Liberale waarden zijn niet te koop? Wel in Tsjechië!

De prominente Europese liberalen Guy Verhofstadt, Charles Michel, Emmanuel Macron en Didier Reynders moeten dringend de Tsjechische premier Andrej Babiš op het matje roepen wegens minachting voor de rechtsstaat en de democratie. Dat vinden Jakub Patočka, hoofdredacteur van Denik Referendum, en Olivier Hoedeman, researcher bij de ngo Corporate Europe Observatory. De benoeming van Stanislav Křeček tot Tsjechisch ombudsman is daar het zoveelste voorbeeld van.

Als een van de weinigen kon de Tsjechische premier Andrej Babiš dankzij het coronavirus alvast even opgelucht ademhalen, op donderdag 12 maart. Toen stond op de agenda van de plenaire vergadering van het Europees parlement een stemming over een uiterst kritische resolutie over hem gepland. Deze resolutie vat in essentie de negatieve impact van zijn stijl van regeren op de Tsjechische Republiek samen en voegt er wat nieuwe elementen aan toe. Babiš zelf noemde Tsjechische parlementsleden die aan het onderzoek meewerkten “landverraders”. Maar alle stemmingen werden dus ‘corona-gewijs’ geschrapt.

En vermits het Europees parlement voorlopig nog zeker een paar maanden op halve kracht draait en het alle hens aan dek is voor het bestrijden van de crisis, bestaat er een serieus risico dat oligarchen van de EU, waarvan Babiš een ‘primus inter pares’ is, het afleggen van verantwoording kunnen ontlopen. En daarmee weer steviger in het zadel komen te zitten.

Zoals schrijfster en onderzoekster Naomi Klein in relatie tot de corona-crisis stelde op basis van haar boek De shock doctrine, is het in tijden van crisis opletten geblazen dat een bepaald soort machthebbers niet in het geniep onpopulaire maatregelen en (neoliberaal) beleid doordrukken. Premier Babiš liet alvast snel assertief van zich horen door te roepen dat de EU de ambities voor een Green Deal maar beter opbergt. Bepaalde ambities uit die Green Deal zijn inderdaad mogelijk bedreigend voor de winstgevendheid van zakenman Babiš.

Het feit dat de Europese instellingen op apegapen liggen, mag in ieder geval geen reden zijn voor Europese staatslieden als Guy Verhofstadt, Charles Michel, Emmanuel Macron en Didier Reynders om de kwestie-Babiš onder de mat te vegen. Want deze vier prominente politici hebben een paar dingen gemeen: ze zijn allemaal leidende figuren van de Europese liberale politieke familie (in het Europees Parlement bekend als Renew Europe). Alle vier zijn ze dus ook een prominente partner van Babiš, die ook lid is van de familie van de Europese liberale partijen.

Totale minachting voor rechtsstaat en democratie

We nemen aan dat ook voor de vier liberale toppolitici de situatie in Tsjechië steeds urgenter wordt.

Verhofstadt, oud-premier van België en oud-voorzitter van de ALDE, speelt een leidende rol in het officiële EU-debat over ‘de Toekomst van Europa’. Macron staat als Franse president en ‘vader van Renew’ duidelijk centraal in de EU en in de liberale familie. Charles Michel, ook oud-premier van België, onderhandelt als nieuwe EU-voorzitter rechtstreeks met Babiš (EU meerjaren begroting, anyone?). Didier Reynders, een Belgische oud-minister van Buitenlandse zaken is nu als EU-commissaris verantwoordelijk voor naleving van de rechtsstaat.

We nemen aan dat ook voor de vier liberale toppolitici de situatie in Tsjechië steeds urgenter wordt. En met “dringend” bedoelen we dat het iets dringender is dan de manier waarop de Europese Volkspartij (EVP) de “Hongaarse kwestie”, genaamd Viktor Orban, probeert aan te pakken.

We vragen daarom aandacht voor een nieuw, vreselijk geval van totale minachting voor de rechtsstaat en de democratie in de Tsjechische Republiek, geïnitieerd door de partij van de heer Babiš en van Europees Commissaris en liberale politica Vera Jourová, benoemd door de heer Babiš. Hun partij heeft een comfortabele meerderheid in het Tsjechische parlement dat enkele weken geleden — met behulp van racisten en communisten — een nieuwe Tsjechische ombudsman heeft geïnstalleerd, de heer Stanislav Křeček. Deze man geeft openlijk blijk van totale minachting voor het concept van universele mensenrechten, dat wij Europeanen hebben geleerd te respecteren.

