Oppositie en middenveld krijgen het hard te verduren onder Bukele

‘Er schuilt een donkere realiteit achter de hippe façade van El Salvadors president’

Gobierno Danilo Medina / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

Hoffelijkheidsbezoek van de net verkozen president Nayib Bukele en zijn echtgenote aan het presidentieel paleis, na zijn verkiezingsoverwinning in 2019. Bukele is jong, hip en populair. Maar achter die hippe façade schuilt een donker kantje, schrijft Jasper Rommel. Wie ook maar een kritische noot uit, wordt frontaal aangevallen door Nayib.

Wat met de toekomst van El Salvador, nadat de partij van Nayib Bukele zo’n duidelijk mandaat kreeg van de bevolking?, vraagt FOS-medewerker Jasper Rommel zich af in dit opiniestuk. ‘Er is reden tot bezorgdheid. Bukele is jong en hip, maar achter die façade schuilt een donkere realiteit. Wie ook maar een kritische noot uit, wordt frontaal aangevallen door Nayib.’

Salvadoraans president Nayib Bukele is voor zijn aanhangers de redder des vaderlands. Critici verwijten hem de zoveelste dictator in Centraal-Amerika te worden. Voorlopig blijven die eersten aan het langste eind trekken. Na zijn zegetocht bij de presidentsverkiezingen in 2018, wint zijn gloednieuwe partij Nuevas Ideas uit het niets de parlementsverkiezingen.

En dat met een monsterscore, waardoor hij voortaan met een tweederdemeerderheid ongehinderd kan regeren. Hij verovert eveneens de steden en gemeenten. 80 procent van de Salvadoranen wordt straks bestuurd door een gemeentebestuur met Nuevas Ideas als meerderheidspartij.

President cool

De eerste millennialpresident, zo wordt hij genoemd. Hij is jong en hip. Tenslotte, campagne voeren doet hij niet op straat, maar op sociale media. Zelfs beleid voeren doet hij via Twitter. Hij beweert geen ideologie te hebben, niet “links” en niet “rechts” te zijn, maar het land te gaan ontwikkelen door de corruptie uit te roeien. Hij gooide ook hoge ogen door de misdaad- en moordcijfers drastisch te doen dalen en met prestigieuze infrastructuurwerken.

Toen het parlement niet instemde met een lening om zijn veiligheidsplan te financieren, stuurde hij het leger erop af.

Achter die hippe façade schuilt echter een donker kantje. Wie ook maar een kritische noot uit, wordt frontaal aangevallen door Nayib. Middenveldorganisaties, ngo’s, mensenrechtenorganisaties en ook journalisten krijgen het hard te verduren. En toen het hooggerechtshof de president terugfloot tijdens de COVID-pandemie, verweet hij de rechters verantwoordelijk te zijn voor de coronadoden in El Salvador.

Maar vooral oppositiepartijen, zoals het linkse FMLN en het rechtse ARENA, die tot de laatste verkiezingen samen een meerderheid waren in het parlement, zijn de kop van jut. Toen het parlement niet instemde met een lening om zijn veiligheidsplan te financieren, stuurde hij het leger erop af. Ongezien in de moderne geschiedenis van het land, waar de spoken van de burgeroorlog nog niet verdwenen zijn.

Bukele begaf zich naar het parlement, bad er tot God en verklaarde vervolgens aan zijn aanhangers af te zullen wachten tot de volgende parlementsverkiezingen om wraak te nemen. De parlementsverkiezingen werden dan ook gezien als een referendum over zijn beleid. Eén die Bukele met glans doorstond.

Almacht

Nuevas Ideas maaide de oppositie weg. Vanuit het niets behaalt de partij 56 zetels en daarmee een nipte tweederdemeerderheid. Maar ook coalitiepartner GANA – die haar lijst “uitleende” aan Bukele voor de presidentsverkiezingen en wiens campagne er voornamelijk in bestond dat ze Bukele verder zouden steunen vanuit het parlement – haalt vijf zetels.

De onafhankelijke krant El Faro, bekend om zijn kritische journalistiek, mocht al ondervinden wat het betekent om zich kritisch op te stellen tegen de president.

Een comfortabele marge dus, waardoor de regering en de president ongehinderd de komende drie jaren kunnen regeren. Zonder dat iemand hem een strobreed in de weg kan leggen.

