Het populisme van Correa is nog niet verslagen

Juan Cuvi, directeur van Ecuadoraanse gezondheidsorganisatie Donum dat samenwerkt met de Vlaamse ngo FOS, werpt een kritische blik op het politieke referendum in Ecuador begin februari. De uitslag ervan veegde een mogelijke herverkiezing van ex-president Correa van tafel.

Huidig Ecuadoraans president Lenín Moreno Garcés schreef een referendum uit met zeven vragen over de toekomst van Ecuador. Uiteenlopende onderwerpen werden aan de bevolking voorgeschoteld, gaande van het aanpakken van corruptie, het beperken van oliewinning en mijnbouw tot de verjaring van seksueel misbruik. Maar vooral de vraag over een maximum van twee ambtstermijnen voor presidenten werd het speerpunt van de campagne. Ex-president Correa had tijdens zijn ambtstermijn een onbeperkte verkiesbaarheid mogelijk gemaakt, maar nu neemt zijn voormalige vice-president Lenín Moreno het voortouw om die beslissing terug te draaien. Uiteindelijk stemde 65,39% van de Ecuadoranen ‘neen’ op de vraag of bestuurders oneindig mogen herkozen worden. Daarmee kan Correa zijn plannen om in 2021 opnieuw op te komen opbergen.

Na het resultaat van het referendum van 4 februari kan Rafael Correa zich dus niet meer verkiesbaar stellen. Het betekent dan wel zijn politiek einde, maar het resultaat houdt het politiek stelsel intact dat binnen 15 jaar een eeuw oud is. Sinds 1934, toen Velasco Ibarra aan de macht kwam, werd Ecuador meermaals geregeerd door populistische caudillos.

De impact van een politiek figuur op de sociale organisaties en links is vandaag, door ex-president Rafael Correa, groter dan ooit. Zijn retoriek leidde tot veel internationale steun, maar neutraliseerde de sociale bewegingen die decennialang een alternatieve antikapitalistische agenda verdedigden. De autoritaire uitbouw van het kapitalisme en de mondialisering van de economie tijdens de ambtstermijnen van Correa, vereisten een passief en onderdanig middenveld. Zoals socioloog Zygmunt Bauman terecht opmerkt, heeft de Ecuadoraanse staat de laatste tien jaar perfect de rol gespeeld van interne politieagent van de globalisering.

Een van de propagandastrategieën van het Correa-regime was de uitvergroting van de rol van rechts in Ecuador, terwijl de strijd en het verzet van sociale en linkse bewegingen werd geminimaliseerd. Hierdoor won hij wereldwijd de steun van zoekend en slecht geïnformeerd links.

Een van de grootste problemen van de opeenvolgende regeringen onder Correa was zonder meer corruptie. Zelden is er zo massaal gefraudeerd.

kolonisatie. Dat China deze keer de hoofdrol speelt, maakt het niet minder brutaal. De Ecuadoraanse afhankelijkheid van de oosterse commerciële mogendheid heeft immers een onmiskenbaar koloniaal tintje.

Een van de grootste problemen van de opeenvolgende regeringen onder Correa was zonder meer corruptie. Zelden is er zo massaal gefraudeerd. De Civiele Anticorruptie Commissie berekende dat onder Correa 30 tot 40 miljard dollar uit de schatkist verdween. Het equivalent van een jaarbegroting. Voor het eerst in de geschiedenis van het land werd een vicepresident veroordeeld voor corruptie. Hij zit nog steeds in de gevangenis.

Dat Ecuador tijdens het referendum Correa heeft verworpen, heeft hier alles mee te maken. Het was de druppel die de emmer deed overlopen. Het einde van de olieboom legde meteen ook de cliëntelistische politiek van het regime bloot. Denk maar aan de gratis gezondheidszorg, de steun aan de ‘gemeenschapseconomie’, de investeringen in grote infrastructuurprojecten en de financiering van tal van beurzen.

Na het verlies van de regionale verkiezingen in 2014 ging de regering zich meer en meer autoritair opstellen, vooral tegenover het protest van sociale bewegingen. De repressieve maatregelen tegen de inheemse bewegingen en ecologische groeperingen werden systematisch, vooral in en nabij mijnbouwgebieden. De fiscale problemen dwongen de regering om zich te binden aan Chinese en Canadese multinationals, waarmee ze de eigen grondwet inzake natuurbescherming overtrad. Het gevolg van die repressieve politiek bleef niet uit. Meer dan 800 sociale en ecologische activisten werden aangeklaagd en vervolgd, sommigen werden opgesloten schuldig bevonden van sabotage en terrorisme.

Eindelijk weer een vrij middenveld

Dat het succes van Correa tanende was, werd duidelijk toen hij destijds weigerde om twee referenda uit te schrijven. Een dat het Yasuni-natuurgebied van olieontginning moest beschermen en een dat de beperking van het aantal ambtstermijnen in vraag stelde. Hij wist dat beide referenda negatief zouden uitdraaien voor hem en zijn regering. Dat verklaart het stemgedrag tijdens afgelopen referendum toen een meerderheid ‘ja’ antwoordde, net op die vragen die Correa weigerde voor te leggen.

Het is belangrijk om te beseffen dat de resultaten van het afgelopen referendum niet automatisch betekenen dat het populisme uit de Ecuadoraanse politiek is verdwenen. De ruime overwinning van het ja-kamp biedt mogelijkheden voor democratische en institutionele vooruitgang. Die verantwoordelijkheid ligt momenteel in de handen van de huidige regering. Het maatschappelijk middenveld kan opnieuw vrij en zonder angst haar rol spelen.

Het populisme uit de Ecuadoraanse politiek krijgen, is een werk van lange adem. Prioritair is de heropbouw van het sociaal weefsel, dat het flink te verduren kreeg onder Correa. Een krachtige en levendige sociale beweging is immers de beste garantie voor een échte transformatie van de samenleving.

 

Juan Cuvi is directeur van Ecuadoraanse gezondheidsorganisatie Donum dat samenwerkt met de Vlaamse ngo FOS. FOS is de solidariteitsorganisatie van de socialistische beweging in Vlaanderen. De organisatie zet zich wereldwijd in voor het recht op waardig werk en sociale bescherming.