De heer Křeček beweert bijvoorbeeld dat ‘discriminatie een loos begrip is’ en spreekt herhaaldelijk op racistische wijze over achtergestelde minderheden, met name de Roma die in Tsjechië onder slechte omstandigheden leven, waarbij hij tevens beweert dat we ‘de rechten van de meerderheid tegen hen moeten beschermen’. Hij verspreidt zelfs racistische propaganda die bijvoorbeeld stelt dat ‘moslims Europa overspoelen en zijn cultuur vernietigen’.

Steeds grotere machtsconcentratie

Wat de heer Babiš of mevrouw Jourová, die zich vaak opstelt als voorvechter van de rechtsstaat, ook mogen zeggen over deze kwestie, er is gewoon geen manier om de verantwoordelijkheid van hun partij voor deze afschuwelijke keuze voor de nieuwe ombudsman weg te nemen. De parlementsleden die voor hun partij zijn gekozen, kregen de uitdrukkelijke opdracht om voor de heer Křeček te stemmen.

Dit is slechts het laatste en meest sprekende voorbeeld van een bredere trend in de richting van het langzame wurgen van de Tsjechische democratie. De heer Babiš — die vaak opereert in een team met racisten, communisten en de openlijk xenofobe president Miloš Zeman — concentreert steeds meer macht, eigent zich subsidies toe voor zijn holding Agrofert, koopt als oligarch media op, of laat zijn zakenvrienden dat doen, valt steeds vaker de (nog) vrije media aan en holt stap voor stap de democratische instellingen uit, op een manier die wel zijn bedrijfsbelangen, maar niet die van burgers dient. Toch is het feit dat deze tendens zich nu ook doorzet in het bureau van de Tsjechische ombudsman de meest schokkende evolutie tot nu toe.

De heer Křeček werd overigens wel gefeliciteerd met zijn benoeming door de heer Vandas, de voorzitter van een neofascistische partij, die in haar vorige versie nog door het Tsjechische rechtssysteem werd ontbonden. En terwijl liberale Tsjechische burgers, samenkwamen om met geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid te protesteren bij de fysieke aankomst van de heer Křeček in zijn ambt, accepteerde hij met plezier de diensten van neonazistische groeperingen die hem “bescherming” tegen ons boden.

Het is op basis van gedeelde Europese liberale waarden, waaronder het door de heer Křeček miskende concept van universele mensenrechten, dat we ons richten tot “de liberale vier”. Wij als burgers vragen hen ons te helpen de liberale waarden in de Tsjechische Republiek te verdedigen door samen met ons op een open en duidelijke manier te eisen dat de heer Babiš actie onderneemt en de heer Křeček uit het kantoor van de Tsjechische ombudsman ontslaat.

Voor Tsjechische burgers is de kwestie-Babiš hoe langer hoe meer een dringende kwestie.

Wij zijn van mening dat het feit dat de heer Babiš dit niet doet, zou betekenen dat hij instemt met de xenofobe opinies van de man die thans de Tsjechische ombudsman is. Wij denken dat als men de heer Orbán uit Hongarije uit de familie van fatsoenlijke Europese christen-democratische partijen wil zetten, men dezelfde behandeling van de partij van de heer Babiš door de Europese liberalen mag verwachten.

De liberale vier verdedigen al hun hele loopbaan de liberale waarden in de arena van de Europese politiek. En voor Tsjechische burgers is de kwestie-Babiš hoe langer hoe meer een dringende kwestie. De heer Verhofstadt en zijn liberale collega’s hebben vaak terecht kritiek geuit op de verslechterende kwaliteit van de democratie en de rechtsstaat in zowel Polen als Hongarije. De Tsjechische premier is er erg trots op dat zijn partij door de vooraanstaande familie van de Europese partijen is geaccepteerd. De vier liberale musketiers hebben dus een verpletterende verantwoordelijkheid in de kwestie-Babiš.

Dus roepen we de vier liberale excellenties op om de heer Babiš niet langer toe te laten om zich als Europese liberaal voor te doen, in een context waarin zijn beweging de liberale waarden in zijn land van herkomst in gevaar brengen. Hun invloed en solidariteit kunnen hier echt een verschil maken.

Jakub Patočka, hoofdredacteur Denik Referendum.
Olivier Hoedeman, researcher bij Corporate Europe Observatory.