Er valt niets af te dingen op de democratische overwinning van Bukele. Een duidelijker mandaat van de bevolking kan je moeilijk krijgen. En toch is er reden tot bezorgdheid. Met de tweederdemeerderheid kan Bukele straks de openbaar aanklager, de mensenrechtenprocureur, het Rekenhof en één derde van de rechters van het hooggerechtshof benoemen. Hij kan bovendien een grondwettelijke vergadering organiseren om naar eigen dunk de grondwet te veranderen.

De machtsconcentratie wordt zo totaal. Gezien de houding van Bukele tegen kritische stemmen, journalisten en de instellingen, voorspelt dit weinig goeds.

Bezorgdheid bij het middenveld

De onafhankelijke krant El Faro, bekend om zijn kritische onderzoeksjournalistiek, mocht al ondervinden wat het betekent om zich kritisch op te stellen tegen de president. De krant publiceerde artikels over de geheime onderhandelingen tussen criminele jeugdbendes en de regering. De president kondigde hierdoor aan, op een persconferentie, om politie en belastingcontroleurs te sturen om onderzoek te doen naar fraude en witwaspraktijken bij de krant. Hij sloot kritische journalisten voortaan uit op zijn persconferenties.

Ook ngo’s hebben schrik om het doelwit te worden van Bukele. Net als in de buurlanden maakt de nieuwe wetgeving het steeds moeilijker om te opereren. De vrees bestaat dat de president de wetgeving doelgericht zal gebruiken om kritische ngo’s hun rechtspersoonlijkheid te ontnemen. Gezien de persoonlijke aanvallen op El Faro en de verbale uithalen naar ngo’s, die hij ervan beschuldigt ‘vermomde oppositie’ te zijn, is die vrees niet uit de lucht gegrepen.

Vakbondsorganisatie FEASIES en gezondheidsforum FNS delen de bezorgdheid van mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch over wat deze verkiezingsuitslag betekent voor de toekomst van de democratie in El Salvador. Niet alleen omwille van de absolute controle die de president stilaan verwerft, maar ook omwille van de polarisatie in het land.

Gezien dit mandaat zal de bevolking weinig geduld uitoefenen. Hij zal dit jaar nog met resultaten moeten komen.

Morena Murillo van het Nationaal Gezondheidsforum (FNS): ‘Vandaag moeten we niet eens spreken over mobiliseren. Er is geen enkele onvrede bij de bevolking. Integendeel, ze staat als een blok achter de president. Hij stookt de polarisatie en vijandigheid tegen kritische stemmen ook op, door te herhalen dat alles de schuld is van de “corrupte oude partijen”.’

Toch zien ze ook lichtpuntjes. Vakbondsleidster Marta Zaldaña: ‘De bevolking heeft al haar hoop en dromen in handen van de president gelegd. Nu moet hij die inlossen, want het argument van politieke blokkeringen door het parlement heeft hij niet meer. Gezien dit mandaat zal de bevolking weinig geduld uitoefenen. Hij zal dit jaar nog met resultaten moeten komen. Kijk maar wat er gebeurd is met de andere partijen die hun beloftes niet hebben ingelost. Dit kan Bukele ook te wachten staan.’

Wat brengt de toekomst?

Het zou niet de eerste keer zijn dat een populaire president die controle misbruikt om de eigen macht te bestendigen en komaf te maken met alle onafhankelijke controle. Daar schuilt wellicht het grootste gevaar. Het wordt afwachten of hij de zoveelste in rij wordt op het continent die de grondwet zal wijzigen – of via het grondwettelijk hof een achterpoortje zoekt – om zich aan de macht vast te klampen.

Activisten en kritische journalisten zijn vandaag de kanaries in de koolmijn

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
El Salvador kende, net als de buurlanden, zware politieke corruptiezaken in het afgelopen decennium maar verschilt van Guatemala, Honduras en Nicaragua. De scheiding der machten wordt er beter gerespecteerd. En de verkiezingen verliepen ook vrij transparant – de resultaten werden telkens vlot erkend – en er was steeds een vlotte machtsoverdracht.

Gebruikt Bukele de volgende drie jaar om El Salvador institutioneel verder te versterken, of wordt hij een nieuwe caudillo die het land het Centraal-Amerikaanse politieke moeras intrekt?

Bukele maakt gebruik van de enorm brede volkssteun om alle kritiek weg te lachen, niet zelden gepaard met aanvallen op de boodschappers. Activisten en kritische journalisten zijn vandaag de kanaries in de koolmijn. Hopelijk worden hun signalen op tijd opgevangen.

Jasper Rommel is programma­begeleider Centraal-Amerika bij FOS

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.