse militaire aanwezigheid en het bijhorend interventierecht blijven doorslaggevend. Het wordt dan ook afwachten of de hernieuwde onderhandelingen, begonnen in april 2017, voor een doorbraak zullen zorgen.

Turkse militairen

Een centrale Grieks-Cypriotische eis is de terugtrekking van 30 000 Turkse soldaten. Sinds de Turkse invasie van 1974 zijn Turkse troepen aanwezig in het noorden van het eiland. Een bescherming van de Turkse minderheid volgens Turkije, een bezettingsmacht voor Cyprus en Griekenland.

Turkije heeft al meermaals laten weten dat er geen terugtrekking komt. Ook voor de Turks-Cyprioten zelf ligt dit moeilijk: enerzijds wil hun leider Akinci minder invloed uit Ankara, anderzijds zien Turks-Cyprioten de troepenmacht als een bescherming tegen een Griekse meerderheid.

Ook het laatste serieuze eenmakingsplan werd in 2004 door de Grieks-Cyprioten verworpen. De belangrijkste reden? Geen geplande terugtrekking van het Turkse leger.

Garantiemacht en machtsverlies

Een samenhangend punt is het “garantiemachtstatuut”. Bij de Cypriotische onafhankelijkheid kregen drie landen de mogelijkheid om in te grijpen wanneer deze onafhankelijkheid in gevaar zou komen: (voormalige kolonisator) Verenigd Koninkrijk, Turkije en Griekenland.

President Erdogan liet al meerdere malen weten ‘Cyprus nooit los te zullen laten’.

Het was op basis van deze overeenkomst dat Turkije in 1974 besloot om het eiland aan te vallen, omwille van een (mislukte) Griekse coup.

Cyprus, gesteund door Griekenland, wil de drie vervangen door de Europese Unie. Turkije, dat haar invloed op het eiland wil behouden, huivert bij deze gedachte. President Erdogan liet al meerdere malen weten ‘Cyprus nooit los te zullen laten’. Critici zien daarin bewijs voor weinig Turkse interesse in een hereniging van het eiland. 

Het lijkt er inderdaad op dat Turkije geen interesse heeft in een federaal Cyprus. De kern van de zaak ligt in het huidige EU-lidmaatschap van Cyprus, dat bij een eenmaking ook Turks-Cyprioten het EU-burgerschap zou verlenen. Vooral progressieve politici in het Turkse deel zien dit als de manier om onafhankelijker te worden van Ankara. Turkse beleidsmakers vrezen dan weer een verlies aan invloed bij de Turks-Cypriotische gemeenschap.

Een verenigd Cyprus zou ook betekenen dat Turkse migratiestromen naar Cyprus moeilijker worden.

De Turkse buitenlandminister Cavusoglu verklaarde in Genève dat ‘de 4 EU-vrijheden niet alleen voor Turks-Cyprioten gelden, maar ook voor Turken’. Daarmee doelt hij vooral op het visumvrij reizen van Turken naar Cyprus. Bij een beperking van de Turkse migratie naar noord-Cyprus verliest Turkije opnieuw invloed in Cyprus.

Turkije wil immers een ‘bakenstaat’ blijven, ook wanneer de Turks-Cyprioten EU-burgers worden.

Gaswinning

Ten slotte wordt de geopolitieke dimensie van dit conflict verduidelijkt door de aanwezigheid van gasreserves voor de Cypriotische kust. Onder het aardoppervlak tussen Egypte, Israël, Cyprus zou zich een enorme hoeveelheid aan gas bevinden, waar ook Turkije aanspraak op maakt. Om de herenigingsgesprekken alle kans te geven werden verdere proefboringen uitgesteld tot juli 2017. Toch zullen onderhandelaars naast de traditionele machtsthema’s werk moeten maken van een duurzame verdeling van de gasreserves.

Wanneer Cyprus herenigd wordt, kan Turkije uitgroeien tot de energiehub van de regio

President Anastasiadis ziet de gasreserves als deel van een duurzame oplossing. De meest effectieve weg om het gas naar Europa te transporteren is via een pijpleiding naar Turkije. Ook Erdogan kan dus baat hebben bij een oplossing. Wanneer Cyprus herenigd wordt, kan Turkije uitgroeien tot de energiehub van de regio. Toch valt het te betwijfelen of dit economisch voordeel de huidige nationalistische reflex van Erdogan kan counteren.  

Ondanks de politieke wil bij Turks-en Grieks-Cyprioten wordt het onderhandelingsproces overschaduwd door geostrategische elementen. De aanwezigheid van Turkse troepen, de confrontatie tussen Erdogan en de EU en het verdelingsvraagstuk rond gasinkomsten illustreren dit.

Toenemende spanningen tussen Turkije en de EU maken dat Nicosia waarschijnlijk nog een tijdje de laatste verdeelde hoofdstad van Europa blijft.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.