Een nieuw schooljaar, een nieuwe kans om beter te doen

1 september komt er aan. De winkelrekken zijn gevuld met promo-artikelen: twee boekentassen voor de prijs van één, roze prinsessenmappen, stoere pennenzakken en dergelijke meer. Sommige ouders zijn al angstig voor de rekeningen van de leerboeken met bijpassende werkboeken, de speciale rekenmachine en andere opgelegde schoolspullen die hen te wachten staan.

De leerkrachten genieten van de laatste terrasjes voor ze zich moeten ontfermen over de pedagogische documenten, klasregels, lijsten schoolmateriaal en de promo-aanbiedingen op de lamineermachines.

Maar waarom eigenlijk?

Zonder uit te wijden over de historiek van massaonderwijs (hoewel er veel te vertellen valt over de onzin van de organisatie van ons onderwijssysteem), de politieke wil er achter of zelfs het sociale nut van school, kan men zich afvragen wat de huidige rol van onderwijs is en wiens verantwoordelijkheid het eigenlijk is om (wereld)burgers op te leiden?

Zomer 2018: Hittegolf, racisme en festivals

Deze week was een deel van de bevolking gechoqueerd door het “incident” op Pukkelpop waarbij witte jongeren heel expressief racistische liedjes aan het zingen waren en twee zwarte meisjes lastig vielen onder toezicht van een onverschillige massa. Als ex-leerkracht, coach van startende leerkrachten en zwarte activiste was ik kwaad. Maar ik had vooral veel vragen.

Hebben ze ooit de kans gekregen om te reflecteren over de koloniale geschiedenis van België en wat het zou kunnen betekenen voor (de nakomelingen van) de slachtoffers?

Wie zijn in godsnaam de leerkrachten van die jonge mensen? Hebben ze dan absoluut geen besef van de historische lading van hun lyrics “De Congo is van ons, handen hakken, de Congo is van ons”? Hebben ze ooit de kans gekregen om te reflecteren over de koloniale geschiedenis van België en wat het zou kunnen betekenen voor (de nakomelingen van) de slachtoffers? Indien de geschiedenisleerkracht zonder taboe de donkere pagina’s van onze geschiedenis besproken heeft, zijn die jongeren dan gewoon geaffirmeerde racisten?

Eén van de jongens heeft zijn excuses aangeboden en verklaarde zelf geschokt te zijn door zijn gedrag. Dan vraag ik me af: wie zijn in godsnaam jouw ouders? Welke waarden en normen heb je van thuis uit meegekregen dat het je ok lijkt mensen te vernederen omwille van hun huidskleur? Waar hebben jullie überhaupt dat lied geleerd? Wie vond het een goed idee zo’n liedje mee te geven als cultureel kapitaal van Vlaanderen? Waren er onvoldoende Eddy Wally, K3 of Clouseau-liedjes dat een racistische koloniale hit in het pakketje toegevoegd moest worden?

Uitstapje naar Afrikamuseum als beloning of straf?

Onze staatssecretaris Zuhal Demir heeft er gelukkig een prachtige oplossing voor gevonden: de jonge racisten trakteren op een museumuitstapje. Wel mevrouw Demir, als het je zo’n schitterend idee lijkt om een pedagogisch uitstapje te houden voor die 2 à 3 jongens met grensoverschrijdend gedrag, zou het dan niet interessant zijn om je voorstel uit te breiden naar ALLE jongeren?

Wat is de rol van de ouders? Wat is de rol van school? 

Dit is trouwens geen origineel idee. Dit hoort al door scholen zelf georganiseerd te worden volgens de vakoverschrijdende eindtermen die in 1997 (kuch) door de Vlaamse overheid ingevoerd werden maar niet bindend zijn. Je kan het misschien bespreken met je kameraden van het onderwijsdepartement.

Je zou ook je geniaal idee kunnen uitbreiden naar alle (toekomstige) leerkrachten en er een module van maken in de lerarenopleiding? Of er zelfs een parlementair uitstapje van maken? Dit lijkt me een toffe teambuilding!

Te doen voor 1 september

Het is bijna 1 september. Tussen de boekentassen, de pennenzakken en schoolrekeningen door zou het toch eens goed zijn om even wat tijd te nemen om het opvoedingsproject eens nader te bekijken. Wat is de rol van de ouders? Wat is de rol van school? Waar ligt de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid?

Gezien lijstjes erg populair zijn in deze periode van het jaar, zal ik het jullie eenvoudig maken en een lijstje opmaken van to do’s voor 1 september.

Voor de ouders:

• Herinner je kind eraan dat hij/zij uniek is. En dat is prima. Herinner hem/haar er ook aan dat de andere kinderen uniek zijn en dat is ook prima.
• Herinner hem/haar eraan dat verschillen mooi zijn en gevierd horen te worden.
• Herinner je kind eraan op te komen voor rechtvaardigheid en hun stem te gebruiken als ze getuige zijn van onrechtvaardigheid.
• Herinner je kind eraan dat hij/zij vragen mag/moet stellen zodat hij/zij de wereld om hem/haar heen beter zou begrijpen.
• Denk er aan dat opvoeden een gedeelde verantwoordelijkheid is en ga na of de lesinhoud van je kind hem/haar op weg zetten naar een verantwoordelijke wereldburger.
• Denk er aan dat opvoeden een complexe gedeelde verantwoordelijkheid is en wees een echte partner voor de leerkrachten die je kind mee opvoeden.

Voor de leerkrachten:

• Leerplannen kunnen erg stresserend en beperkend zijn. Feit. Er zijn echter creatieve oplossingen om de kritische -en open geest van jullie leerlingen te stimuleren. Hier een aantal voorbeelden: waardeer uitvindingen, schrijvers en culturen van andere landen, wees kritisch naar je eigen referentiekader en wees eerlijk en open hierover met de leerlingen, nodig een gastdocent uit die een meerwaarde biedt aan je leerdoelen (misschien ouders van leerlingen), neem ze uit de klas, the world is a big place!
• Onderwijzen is jullie taak. Opvoeden ook. Maar in partnerschap met de ouders. Ga dat partnerschap aan.
• #Metoo, #JeSuisCharlie, #Pukkelpop2018. De school is geen eiland. Creëer ruimtes om met de leerlingen informatie en meningen uit te wisselen over actuele thema’s.
• Het onderwijslandschap evolueert snel, tussen de digitalisering, de OKAN-klassen, differentiatie en cultuurbewust lesgeven wordt het moeilijk om te volgen. Er is echter geen ontsnappen aan. Bijscholing en collectief handelen, kunnen helpen.
• Ten laatste: Cheer up! Lesgeven is zeker en vast niet de gemakkelijkste job maar hoogstwaarschijnlijk één van de mooiste en zinvolste.

It takes a village to raise a child. Opvoeden is een gedeelde verantwoordelijkheid. Leerkrachten, ouders, jeugdwerkers, de media, de sociale netwerken en entertainment-sector dragen allemaal bij aan die opvoeding. Door te kiezen welke thema’s we openlijk bespreken, gaan we die verantwoordelijkheid al dan niet aan. Dat is een keuze. En keuzes hebben gevolgen.

Ange-Raïssa Uzanziga is politicoloog en al 5 jaar actief in de onderwijssector. Momenteel is ze projectcoach voor beginnende leerkrachten voor de vzw Teach for Belgium.